[PWC-MEDIA] Persbericht: Koepelgevangenis voorkwam 'morele besmetting'
- From: "Communicatie RUG" <communicatie@xxxxxx>
- To: <"Undisclosed-Recipient:;"@freelists.org>
- Date: Wed, 5 Dec 2012 10:23:09 +0100
Persbericht
Rijksuniversiteit Groningen / nummer 173 / 5 december 2012
Architectuur justitiële inrichtingen en gerechtsgebouwen weerspiegelt tijdgeest
Koepelgevangenis voorkwam 'morele besmetting'
Koepelgevangenissen, zoals die eind negentiende eeuw werden gebouwd, hadden tot
doel dat gevangenen onderling zoveel mogelijk van elkaar werden geïsoleerd. Dat
was goed om de gedetineerden tot inkeer te brengen, onderlinge 'morele
besmetting' te voorkomen en orde en tucht te handhaven. En dat weerspiegelde de
opvattingen die de overheid in die periode had over het nut van straf.
Daarnaast werd in dezelfde periode aan de architectuur van jeugdinrichtingen
ook geleidelijk zichtbaar dat men jongeren liever wilde heropvoeden dan
straffen. Deze en vele andere conclusies trekt cultuurwetenschapper Ros Floor
in zijn proefschrift Architectuur van het recht. Nederlandse Justitiegebouwen
1870-1914. Floor promoveert op zijn onderzoek aan de Rijksuniversiteit
Groningen, op 13 december.
Floors bestudeerde voor zijn promotie de grote bouwcampagne van justitiële
inrichtingen en gerechtsgebouwen tussen 1870 en 1914, die in intensiteit alleen
vergelijkbaar is met de hausse aan nieuwbouw van gevangenissen en rechtbanken
aan het eind van de twintigste eeuw.
Koepelgevangenissen
Een gevangenis anno 2010 ziet er totaal anders uit dan de beroemde koepels van
Arnhem, Breda en Haarlem. Tegenwoordig is er ruimte om te werken en te
recreëren. De gevangenen werken aan hun sociale contacten en dat is te zien aan
de bouw. Er zijn niet alleen cellen, maar ook tal van andere ruimtes. En de
cellen bevinden zich vaak in vleugels, zodat een overbuurman nooit ver weg zit.
In de koepelgevangenissen die ruim een eeuw geleden gebouwd werden was het
tegendeel de bedoeling, zegt Floor: 'Het gevangeniswezen wilde vermijden dat ze
onderling contact onderhielden. In vleugelgevangenissen zit je op vijf meter
van de overkant. In een koepelgevangenis is dat 51 meter. Het concept stamt al
uit de achttiende eeuw maar het is nooit veel toegepast. Het is uitzonderlijk
dat in Nederland drie van die koepelgevangenissen staan.' Floors onderzoek laat
zien dat behalve de koepelgevangenissen ook andere inrichtingen duidelijk maken
dat de politiek tussen 1870 en 1914 criminelen, bedelaars, landlopers,
misdadige en verwaarloosde jongeren en psychiatrische patiënten het liefst in
gesloten gestichten onderbracht, omdat hun ongewenste gedrag niet werd
getolereerd.
Bouwcampagne
In de periode die Floor beschrijft werden veel gerechtsgebouwen,
rijksopvoedingsgestichten, tuchtscholen en andere justitiële inrichtingen
gebouwd, omdat het rechtssysteem volgens de Grondwet van 1848 nog verder
ontplooid moest worden. De wetten over de rechterlijke organisatie van
1875-1877, het Wetboek van Strafrecht (ingevoerd in 1886) en de Kinderwetten
(inwerkingtreding in 1905) waren mijlpalen in die ontwikkeling. De onderzochte
bouwactiviteiten zijn in verschillende opzichten vergelijkbaar met de
justitiële bouwcampagne van een eeuw later, zegt Floor. 'Aan het eind van de
twintigste eeuw had je weer een bouwgolf, die ook weer samenhangt met een forse
groei van het justitiële domein. Er zijn steeds meer rechtszaken en de
gevangenissen van nu moeten aan heel andere eisen voldoen.'
