[http://app.meltwaterpress.com/mpress/uploadedimages/2014/4/18/2419961397826434648.jpg]
Persbericht 11 mei 2016
LET OP: Embargo tot donderdag 12 mei 2016; 20:00 uur
Trekvogel betaalt prijs voor Arctische opwarming tijdens tropische
overwintering en stelt lichaamsvorm bij
Kanoeten (Calidris canutus canutus) trekken heen en weer tussen hun
zomerbroedgebied in het Noordpoolgebied en hun overwinteringsgebied in de
West-Afrikaanse tropen en tanken bij in de Waddenzee. Een internationale groep
wetenschappers heeft ontdekt dat kuikens die momenteel worden geboren op de
snel opwarmende toendra kleiner zijn dan voorheen, vermoedelijk omdat ze te
laat geboren worden en de insectenpiek nu mislopen. Als ze hun winterverblijf
op de Afrikaanse wadden halen, dan lopen ze daar tegen een tweede probleem aan:
met hun kortere snavels kunnen ze niet meer bij hun favoriete
schelpdiervoedsel. Dit veroorzaakt een evolutionaire selectiedruk waarbij
vogels met lange snavels de beste kansen hebben.
Deze bevindingen worden vrijdag 13 mei 2016 als coverartikel in het
vooraanstaande blad Science gepubliceerd door een internationale groep
wetenschappers uit Nederland (NIOZ en Rijksuniversiteit Groningen), Australië
(Deakin University), Frankrijk (CNRS), Polen (Universiteit van Gdansk), en
Rusland (Universiteit van Moskou).
Klimaatsverandering maakt dieren kleiner
Het krimpen van dierenlichamen is pas net ontdekt, maar het wordt nu al
beschouwd als een algemene aanpassing aan klimaatsverandering. Tot nu toe zijn
er twee met elkaar concurrerende hypothesen die de lichaamsverkleiningen in het
dierenrijk verklaren: De ene hypothese veronderstelt dat kleinere lichamen
makkelijker warmte kwijtraken vanwege een gunstiger oppervlakte/inhoud ratio.
De andere hypothese stelt dat ‘fenologische verschuivingen’ in het ecosysteem
ervoor zorgen dat jonge dieren te laat opgroeien ten opzichte van de piek van
hun voedsel en daardoor minder hard groeien.
Krimpen Arctische dieren het snelst?
Aangezien het Noordpoolgebied momenteel het snelst opwarmt, kan men verwachten
dat deze lichaamsverkleining daar het sterkst naar voren komt. Echter, veel
dieren die zich in het Noordpoolgebied voorplanten zijn lange afstandstrekkers
die zich buiten de voortplantingsperiode op veel lagere breedtegraden ophouden
waar de effecten van klimaatsverandering veel minder duidelijk zijn.
Eerste auteur Jan van Gils van het NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor
Onderzoek der Zee legt uit: “De kanoet is een van de meest noordelijk broedende
vogels en ook een bekende lange afstandstrekker. Hij broedt op de toendra in
Taimyr (Rusland) en overwintert in tropische kustsystemen, met name op de Banc
d’Arguin (in Mauritanië, West-Afrika). Analyses van satellietfoto’s laten zien
dat in de afgelopen 33 jaar de sneeuw in de Russische broedgebieden steeds
vroeger in het seizoen is gesmolten, met een veranderingssnelheid van een halve
dag per jaar; dat komt dus neer komt op ruim twee weken. Het smelten van de
sneeuw markeert het begin van de jaarlijkse insectenpiek (Fig. 1), wat het
stapelvoedsel is voor de kuikens voordat ze het Noordpoolgebied verlaten. Jonge
kanoeten, die onze Poolse collega’s langs de Oostzeekust hebben gevangen
tijdens hun eerste trek naar West-Afrika, waren kleiner en hadden kortere
snavels na een warme Arctische zomer”.
Krimpende trekvogel betaalt de prijs in de tropen
Nadat ze zijn gearriveerd in West-Afrika, betalen de kleinere jonge vogels de
prijs voor het hebben van een korte snavel: hun overleving was slechts de helft
ten opzichte van jongen met een langere snavel. Van Gils: “De reden voor deze
snavellengte-afhankelijke sterfte is duidelijk. Alleen individuen met een lange
snavel kunnen bij de diep-ingegraven schelpdieren op de Banc d’Arguin (Fig. 2).
Vogels met te korte snavels moeten noodgedwongen zeegras eten en dat heeft een
veel lagere voedingswaarde dan schelpdieren. Het is duidelijk dat de lage
overlevingskansen van de steeds kleiner wordende kanoet bijdraagt aan de
populatieafname die deze ondersoort momenteel treft”.
Niet alleen lichaamsgrootte verandert, ook de vorm!
Dat kanoeten momenteel kleiner worden is een direct gevolg van missen van de
insectenpiek in het hoge noorden. Maar individuen verschillen in hun
snavellengte waarbij de vogels met lange snavels duidelijk in het voordeel zijn
in de overwinteringsgebieden; alleen zij kunnen dan bij hun ‘superfood’, de
schelpdieren. Door deze dubbele selectiedruk in broed- en overwinteringsgebied
verandert niet alleen de kanoetengrootte, maar ook de kanoetenvorm: de kanoet
wordt gemiddeld kleiner, waarbij de snavel relatief langer wordt (Fig. 3).
