[PWC-MEDIA] Persbericht Wageningen University: Houdt de koolmees de klimaatverandering bij?

From: "Niessen, Jac" <Jac.Niessen@xxxxxx>
To: "'persbericht@xxxxxxxxxxxxx' (persbericht@xxxxxxxxxxxxx)" <persbericht@xxxxxxxxxxxxx>
Date: Tue, 5 Mar 2013 14:11:51 +0000

Persbericht Wageningen University, nr. 014, 5 maart 2013.

http://www.wageningenur.nl/nl/nieuws-wageningen-ur/Show/Houdt-de-koolmees-de-klimaatverandering-bij.htm

Oratie prof. Marcel Visser

Houdt de koolmees de klimaatverandering bij?

Door klimaatverandering leggen koolmezen steeds vroeger hun eieren. Maar de
rupsen die voor de voeding van de jongen onontbeerlijk zijn, komen nog eerder
uit hun ei. Daardoor ontstaat een ‘voedingsgat’, dat de overleving van de jonge
vogeltjes op het spel zet. In hoeverre helpen genetische veranderingen bij de
koolmezen en andere zangvogels hen de klimaatverandering bij te benen, vraagt
prof.dr. Marcel Visser zich af in zijn inaugurele rede bij de aanvaarding van
het ambt van buitengewoon hoogleraar Ecologische genetica op donderdag 7 maart
aan Wageningen University, onderdeel van Wageningen UR. De leerstoel wordt
gefinancierd door het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), waar
Visser werkzaam is.

Het is nog maar de vraag of de koolmees en andere dieren en planten de
opwarming van het klimaat kunnen bijbenen door genetische aanpassing. Dit
aanpassingsproces via natuurlijke selectie in de evolutie is weliswaar de
drijvende kracht achter de overleving van soorten in een veranderende wereld
geweest maar toch rijst de vraag of dit mechanisme toereikend is. Immers, uit
een langlopende studie van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO) van
koolmezen blijkt dat de vogels de laatste decennia hun eieren elke tien jaar
twee dagen eerder leggen. Daarentegen verschijnen de rupsen die in de groeifase
van de jonge vogeltjes het hoofdmenu vormen in dezelfde onderzoeksperiode elke
tien jaar acht dagen eerder. Daardoor schuiven de pieken van vraag naar en
aanbod van rupsen langzaam uit elkaar. In 1980 viel de hoogste voedselbehoefte
van jonge koolmezen in dezelfde periode, eind mei, als de periode van het
hoogste aanbod. Tegenwoordig is die grootste vraag hooguit enkele dagen
vervroegd terwijl de dag met de meeste rupsen zo’n twee weken eerder valt, al
half mei. Dat betekent dat de jonge vogeltjes van met name de late legsels niet
gevoed kunnen worden met dezelfde populatie rupsen, omdat die dan al zijn
verpopt.

Aanpassen

Maar zijn er tekenen dat de koolmezen zich hierop aanpassen? Inderdaad
constateren onderzoekers dat koolmezen die vroeg broeden nu in het voordeel
zijn. Zij krijgen meer en beter doorvoede nakomelingen die zich op hun beurt
een jaar later onder dezelfde warmere omstandigheden weer beter kunnen
voortplanten. Zij hebben kennelijk de genetische eigenschappen die zijn
aangepast aan het nieuwe milieu. Zo werkt natuurlijke selectie. Maar hoe snel
kan een soort zich aanpassen aan de veranderende natuurlijke omgeving?

In zijn rede ‘The ecology of life history evolution’ gaat prof. Marcel Visser
in op die wisselwerking tussen ecologie en genetica. Lange tijd werd gedacht
dat genetische aanpassing te langzaam zou gaan maar meer recent is duidelijk
geworden dat ecologische en evolutionaire processen op dezelfde tijdschaal
plaats kunnen vinden. Het begrijpen en voorspellen van genetische veranderingen
is bij uitstek het domein van de fokkerij en genetica, de leerstoelgroep bij
Wageningen University waar Visser’s leerstoel is ondergebracht. “De
fenotypische selectie is bij de koolmezen goed te meten”, zegt prof. Visser.
“En daaruit zijn voorspellingen en consequenties af te leiden, bijvoorbeeld
over het aantal nakomelingen van een vogelsoort in een opgewarmd klimaat. Maar
voor het schatten van genetische veranderingen is de kennis uit de fokkerij
zeer belangrijk.”

Het onderzoek geeft ook concreet houvast voor het klimaatbeleid. Nu is er in
IPCC-verband (Intergovernmental Panel on Climate Change) en in de politiek een
akkoord dat twee graden opwarming de komende eeuw acceptabel is. “Toch is die
begrenzing een slag in de lucht”, stelt prof. Visser. “Je weet immers niet of
alle soorten in staat zijn om dat tempo bij te houden. Het kan goed zijn dat
voor bepaalde soorten maximaal één graad opwarming maximaal is. Dat zouden
politiek en beleid moeten weten”.

Marcel Visser (Den Haag, 1960) promoveerde in 1992 aan de Universiteit Leiden
op een onderwerp in de gedrags-ecologie. Hij werd in 2006 buitengewoon
hoogleraar Seizoenstiming van gedrag aan de Rijksuniversiteit Groningen.

NOOT VOOR DE REDACTIE

Meer informatie bij prof.dr. Marcel Visser (NIOO-KNAW), tel. 0317 473439,
m.visser@xxxxxxxxxxxx<mailto:m.visser@xxxxxxxxxxxx> of via Jac Niessen,
wetenschapsvoorlichter Wageningen UR, tel. 0317 485003
jac.niessen@xxxxxx<mailto:jac.niessen@xxxxxx>.

Wageningen University maakt deel uit van Wageningen UR (University & Research
centre). De missie is 'To explore the potential of nature to improve the
quality of life'. Binnen Wageningen UR bundelen 9 gespecialiseerde
onderzoeksinstituten van stichting DLO en Wageningen University hun krachten om
bij te dragen aan de oplossing van belangrijke vragen in het domein van gezonde
voeding en leefomgeving. Met ongeveer 30 vestigingen, 6.000 medewerkers en
9.000 studenten behoort Wageningen UR wereldwijd tot de aansprekende
kennisinstellingen binnen haar domein. De integrale benadering van de
vraagstukken en de samenwerking tussen verschillende disciplines vormen het
hart van de unieke Wageningen aanpak.

Attachment: Visser, Marcel_web2.jpg
Description: Visser, Marcel_web2.jpg

[PWC-MEDIA] Persbericht Wageningen University: Houdt de koolmees de klimaatverandering bij?

Other related posts: