Dit persbericht staat na ook op astronomie.nl:
https://www.astronomie.nl/nieuws/historisch-zwart-gat-is-zwaarder-dan-gedacht-2680
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
18 februari 2021, 20.00 uur, Nederlandse tijd
*Historisch zwart gat is zwaarder dan gedacht*
*Het bekende stellaire zwarte gat Cygnus X-1 is niet 15, maar 21
zonsmassa's zwaar. Dat blijkt uit nieuwe waarnemingen van sterrenkundigen
van onder meer de Universiteit van Amsterdam. De onderzoekers publiceren
hun bevindingen vrijdag 19 februari in het vakblad Science. De waarnemingen
zijn goed nieuws voor astronomen, want daarmee wordt de kloof kleiner
tussen lichte, stellaire zwarte gaten en middelzware zwarte gaten. *
Een internationaal team van astronomen onder leiding van James Miller-Jones
(voorheen Universiteit van Amsterdam, nu Curtin University, Australië) keek
zes dagen lang met de Very Long Baseline Array naar het zwarte gat en zijn
omgeving. De Very Long Baseline Array is een radiotelescoop met tien
schotels verspreid over de Verenigde Staten die samen één grote
gecombineerde telescoop vormen.
Doordat de astronomen het zwarte gat meerdere dagen volgden, zagen ze hoe
snel het zwarte gat zich verplaatste ten opzichte van sterren die heel ver
weg staan. Daardoor konden ze heel precies de afstand bepalen tussen het
zwarte gat en de aarde. Die bleek veel groter te zijn dan toe nu toe
gedacht. De wetenschappers konden vervolgens de massa berekenen met behulp
van de afstand en de omlooptijd van het zwarte gat om de begeleidende ster.
Die massa blijkt dus niet 15 zonsmassa's, maar 21. En de begeleidende ster
is ook een stuk zwaarder dan onderzoekers lang dachten.
Door de nieuwe metingen neemt Cygnus X-1 meteen de eerste plek in bij de
categorie 'zwaarste stellaire zwarte gat met begeleidende ster'. Coauteur Phil
Uttley <http://www.uva.nl/profile/p.uttley> (Universiteit van Amsterdam):
"Dat is interessant, want zulke zware stellaire zwarte gaten en
begeleidende sterren kunnen uiteindelijk samensmelten tot een middelgroot
zwart gat. We hebben van botsende middelgrote zwarte gaten al
zwaartekrachtsgolven opgevangen, maar we konden ze nog niet goed verklaren
met waarnemingen."
Medeauteur Sera Markoff <http://www.uva.nl/profile/s.b.markoff>
(Universiteit van Amsterdam) vult aan: "De kloof is nu dus iets kleiner
geworden tussen de lichte, stellaire zwarte gaten en de middelzware gaten
die we via zwaartekrachtsgolven ontdekten. En omdat we nu heel precieze
gegevens hebben voor de massa en de afstand van Cygnus X-1 kunnen we de
theoretische modellen over zwarte gaten verfijnen."
Cygnus X-1 werd in 1964 ontdekt toen geigertellers aan boord van een
sub-orbitale raket op hol sloegen. Ze bleken een grote hoeveelheid
röntgenstraling op te vangen uit het heelal. Lange tijd was de wetenschap
er niet van overtuigd dat het om een zwart gat ging. De bekende
natuurkundige Stephen Hawking bijvoorbeeld, wedde in 1974 dat Cygnus X-1
geen zwart gat was. In 1990 gaf hij zich gewonnen.
Het zwarte gat Cygnus X-1 begon zijn leven waarschijnlijk als een ster met
een massa van ongeveer zestig keer die van de zon. Tienduizenden jaren
geleden stortte de ster in en werd het een zwart gat. Nu draait het zwarte
gat in vijf en halve dag rond een grote begeleidende ster.
*Wetenschappelijk artikel*
Cygnus X-1 contains a 21-solar mass black hole – implications for massive
star winds. By James Miller-Jones et al. Science, 19 februari 2021.
Origineel: https://science.sciencemag.org/cgi/doi/10.1126/science.abb3363
(vanaf 19 februari)
Gratis preprint:
https://www.astronomie.nl/upload/files/2021/Miller-Jones-Science2021.pdf
The Astrophysical Journal publiceert gelijktijdig twee aanverwante
onderzoeken: "Reestimating the Spin Parameter of the Black Hole in Cygnus
X-1" en "Wind mass-loss rates of stripped stars inferred from Cygnus X-1".
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
James Miller-Jones
Curtin University (Perth, Australië) en het International Centre for Radio
Astronomy Research, ICRAR
James.Miller-Jones@xxxxxxxxx
Phill Uttley
Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde, Universiteit van Amsterdam
p.uttley@xxxxxx
www.uva.nl/profile/p.uttley
Sera Markoff
Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde, Universiteit van Amsterdam
S.B.Markoff@xxxxxx
www.uva.nl/profile/s.b.markoff
www.seramarkoff.com
Beeld (kleine versie meegestuurd, grote versie via de link):
Artistieke weergave van het zwarte gat Cygnus X-1 (rechts) en zijn
begeleidende ster (links). Het zwarte gat trekt materie van de begeleidende
ster naar zich toe. Deze materie vormt een schijf die rond het zwarte gat
draait (afgebeeld in rood en oranje). Het materiaal valt uiteindelijk het
zwarte gat in of spuit weg in de vorm van krachtige straalstromen ofwel
jets. (c) ICRAR
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/02/Cygnus-X-1-credit-ICRAR.jpg
Video:
Animatie van het Cygnus X-1-systeem. Een zwart gat, 21 maal zwaarder dan de
zon, draait rond een ster die 41 maal zo zwaar is als de zon. (c) ICRAR
https://vimeo.com/icrar/cygnusx-1
---------------------------------------------------------------------------------------------------
--
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090
GE Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David
mobiel: 0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx |
www.astronomie.nl
Attachment:
Cygnus-X-1-credit-ICRAR-klein.jpg
Description: JPEG image
