Sjabbat Parasjat Wajakhel
26/2/2011 22 Adar I, 5771
Wat hebben de parasja van deze week en de Universiteit van Yale met elkaar te maken? Het antwoord hierop later in deze e-mail.
In de parasja van deze week lezen we over de vele giften die het volk gaf voor de bouw van de misjkan en wat hiermee gedaan werd. Opvallend zijn de vele edelstenen die gegeven werden. Een van de voorwerpen die hiermee gemaakt werden was de chosjen, het borstschild van de Koheen Gadol.
De Koheen Hagadol droeg 8 kledingstukken gedurende de tempel dienst waarover we volgende week uitgebreid zullen lezen in parasjat Pekoedee. De Chosjen is echter het meest mystieke gewaad. Het bevatte 12 edelstenen (een voor iedere stam) en op deze edelstenen waren de namen van de twaalf stammen gegraveerd. De Chosjen ging samen met de Oeriem WeToemiem welke het geheel zo speciaal maakte. In Wajikra (8:8) lezen we dat het in het bijzonder de Oeriem WeToemiem waren die het Chosjen de mogelijkheid gaven om als een communicatie medium tussen de mens en G-d te dienen. We zien dit onder andere in Bamidbar 27:21 waar we lezen dat Jehosjoea verwacht werd om over belangrijke beslissingen met de Hogepriester te overleggen welke op zijn beurt de Oeriem WeToemiem moest raadplegen om zo G-ds mening te horen.
Niet iedereen kon zomaar alles via dit medium aan G-d vragen. Er waren specifieke richtlijnen. In de gemara (Joma 73b) lezen we dat alleen de koning, het hoofd van het Sanhedrin en andere belangrijke gemeente leiders zich tot de Oerien WeToemiem konden richten. Vanwege het gevaar deze directe lijn misbruikt zou worden voor onnozele vragen mochten de Oeriem WeToemiem alleen gebruikt worden voor het algemeen goed. Zo hielpen de Oeriem WeToemiem ondermeer bij het verdelen van het land.
Hoe werkte die Oeriem WeToemiem? Rasji (Sjemot 28:30 en Wajikra 8:8) heeft het over een mystieke kracht die in werking werd gezet door de “Sjem Hameforasj” (De expliciete naam van G-d). In Joma 73b lezen we dat met het gebruiken van de Sjem Hameforasj na het stellen van een vraag sommige ingegraveerde letters oplichtten (eerste digitale scherm?) in een speciale volgorde of misschien slechts de mentale aandacht van de Koheen Hagadol trokken opdat hij het antwoord zou weten. Als de vraag bijvoorbeeld was of men wel of niet een oorlog moest beginnen kon het antwoord zijn “Alee WeHatslach” (trek op en overwin).
Maar dat de Oeriem WeToemiem niet altijd wilde “werken” blijkt uit het verhaal van Koning Sjaoel die G-d kwaad had gemaakt. Alhoewel de profeet Sjmoeel hem uitdrukkelijk opdracht had gegeven om bij zijn strijd tegen Agag Koning van Amalek alle Amalekieten inclusief hun vee te doden had Sjaoel medelijden met Agag en vond het ook zonde om het beste vee te vernietigen daarom liet hij hen in leven. Koning Sjaoel kreeg hier een zware straf voor daar het koningshuis van hem ontnomen werd en overging op het huis van David. Tegen het eind van Sjaoels leven wilde hij de Oeriem WeToemiem raadplegen vanwege een oorlog tegen de Filistijnen maar de Oeriem WeToemiem wilden hem geen antwoord geven. De oorlog werd Sjaoel ten einde. Hij en zijn zoons verloren erin hun leven en David werd inderdaad de nieuwe koning. Agag werd uiteindelijk de voorvader van een nieuw volk van Amalekieten waaronder ook Haman, de slechterik uit de Megillat Ester, de vijand die het volk bijna vernietigde. De overwinning op hem vieren we op Poeriem.
Het was op Poeriem in maart 1773 dat de 5e president van de Yale Universiteit, dominee Ezra Stiles voor het eerst kennis maakte met Rabbijn Chaim Jitschak Carigal. Stiles was als "New England Christian" erg geinteresseerd in het Hebreeuws en vond dat alle studenten naast Latijns en Grieks, Hebreeuws moeten leren om zo de bijbel in de originele taal te kunnen bestuderen. Hij zelf nam les bij Rabbijn Carigal en correspondeerde na diens vertrek naar Barbaros met hem in lange brieven in het Hebreeuws. Het was Stiles die verantwoordelijk was voor het Hebreeuws in het logo van de Universiteit van Yale. Hierin staan namelijk de woorden: Oeriem en Toemiem met daaronder het Latijnse "Lux et veritas (licht en waarheid):
Blijft slechts de vraag open of de universiteit haar studenten zou toestaan om hun eigen hedendaagse Oeriem en Toemiem te raadplegen tijdens een examen...
Sjabat Sjalom,
Avraham Roos
