[PWC-MEDIA] Persbericht Wageningen University: Kennis van aanpassend vermogen natuur nodig voor behoud natuurdiensten

From: "Niessen, Jac" <Jac.Niessen@xxxxxx>
To: "'persbericht@xxxxxxxxxxxxx' (persbericht@xxxxxxxxxxxxx)" <persbericht@xxxxxxxxxxxxx>
Date: Thu, 7 Feb 2013 08:50:32 +0000
Persbericht Wageningen University, nr 007, 7 februari 2013

Inauguratie prof. Mooij

Kennis van aanpassend vermogen natuur nodig voor behoud natuurdiensten

Planten- en diersoorten, hele populaties of ecosystemen zien zich wereldwijd 
steeds meer geconfronteerd met een veranderend milieu. Daarom is onderzoek van 
het aanpassend vermogen van de natuur steeds meer van belang om grip te houden 
op diensten die de natuur levert, zoals schoon drinkwater. Dat betoogt prof.dr. 
Wolf Mooij in zijn inaugurele rede op donderdag 7 februari bij de aanvaarding 
van het ambt van buitengewoon hoogleraar Aquatische voedselweb ecologie aan 
Wageningen University, onderdeel van Wageningen UR.

Het Aralmeer in Midden-Azië droogt uit, wordt zouter en bevat steeds meer 
giftige stoffen, waardoor de bloeiende visserij is verdwenen. In Afrika is de 
waterkwaliteit van het Victoriameer ernstig verslechterd zodat het 
zuurstofgehalte van het water afneemt. Daarmee komt ook de visserij op de ooit 
uitgezette Nijlbaars in gevaar en zo het middel van bestaan van vier miljoen 
mensen. In 2007 werd het ondiepe Taimeer in de delta van de Yangtze-rivier in 
China plotseling geteisterd door een enorme plaag van drijvende, giftige 
blauwalgen, zodat de inname voor drinkwater voor dertig miljoen mensen werd 
stopgezet.

Dit zijn drie voorbeelden van ecosystemen die door geleidelijk menselijk 
toedoen in een nieuwe stabiele, maar ongewenste toestand terecht zijn gekomen. 
Is de omslag naar de nieuwe situatie te voorzien en zo ja, wat moeten we 
daarvoor weten? Dat is de centrale vraag die prof.dr. Wolf Mooij zich stelt in 
zijn inaugurele rede ’Van begrip naar voorspelling? Over de relatie tussen 
fundamentele en toegepast ecologie’.

De buitengewoon hoogleraar Aquatische voedselwebecologie geeft aan dat in de 
onderhavige meren de nieuwe, maar ongewenste toestand vaak vrij plotseling tot 
stand is gekomen na een geleidelijke verandering van de condities. In veel 
Europese en Nederlandse wateren was zo’n geleidelijke toevoer bijvoorbeeld de 
toenemende instroom van voedingsstoffen. Een andere gestaag groeiende kracht in 
meren is de visserij. Ook het weer is zo’n factor van betekenis, met name nu 
het klimaat aan het opwarmen is. Warm zomerweer levert niet alleen een goede 
wijnoogst op, maar bevordert ook de aanwas van visbestanden. Het 
gemeenschappelijke element in deze drie krachten, eutrofiëring door 
voedingsstoffen, visserij en het weer is dat de mens er een sterke invloed op 
heeft. “Het geologische tijdperk waarin de mens actief op het toneel 
verschijnt, het Antropoceen, kenmerkt zich door de integratie van natuurlijke 
processen en door de mens veroorzaakte invloeden,” aldus prof. Mooij.

Een centrale kwestie bij het onderzoek naar effecten van klimaatverandering op 
ecosystemen, maar ook binnen de klimatologie, betreft de vraag of meer kennis 
en begrip van klimaat en ecosystemen ook leidt tot betere voorspellingen van de 
effecten. Die kennis is van belang om meer zekerheid te hebben over de mate 
waarop ecosystemen ons kunnen blijven voorzien van diensten zoals schoon drink- 
en irrigatiewater of bestuivingen. Prof. Mooij benadert deze vraag met een 
voedselwebmodel (PCLake) waarin bij meren factoren als diepte, 
verversingssnelheid, visserijdruk en bodemtype zijn opgenomen. Het is gebleken 
dat hiermee een omslagpunt goed te voorzien valt. Deze modellen worden daarom 
ook door waterbeheerders toegepast om beheersmaatregelen te ontwerpen.

