Dit persbericht staat ook op:
http://www.astronomie.nl/#!/index/_detail/gli/rimpeling-radiostraling-verraadt-dubbelster/
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
31 januari 2019
Rimpeling in radiostraling verraadt dubbelster bij supernova
Sterrenkundigen hebben uit het gerimpelde radiosignaal van een ontplofte
ster afgeleid hoe de supernova-in-wording en zijn begeleidende ster om
elkaar heen bewogen. De ontdekking is het gevolg van een toevallige
ontmoeting van de Leidse sterrensimulatiespecialist Simon Portegies Zwart
met een Israëlische sterrenkundige Almog Yalinewic bij de lift van het
Canadian Institute for Theoretical Astrophysics van de universiteit van
Toronto. Het artikel dat de bevindingen beschrijft, is geaccepteerd voor
publicatie in the Astrophysical Journal Letters.
Simon Portegies Zwart (Universiteit Leiden) noemt de publicatie een
gelukstreffer: "Bij de lift van het instituut in Canada waar ik te gast
was, kwam ik postdoc Almog Yalinewich tegen. Hij staarde zuchtend naar een
grafiek met rimpelingen in de radiostraling van supernova SN 1979C."
Portegies Zwart en Yalinewich raakten aan de praat en besloten om het
probleem met simulaties te lijf te gaan op de Leidse supercomputer van
Portegies Zwart.
De onderzoekers lieten de supercomputer verschillende scenario's
doorrekenen. Ze vergeleken de simulatieresultaten vervolgens met de tien
jaar aan gegevens die van supernova SN1979C beschikbaar zijn. Uiteindelijk
konden de onderzoekers laten zien dat de supernova waarschijnlijk is
veroorzaakt door een ster die ongeveer achttien keer zwaarder is dan de
zon. Bovendien moet er voorafgaand aan de explosie een begeleidende ster
van vijf tot twaalf zonsmassa's rond de supernova-in-wording hebben
gedraaid. De begeleidende ster, zo wijzen de simulaties uit, zou ongeveer
elke tweeduizend jaar een rondje rond die supernova-in-spe moeten hebben
gedraaid.
Volgens Portegies Zwart is het onderzoek nuttig voor andere
sterrenkundigen. "Het is eigenlijk de enige manier om iets van de
begeleidende ster te weten te komen voorafgaand aan de supernova. Normaal
gesproken gaat die kennis verloren tijdens de supernova."
SN 1979C
Het verhaal achter de ontdekking van supernova SN 1979C is bijzonder. De
ster is namelijk niet ontdekt door een professionele astronoom, maar door
een amateursterrenkundige. De Amerikaanse middelbare-schoolleraar Gus
Johnson liet op 18 april 1979 vanuit zijn achtertuin in Swanton (in de
staat Maryland) aan de priester van zijn kerk een sterrenstelsel in het
sterrenbeeld Haar van Berenice zien. Dat sterrenstelsel, Messier 100, staat
op vijftig miljoen lichtjaar afstand van ons vandaan. Tijdens het kijken,
zag Johnson een heldere ster aan de rand van het sterrenstel. Die ster was
hem niet eerder opgevallen. Een dag later vergeleek hij de ster met de toen
bekende hemelkaarten. De ster bleek er niet op te staan. Daarop stuurde
Johnson een bericht naar de sterrenkundegemeenschap met de melding dat het
weleens een supernova zou kunnen zijn. Met professionele telescopen werd de
supernova bevestigd. Sinds die tijd wordt SN 1979C in de gaten gehouden.
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Simon Portegies Zwart
Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
mobiel: 0614 994 841
spz@xxxxxxxxxxxxxxxxxx
http://home.strw.leidenuniv.nl/~spz
Artikel:
"The Signature of a Windy Radio Supernova Progenitor in a Binary System".
Door: Almog Yalinewich & Simon Portegies Zwart. Geaccepteerd voor
publicatie in Astrophysical Journal Letters. Gratis preprint:
https://arxiv.org/abs/1811.11193
Beeld (zie onder):
Simulatie van de sterrenwind voordat supernova SN 1979C explodeerde
Simulatie van de sterrenwind 3700 jaar voordat supernova SN 1979C zou
ontploffen. In het midden van de afbeelding, nauwelijks zichtbaar, staat de
hoofdster (blauw gekleurd). Eromheen draait de dubbelsterpartner (rood).
Samen zorgen ze voor een gebobbelde sterrenwind. Deze bobbels zorgen er na
de supernova-explosie voor dat we op aarde een gerimpeld radiosignaal
ontvangen van de door de supernova veroorzaakte schokgolf.
Credit: Almog Yalinewich & Simon Portegies Zwart
Hoge resolutie:
http://www.astronomie.nl/media/medialibrary/2019/01/SN1979C_3700_jaar_voor_ontploffing.jpg
Animated gif:
http://www.astronomie.nl/media/medialibrary/2019/01/Simulatie_sterrenwind_voor_explosie_supernova_SN_1979C.gif
Video met 10.000 jaar in 15 seconden:
https://www.youtube.com/watch?v=qysqTOaL1IY
Video met vergelijking van simulatiesignaal en ontvangen signaal:
https://www.youtube.com/watch?v=i1T1QSnCI_c
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl
--
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090
GE Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David
mobiel: 0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx |
www.astronomie.nl
Attachment:
SN1979C 3700 jaar voor ontploffing - kl.jpg
Description: JPEG image
