[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Rychard Bouwens krijgt groot onderzoeksprogramma op ALMA-telescoop
- From: "Baan, Marieke" <H.M.Baan@xxxxxx>
- To: "nova-perslijst1@list uva nl" <nova-perslijst1@xxxxxxxxxxx>, "<nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>" <nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>, "nova-astronomen@list uva nl" <nova-astronomen@xxxxxxxxxxx>
- Date: Wed, 31 Jul 2019 13:30:44 +0000
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
31 juli 2019
Rychard Bouwens krijgt groot onderzoeksprogramma op ALMA-telescoop
Rychard Bouwens van de Leidse Sterrewacht is de eerste wetenschapper in
Nederland die een ‘Large Program’ mag uitvoeren met de geavanceerde
ALMA-telescoop in Chili. Samen met zijn team wil hij de unieke capaciteiten van
dit observatorium gebruiken om de ontwikkeling van zware sterrenstelsels in het
vroege heelal te onderzoeken. Waarneemtijd op ALMA is kostbaar; jaarlijks
krijgen wereldwijd maar twee tot vier grote programma’s goedkeuring.
Een belangrijke vraag in de sterrenkunde is hoe snel sterrenstelsels zijn
uitgegroeid van bijna niets in het zeer jonge heelal, tot stelsels met massa’s
van tien miljard keer die van de zon nagenoeg 800 miljoen jaar later. “Met ons
onderzoeksprogramma willen we de zwaarste sterrenstelsels uit de eerste 800
miljoen jaar van het heelal opsporen,” zegt Bouwens. “Met behulp van ALMA gaan
we bepalen hoe snel ruimtestof opbouwt tot complete sterrenstelsels.” Met de
nieuwe data hoopt Bouwens een einde te maken aan de vele lopende discussies in
het onderzoek naar de vorming van sterrenstelsels.
Het tweejarige wetenschappelijke project valt in de zeer competitieve ‘Large
Program’-categorie. ALMA is een geavanceerd observatorium waarmee al vele
ontdekkingen zijn gedaan. Slechts twee tot vier wetenschappers per jaar mogen
een Large Program uitvoeren. Dit zijn wetenschappers van over de hele wereld,
uit alle deelgebieden van de astronomie. In de hele geschiedenis van ALMA zijn
tot nu toe slechts 13 van deze ambitieuze programma’s goedgekeurd.
Bouwens: “ALMA is de enige bestaande waarneemfaciliteit waarmee we de
eigenschappen van grote sterrenstelsels uit de eerste miljard jaar van het
heelal kunnen achterhalen. We krijgen hierdoor essentiële inzichten in het
stofgehalte en de dynamische eigenschappen van deze stelsels. Andere telescopen
zijn niet gevoelig genoeg, of kunnen niet op de juiste golflengten meten.” Door
de toekenning van een aanzienlijke hoeveelheid telescooptijd kan het team van
Bouwens zes keer zo veel sterrenstelsels bestuderen als voorheen en de studie
bovendien systematisch uitvoeren.
Omdat veel aspecten van groeiende sterrenstelsels nog onbegrepen zijn, zal
Bouwens zich op meerdere vragen richten. De eerste is de totale massa van de
stelsels. “Omdat we met andere telescopen vooral het ultraviolette licht van
deze sterrenstelsels waarnemen, is het lastig om hun massa te bepalen. Deze
willen we weten om onze waarnemingen te kunnen vergelijken met de theoretische
modellen.”
Een ander mysterie dat Bouwens wil ontrafelen is de vraag hoe het materiaal in
de zware sterrenstelsels beweegt. Draait het rustig rond, zoals de materie in
spiraalstelsels als onze Melkweg? Of zijn de bewegingen veel minder
samenhangend? “Veel later in de kosmische tijd zijn er zowel stelsels met
vloeiende, als stelsels met meer willekeurige bewegingen,” legt Bouwens uit.
“Theoretische modellen suggereren willekeurige bewegingen, maar veel van onze
waarnemingen laten tot nu toe verrassend genoeg juist vloeiende bewegingen
zien.”
De laatste grote vraag is hoe snel ruimtestof samenkomt om snelgroeiende, zware
sterrenstelsels te vormen. De stofkorrels ontstaan uit zware elementen die door
hete sterren worden geproduceerd. “Er zijn veel vragen over hoe lang het duurt
voordat stofkorrels zich ophopen tot grotere eenheden. Ons programma kan deze
gaten in onze kennis hopelijk opvullen.”
Wetenschappelijk directeur van de Leidse Sterrewacht Huub Röttgering is
enthousiast over het nieuws: “Prachtig om te zien dat ALMA nu eindelijk op een
systematische manier de rol van stof en koud gas tijdens de vorming van de
allereerste sterrenstelsels gaat onderzoeken. Geweldig dat Nederland onder
leiding van Rychard Bouwens zo’n prominente rol speelt in dit competitieve
onderzoeksveld.”
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
ALMA
Hoog op de Chajnantor-hoogvlakte in de Chileense Andes beheert ESO, samen met
haar internationale partners, de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array
(ALMA), een geavanceerde telescoop waarmee de straling van enkele van de
koudste objecten in het heelal kan worden waargenomen. Die straling, die het
midden houdt tussen infrarood- en radiostraling, heeft golflengten van ongeveer
een millimeter, en wordt daarom millimeter- en submillimeterstraling genoemd.
ALMA bestaat uit 66 schotelantennes die verspreid staan over afstanden tot 16
kilometer. Dit wereldwijde samenwerkingsverband is het grootste sterrenkundige
project op aarde van dit moment.
Large Programs
De ‘Large Programs’ zijn bedoeld om strategische wetenschappelijke kwesties aan
te pakken die tot belangrijke vooruitgang of doorbraak zullen leiden. De teams
die voorstellen voor Large Programs indienen, produceren data en informatie van
hoge kwaliteit die binnen een jaar na oplevering beschikbaar zijn voor de
wetenschappelijke gemeenschap.
Samenwerking
Voor het programma werkt Bouwens samen met drie andere
hoofdonderzoekers. Dit zijn Hanae Inami (Hiroshima, Japan), Dan Stark (U
Arizona, VS), en Valentino Gonzalez (U Chile, Chili). Het werk van deze groep
bouwt voort op onderzoek van de Leidse promovenda Renske Smit, die na haar
promotie met haar onderzoek met ALMA de basis legde voor het programma van
Bouwens et al. Vorig jaar publiceerde Smit een paper over roterende
sterrenstelsels in Nature: https://www.nature.com/articles/nature24631
Contact:
Dr. Rychard Bouwens, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
Telefoon: +31 715278456
E-mail: bouwens@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:bouwens@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Links:
ALMA-programma van Bouwens: https://rebelsalma.wordpress.com
Persbericht ALMA: ;
https://www.almaobservatory.org/en/announcement/almost-400-high-priority-proposals-for-new-alma-observing-cycle/?mc_cid=af09513804&mc_eid=9318d52b37
Beeld:
1. Een van de ALMA-antennes op de Chajnantor-hoogvlakte in de Andes in
Noord-Chili. Credit: ESO
2. Een deel van de ALMA-schotels op de Chajnantor-hoogvlakte in het
Andesgebergte in het noorden van Chili. Credit: ESO
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl/
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,
Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
T: 020-5257480
M: 0614322627
www.astronomie.nl
@mariekebaan
[cid:4FCB2402-BE02-4E00-A8A3-C1362737A34E@wireless.uva.nl][cid:014358FA-C708-498C-89B3-345A9012D063@wireless.uva.nl]
NOVA-perslijst2 mailing list
NOVA-perslijst2@xxxxxxxxxxx
https://list.uva.nl/mailman/listinfo/nova-perslijst2
Other related posts:
- » [PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Rychard Bouwens krijgt groot onderzoeksprogramma op ALMA-telescoop - Baan, Marieke