Van begrip naar voorspelling

Meer beter begrip leidt dus vaak tot de mogelijkheid om te voorspellen. Van 
veel ecosystemen weten we echter nog te weinig om voorspellingen te kunnen 
doen. Toch zijn ook dan soms voorspellingen mogelijk, zoals het onderzoek van 
collega Marten Scheffer aan waarschuwingssignalen in systemen aantoont. 
“Interessant genoeg bestaat ook het omgekeerde”, zegt prof. Mooij: “Begrip 
zonder voorspelling”. Hij doelt daarbij op veel bestudeerde concurrerende 
systemen zoals planktongemeenschappen waarbij de soorten elkaar opvolgen en om 
beurten, maar niet voorspelbaar, floreren.

Schromelijk tekort

In al deze modellen hebben de onderlinge relaties en componenten vaste 
eigenschappen of waarden, zegt prof Mooij. “Daarmee doen we de natuur uiteraard 
schromelijk tekort”, benadrukt hij, omdat het aanpassend vermogen van 
organismen, populaties of ecosystemen wordt genegeerd. Zo kunnen 
planktonsoorten van vorm veranderen als de omstandigheden daar om vragen. Ook 
het (tijdelijk) verlaten – migreren - van soorten uit het ecosysteem is een 
adaptief antwoord van de natuur op veranderende omstandigheden, bijvoorbeeld 
klimaatverandering. “Alle soorten die we nu in Nederland hebben zijn daar via 
migratie in de afgelopen tienduizend jaar gearriveerd.” Tenslotte is ook 
natuurlijke selectie een actief proces om soorten te laten overleven in een 
veranderende omgeving.

“Al met al ben ik ervan overtuigd dat onderzoek aan het aanpassend vermogen van 
organismen, populaties, gemeenschappen en ecosystemen steeds meer in belang zal 
toenemen”, concludeert hij. Dat stelt ook eisen aan de modellenbouwers: “In 
plaats van zich op gefixeerde omslagpunten te concentreren moeten zij de 
maximale snelheid trachten te voorspellen waarmee het systeem zich aan de 
veranderende condities kan aanpassen”, stelt de hoogleraar. “Dit om te bepalen 
hoeveel ruimte er aan natuurlijke processen geboden moet worden om voor de 
mensheid belangrijke ecosysteemdiensten in stand te houden.”

Wolf Mooij  studeerde aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde in 1992 
aan diezelfde universiteit. Na twee jaar bij Deltares gewerkt te hebben, werkt 
hij sindsdien als senior onderzoeker bij het Nederlands Instituut voor Ecologie 
(NIOO-KNAW), eerst in Nieuwersluis en nu in Wageningen.

NOOT VOOR DE REDACTIE

Meer informatie bij prof.dr. Wolf Mooij, tel. 06 31771708 of 0317 473551, 
W.Mooij@xxxxxxxxxxxx. De rede en een portretfoto zijn verkrijgbaar bij Jac 
Niessen, wetenschapsvoorlichter Wageningen UR, tel. 0317 485003, 
jac.niessen@xxxxxx.

Wageningen University maakt deel uit van Wageningen UR (University & Research 
centre). De missie is 'To explore the potential of nature to improve the 
quality of life'. Binnen Wageningen UR bundelen 9 gespecialiseerde 
onderzoeksinstituten van stichting DLO en Wageningen University hun krachten om 
bij te dragen aan de oplossing van belangrijke vragen in het domein van gezonde 
voeding en leefomgeving. Met ongeveer 30 vestigingen, 6.000 medewerkers en 
9.000 studenten behoort Wageningen UR wereldwijd tot de aansprekende 
kennisinstellingen binnen haar domein. De integrale benadering van de 
vraagstukken en de samenwerking tussen verschillende disciplines vormen het 
hart van de unieke Wageningen aanpak.
Attachment: Mooij_Wolf_M2013 300x451.jpg
Description: Mooij_Wolf_M2013 300x451.jpg
[PWC-MEDIA] Persbericht Wageningen University: Kennis van aanpassend vermogen natuur nodig voor behoud natuurdiensten

Other related posts:
