3 januari 2017
‘Dekoloniseer de botanische schatkamer’
De schatkamers van de Leidse Universiteitsbibliotheek en Naturalis hebben
prachtige historische collecties met gedroogde planten en botanische
tekeningen. Bijzonder hoogleraar Tinde van Andel gaat ze onderzoeken. Oratie op
6 januari.
De Gouden Eeuw was niet alleen een bloeiperiode voor de Nederlandse handel. Ook
het wetenschappelijk onderzoek liftte mee op de overzeese handel en
veroveringsdrift van de West- en Oost-Indische Compagnie. Europese botanici
verzamelden gedroogde planten van over de hele wereld. Die werden al sinds de
eerste helft van de zestiende eeuw ondergebracht in herbaria. Ook maakten ze
veel tekeningen van planten. Een belangrijk deel van die collecties bevindt
zich momenteel in de Leidse Universiteitsbibliotheek en Naturalis Biodiversity
Center.
Hogeresolutiefoto’s
‘De komende jaren zullen we deze een deel van de botanische en
cultuurhistorische schatkist digitaliseren en onderzoeken’, zegt Tinde van
Andel. Zij is sinds 1 september 2015 bijzonder hoogleraar Geschiedenis van de
Botanie en Tuinen op de Clusiusleerstoel (zie hieronder). Naturalis en het
Leidse Centre for Digital Scholarship ontwikkelen een webomgeving waarop
hogeresolutiefoto’s van de planten en de bijbehorende omschrijving voor
iedereen toegankelijk worden. ‘Zo komen de vaak eeuwenoude afbeeldingen en
herbariumexemplaren beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek.’ Omdat vaak
niet bekend is wie de planten wanneer heeft verzameld of getekend, werkt Van
Andel samen met kunst- en wetenschapshistorici. ‘Alleen samen kunnen de
voetsporen van de ontdekkingsreizigers traceren’.
Dekoloniseren
Volgens Van Andel is het tijd om de collecties ‘te dekoloniseren’. ‘We
digitaliseren de gedroogde planten en illustraties om ervoor te zorgen dat het
materiaal beschikbaar komt voor onderzoekers en het publiek, ook voor de
inwoners van de landen van herkomst. Het waren immers de voorouders van de
huidige Sri Lankanen, Indonesiërs, Surinamers en Syriërs die hun kennis deelden
met de Westerse pioniers van de botanie.’
Suriname en Ceylon
Dankzij die voorouders herbergt Naturalis nu een aantal van ’s werelds oudste
herbaria, met planten die tussen 1555 en 1574 verzameld zijn in Nederland,
Noord-Italië, Zuid-Frankrijk en het Midden-Oosten. Ook heeft het Leidse museum
en onderzoeksinstituut enkele zeventiende-eeuwse collecties uit Suriname en
Ceylon (het huidige Sri Lanka). De Universiteitsbibliotheek bezit veel
originele illustraties van medicinale en voedselplanten uit de achttiende eeuw,
onder meer uit Ceylon en Japan. Veel van de museumstukken zijn vanwege hun
kwetsbaarheid niet eerder gedigitaliseerd, bestudeerd of tentoongesteld.
Lokale soortnamen
Het openbaar toegankelijk maken van de collecties is ook in het belang van de
wetenschap zelf, meent Van Andel. ‘Wetenschappers en studenten uit de
herkomstlanden weten vaak veel beter om welke plantensoorten het gaat, wat de
lokale soortnamen zijn, en hoe die planten door de mens werden gebruikt. Ze
kunnen dus helpen om de ontbrekende puzzelstukjes in te vullen. Daarnaast is
hun hulp onmisbaar om de onderzoeksresultaten te verspreiden in de betreffende
landen en regio’s.’
Over de Clusiusleerstoel
Deze leerstoel, uniek in Nederland, is ingesteld door de Clusiusstichting. De
hoogleraar richt zich op het onderzoek naar de ontwikkeling van de toegepaste
en fundamentele botanie, in het bijzonder naar planten en hun gebruik zoals
vastgelegd in historische herbaria tussen de 16e en 19e eeuw. Van Andel zal
vooral samenwerken met het Scaliger Instituut, de Hortus botanicus Leiden, het
Naturalis Biodiversity Center, en de faculteit wiskunde en Natuurwetenschappen.
De hoogleraar is ook betrokken bij de jaarlijkse Clusiuslezingen, waarbij
experts op het gebied van tuinen en botanie uit het buitenland in Nederland
samenkomen met Nederlandse deskundigen.
Noot voor de pers, niet voor publicatie
Voor meer informatie:
Tinde van Andel
[tinde.vanandel@xxxxxxxxxxxx]
Miranda Jansen, adviseur wetenschapscommunicatie
071 527 3282 | [m.j.jansen@xxxxxxxxxxxxxxxx]
Over de Universiteit Leiden
De Universiteit Leiden is een internationaal georiënteerde
onderzoeksuniversiteit. De universiteit biedt hoogwaardig onderzoek en
academisch onderwijs in het alfa- gamma- en bètadomein. De Universiteit Leiden
[http://www.leidenuniv.nl] heeft 5.500 mensen in dienst en leidt 25.800 ;
studenten op.
Volg ons
Aanmelden voor de nieuwsbrief
[http://www.nieuwsbrief.leidenuniv.nl/contact/adres.html]
Afmelden voor persberichten van de Universiteit Leiden
http://persberichten.cmail20.com/t/d-u-duuikuy-ttiidiuyu-o/
Meer nieuws- en persberichten vindt u op onze nieuwspagina
[http://www.nieuws.leidenuniv.nl/].
