[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Astronomen ontdekken wolkenbanden op nabije bruine dwerg
- From: "Baan, Marieke" <H.M.Baan@xxxxxx>
- To: "<nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>" <nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>, "nova-astronomen@list uva nl" <nova-astronomen@xxxxxxxxxxx>
- Date: Tue, 5 May 2020 16:04:28 +0000
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
5 mei 2020
Astronomen ontdekken wolkenbanden op nabije bruine dwerg
Een internationaal team van astronomen heeft wolkenbanden ontdekt boven het
oppervlak van een bruine dwerg. De banden lijken op die aan het oppervlak van
de planeet Jupiter. Ze zijn gevonden met behulp van polarimetrie, een techniek
die bijvoorbeeld ook wordt gebruikt in aardobservatie. Het resultaat van het
onderzoeksteam, met onder anderen de Leidse astronomen Frans Snik, Rob van
Holstein en Jos de Boer, is geaccepteerd voor publicatie in The Astrophysical
Journal. De waarnemingen zijn uitgevoerd met ESO’s Very Large Telescope (VLT)
in het noorden van Chili.
De Leidse sterrenkundigen zijn er samen met het internationale team onder
leiding van Maxwell Millar-Blanchaer (Caltech, VS) voor het eerst in geslaagd
om met behulp van polarimetrie een Jupiter-achtige bandenstructuur aan te tonen
in de atmosfeer van een bruine dwerg. De bruine dwerg die de astronomen hebben
bestudeerd is Luhman 16A, die samen met Luhman 16B een dubbele bruine dwerg
vormt, op een afstand van slechts 6,5 lichtjaar van de aarde. Het zijn de meest
nabije bruine dwergen die bekend zijn.
Het systeem is in 2013 ontdekt door NASA’s WISE-telescoop. Elk van de twee
bruine dwergen heeft ongeveer 30 keer de massa van Jupiter. Koele bruine
dwergen ontstaan op ongeveer dezelfde manier als gewone sterren uit instortende
gaswolken, maar ze hebben te weinig massa om te ‘ontsteken’ en te gaan schijnen
als sterren.
Middels polarimetrie meten sterrenkundigen - behalve de ruimtelijke verdeling,
de hoeveelheid en het spectrum van licht van een astronomisch object - ook de
zogenoemde polarisatie: een maat voor de voorkeursrichting van de trilling van
licht. Polarisatie kan veroorzaakt worden door allerlei asymmetrische
structuren, en geeft belangrijke informatie over objecten, van planeten tot
kernen van sterrenstelsels. Onze eigen blauwe lucht is ook sterk gepolariseerd,
en door het meten van polarisatie van verstrooid licht kunnen wetenschappers de
eigenschappen van atmosferen achterhalen.
Zo hebben Leidse astronomen samen met SRON en de Nederlandse industrie de
polarimeters SPEX en iSPEX ontwikkeld om fijnstof in onze lucht te meten. Ze
gebruiken polarimetrie ook om de eigenschappen van de atmosferen van bruine
dwergen (mislukte sterren), sterren, stofschijven en planeten rond sterren te
karakteriseren.
In eerder onderzoek met NASA's Spitzer Space Telescope werden drie andere
bruine dwergen gevonden met indirecte tekenen van wolkenbanden. Onderzoek aan
de partner van Luhman 16A, Luhman 16B, suggereerde ook wolkenpatronen. Deze
metingen keken allemaal naar de helderheid van de objecten door de tijd heen en
konden zo niet een volledig beeld geven van de atmosferische structuur, wat met
het meten van het gepolariseerde licht nu wel is gelukt.
In de nieuwe studie werd het NaCo-instrument op de VLT gebruikt om het
gepolariseerde licht van de beide Luhman-dwergen te meten. Beide bruine dwergen
blijken een beetje lineair gepolariseerd. Dit wordt niet veroorzaakt door
reflectie van het licht van de ‘partner’, maar door verstrooiing van hun eigen
warmtestraling aan deeltjes in hun atmosfeer.
"Polarimetrie is verreweg de beste techniek die we hebben om wolkenbanden net
zoals die van Jupiter te detecteren op bruine dwergen,” zegt Frans Snik van de
Sterrewacht Leiden. "Enkel en alleen het feit dat we polarisatie meten geeft al
aan dat Luhman 16A en 16B geen saaie bollen zijn." Hoewel de onderzoekers de
bruine dwerg zelf niet in beeld hebben gebracht, konden ze met de metingen van
het gepolariseerde licht de aanwezigheid van wolkenbanden afleiden met behulp
van geavanceerde atmosferische modellen. Ze kunnen niet met zekerheid zeggen
hoeveel wolkenbanden op Luhman 16A draaien, maar op basis van de modellen
denken ze dat het er twee zijn.
Nu het voor het eerst is gelukt buiten ons eigen zonnestelsel door middel van
polarimetrie eigenschappen van wolken te begrijpen, hopen de onderzoekers hun
werkterrein in de toekomst te kunnen uitbreiden naar exoplaneten, planeten rond
andere sterren dan de zon.
Polarimetrie is heel gevoelig voor atmosferische eigenschappen, maar ook voor
het type oppervlak dat een exoplaneet heeft. “Hopelijk kunnen we de techniek
met toekomstige telescopen zoals de Extremely Large Telescope gebruiken om
vloeibaar water aan het oppervlak van exoplaneten, en zelfs tekenen van
buitenaards leven te vinden,” aldus Snik.
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Frans Snik, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
E-mail: snik@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:snik@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Tel: 06 28 05 33 75
Artikel: Detection of polarization due to cloud bands in the nearby Luhman 16
brown dwarf binary. Maxwell A. Millar-Blanchaer, Julien H. Girard, Theodora
Karalidi, Mark S. Marley, Rob G. van Holstein, Sujan Sengupta, Dimitri Mawet,
Tiffany Kataria, Frans Snik, Jos de Boer, Rebecca Jensen-Clem, Arthur Vigan, en
Sasha Hinkley. https://iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-4357/ab6ef2
Beeld:
Artist’s impression Bruine Dwerg. Astronomen hebben bewijs gevonden voor een
wolkenbandpatroon op de bruine dwerg Luhman 16A. De wolkenbanden zijn gevonden
met behulp van polarimetrie. Dat is een techniek waarmee gepolariseerd licht
wordt gemeten van een astrofysisch object. Het is de eerste keer dat
polarimetrie wordt gebruikt om wolkenpatronen op een bruine dwerg te meten. Het
rode object in de achtergrond is Luhman 16B, de partner van Luhman 16A. Samen
vormen zij het meest nabije paar bruine dwergen, op een afstand van 6,5
lichtjaar van de aarde.
Credit: Caltech/R. Hurt (IPAC)
Video: https://youtu.be/FSlS-AQGq78
Credit: Caltech/R. Hurt (IPAC)
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl/<http://www.astronomie.nl/>
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,
Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
T: 020-5257480
M: 0614322627
www.astronomie.nl<http://www.astronomie.nl>
@mariekebaan
[cid:76E521C5-3164-4558-A815-6648C8636A51@home]
NOVA-perslijst2 mailing list
NOVA-perslijst2@xxxxxxxxxxx
https://list.uva.nl/mailman/listinfo/nova-perslijst2
Other related posts:
- » [PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Astronomen ontdekken wolkenbanden op nabije bruine dwerg - Baan, Marieke