Grandeur
Het is voor het eerst dat zo gedetailleerd onderzoek is gedaan naar de
architectuur van met name Nederlandse gerechtsgebouwen,
rijksopvoedingsgestichten en tuchtscholen. De belangstelling van Floor was
gewekt in de periode dat hij zelf bij de rechtbank in Breda werkte. 'Ik kwam
regelmatig in verschillende rechtbanken en was getroffen door hun grandeur. Ik
werd nieuwsgierig naar de achtergrond van de verschillen en overeenkomsten
tussen die gebouwen.' Floor stelde vast dat de Justitiegebouwen steeds ideeën
weerspiegelden, over de maatschappelijke rol van de staat, over rechtspraak,
detentie en heropvoeding, maar ook over architectuur. 'Het was in de
onderzochte periode een functionele architectuur, met een vormgeving die je
eclectisch kunt noemen. Je ziet een vormentaal die op dat moment passend werd
geacht voor de Justitiegebouwen. De rechtbanken, waarvan bijvoorbeeld die in
Tiel, Zutphen, Breda en Rotterdam nog bestaan, hadden classicistische
kenmerken, maar steeds vaker ook elementen van de neorenaissance. In de
recentere rijksopvoedingsgestichten en de tuchtscholen waren elementen van de
Chaletstijl te zien, met onder meer versierde dakranden. Die jeugdinrichtingen
boden de ruimte om jongeren niet in aparte cellen, maar in groepen van vijftien
op te vangen.'
Metzelaar
Dat de architectuur een zekere eenheid in vormgeving liet zien, hing ook samen
met het feit dat Justitie vanaf 1870 een eigen bouwbureau had onder leiding van
een ingenieur-architect in vaste dienst, die de gebouwen zelf ontwierp.
Aanvankelijk was dat J.F. Metzelaar (1818-1897), in 1886 opgevolgd door zijn
zoon W.C. Metzelaar (1848-1918). Het bouwbureau ging in de jaren 1922-1924 op
in de Rijksgebouwendienst.
Curriculum vitae
Ros Floor (Vleuten, 1950) studeerde in 1974 af als socioloog. Later studeerde
hij algemene cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit Nederland (tot
2004). Hij publiceerde in 2009 een monografie over vader en zoon Metzelaar.
Floor verrichtte zijn promotieonderzoek onder begeleiding van promotor prof.dr.
A. van der Woud, aan de Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit
Groningen. Hij werkt op dit moment als adviseur kwaliteit, planning en control
bij het Landelijk Bureau van de Raad voor de Kinderbescherming te Utrecht.
Noot voor de redactie
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Ros Floor, tel. 06-51664331,
e-mail r.l.floor@xxxxxxxxxx
________________________________________
Redactie
Afdeling Communicatie / Postbus 72, 9700 AB Groningen / 050-363 44 44 /
communicatie@xxxxxx / www.rug.nl
Afmelden Persberichten
E-mail: communicatie@xxxxxx
Rijksuniversiteit Groningen
De Rijksuniversiteit Groningen is een mondiaal georiënteerde research
universiteit, geworteld in Groningen, City of Talent. Bevindt zich op
invloedrijke ranglijsten rond de top-100. Is geliefd bij studenten (27.000) en
medewerkers (5500) uit binnen- en buitenland. Zij worden uitgedaagd het beste
uit zichzelf te halen; talent krijgt de ruimte, kwaliteit staat centraal. De
universiteit werkt actief samen met maatschappelijke partners en profileert
zich op de thema's Healthy Ageing, Energy en Sustainable Society.
Other related posts:
- » [PWC-MEDIA] Persbericht: Koepelgevangenis voorkwam 'morele besmetting' - Communicatie RUG