Van Gils concludeert: “Aangezien bij de kanoet de kleinere individuen het
slechter doen dan de grotere, verwerpen we de hypothese dat lichaamskrimping
een evolutionair voordeel heeft. We suggereren juist dat een zogenaamde
‘trofische mismatch’ tijdens de kuikenfase debet is aan het kleinere
kanoetenlijf: als gevolg van de steeds vroeger beginnende Poolzomer worden
kanoetenkuikens nu te laat geboren om volledig van de voedselpiek te kunnen
profiteren. We denken dan ook dat deze veranderingen in lichaamsgrootte en
vorm, en de negatieve gevolgen voor populaties, algemeen zullen worden in
soorten die broeden in het Noordpoolgebied. Dit is een ernstig ecologisch
effect wat onze directe aandacht verdient”.
Foto's:
[http://app.meltwaterpress.com/mpress/uploadedimages/2016/5/11/2419961462972527917.jpg]
Fig. 1: In het verleden broedden kanoeten nog in de sneeuw zodat hun kuikens op
tijd uitkwamen voor de insectenpiek. Tegenwoordig hebben kanoeten moeite het
tempo waarin het Noordpoolgebied opwarmt bij te houden (© Jan van de Kam).
[http://app.meltwaterpress.com/mpress/uploadedimages/2016/5/11/2419961462972587520.jpg]
Fig. 2: Alleen kanoeten met lange snavels kunnen bij de diep ingegraven
schelpdieren in de tropische overwinteringsgebieden. Individuen met kortere
snavels zijn gedwongen te leven van zeegraswortels (© Jan van de Kam).
[http://app.meltwaterpress.com/mpress/uploadedimages/2016/5/11/2419961462972664714.png]
Fig. 3: De kanoet zoals hij er nu uitziet (links), en een overdreven projectie
hoe de kanoet er in de toekomst uit zou kunnen zien (rechts): kleiner, maar met
een relatief langere snavel (© Jan van Gils).
Referentie
van Gils, J.A., Lisovski, S., Lok, T., Meissner, W., Ożarowska, A., de Fouw,
J., Rakhimberdiev, E., Soloviev, M.Y., Piersma, T. & M. Klaassen (2016). Body
shrinkage due to Arctic warming reduces red knot fitness in tropical wintering
range. Science 352 (6287): 819-821. http://dx.doi.org/10.1126/science.aad6351
Financiering
Externe financiering voor dit onderzoek werd verkregen uit een vidi beurs van
NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek; beurs
864.09.002), een NWO-Rubicon beurs, NWO-WOTRO (W.01.65.221.00), het Waddenfonds
project "Metawad" (WF209925), BirdLife Netherlands, World Wildlife
Fund–Netherlands, het Prins Bernhard Cultuurfondsprijs voor Natuurbehoud, MAVA
(Switzerland), en een beurs van de Australian Research Council (DP130101935).
/////
Meer informatie
* Dr Jan van Gils (1e auteur), E:
jan.van.gils@xxxxxxx,<mailto:jan.van.gils@xxxxxxx,> M: 06 1317 4234, T: 0222
369 573, Website https://www.nioz.nl/staff/jan.van.gils
* Dr. Jan Boon, NIOZ Communicatie, E:
jan.boon@xxxxxxx<mailto:jan.boon@xxxxxxx> , T: 0222 369 466, M: 06 2096 3097
Over NIOZ
Het NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, met
vestigingen op Texel en in Yerseke, is het nationale oceanografische instituut
van Nederland. Het NIOZ is een instituut van de Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), in samenwerking met de Universiteit Utrecht.
Er werken ongeveer 280 mensen en het jaarbudget bedraagt ca. € 33 miljoen.
www.nioz.nl<http://www.nioz.nl>
Disclaimer: This email was sent to jan.boon@xxxxxxx<mailto:jan.boon@xxxxxxx>
NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, Postbus 59, Den
Burg, , 1790 AB, Netherlands
[Unsubscribe]<https://influencers.meltwater.com/unsubscribe/mPress?c=08F1D989BFD17CD809163D9487742509C96E23F14B4DDA9D9B6577386B8F2FA6B68AE152EA0E586B59DF1EF741235F5F6D398EF5EAF9F27277F2CDF845B6E7A13EFA2DE27D5582ACB748500944C26CE262DADEEB757D1264111397297DBD138F91DD64AD3E2C54186DE05D67C2181F62EE11D7C73676D85961E28D71887B660B75EBEEA058A35CF7683F79643C76015BCEEDCA8D23EE2B6A322D2A07559FA3282D16D491A48660178C2EA497A705A514BBB933C577868F8DC84644FA3C3D03598661BD5E41E1D0E792FEE986123D46E67A0E2DBAA3B74C40CE9D531B2FA6D27DAD521C46034DC5ADAC1DEC3BF72CA1C53D07B324AE55099951AE9E2DF3D165135AFFE2D4292BB72B54166C93EAB714891FFAF5F8CDA70F9D7284235CABA163E1&iv=C4901498C6FF032C52839EDB3C703740>
