[PWC-MEDIA] Persbericht: Evolutie in ons dagelijks leven
- From: "Niessen, Jac" <jac.niessen@xxxxxx>
- To: PWC-Media <pwc-media@xxxxxxxxxxxxx>
- Date: Wed, 13 Apr 2016 09:27:24 +0000
Persbericht Wageningen University, nr 034, 13 april 2016
www.wageningenur.nl/nl/nieuws/Evolutie-in-ons-dagelijks-leven.htm<http://www.wageningenur.nl/nl/nieuws/Evolutie-in-ons-dagelijks-leven.htm>
Evolutie in ons dagelijks leven
Was evolutie ooit gelijk aan ‘biologie voor oude mannen’, anno 2016 is evolutie
relevant voor ons dagelijks leven. Via experimenten is er de toekomst mee te
voorspellen, bijvoorbeeld over antibioticaresistentie of kanker. Dat zegt
prof.dr. Arjan de Visser, persoonlijk hoogleraar Evolutionaire genetica, in
zijn inauguratie aan Wageningen University op 14 april.
Arjan de Visser weet met experimenten ‘evolutie te betrappen terwijl zij
plaatsvindt’. Daarmee buigt hij de interesse voor evolutie als beschrijvende
wetenschap die speculeert over het verleden om, naar een experimentele
wetenschap die de toekomst voorspelt.
In zijn inaugurele rede ‘Evolutie in actie – van verklaren naar voorspellen’
schetst de Wageningse hoogleraar de tien belangrijkste doodsoorzaken van de
mens. “Bij drie daarvan speelt evolutie een essentiële rol,” zegt hij. “Bij
infectieziekten zoals diarree, aids, tuberculose en het recente zika, kunnen de
parasieten (bacteriën en virussen) snel hun eigenschappen veranderen.”
De ontdekking van antibiotica in 1928 bracht enkele van deze ziekten snel onder
controle, althans, totdat de belagende bacteriën niet langer voor antibiotica
gevoelig bleken. De grote aantallen in een populatie, alsmede de snelle
generatiewisseling, maakt dat bacteriën, schimmels en virussen zich genetisch
razendsnel kunnen aanpassen aan onze natuurlijke afweer en medicijnen.
Een soortgelijk proces van kortetermijnevolutie, van ‘evolutie in actie’ dus,
doet zich voor bij kanker, waarbij door versnelde deling van de kankercellen,
de kans op verdere veranderingen toeneemt en zo verspreiding door het lichaam
en ongevoeligheid tegen chemotherapie teweeg kan brengen.
Voorspelbaarheid van evolutie
Evolutie houdt zich aan zekere regels. Dat betekent dat evolutie niet een
willekeurige uitkomst heeft, maar soms dezelfde oplossing wordt gevonden, zoals
blijkt uit de onafhankelijke, maar vrijwel identieke ontwikkeling van het oog
bij vertebraten, zoals de mens, en bij de octopus. Kennelijk zijn niet alle
mogelijke uitkomsten van evolutie even relevant en concentreren ontwikkelingen
zich in een bepaalde richting. Met de methode van experimentele evolutie van de
Amerikaanse hoogleraar prof. Richard Lenski, die bacteriepopulaties jarenlang
in een reageerbuis laat evolueren, is de herhaalbaarheid van evolutie
onderzocht onder gecontroleerde omstandigheden. “En als evolutie zich herhaalt
is deze mogelijk ook voorspelbaar”, zegt prof. De Visser, “omdat natuurlijke
selectie evolutie stuurt.”
Elke stap in de evolutie moet een levensvatbare nakomeling tot gevolg hebben,
anders stopt de ontwikkeling. Dat beperkt het aantal mogelijkheden enorm. Maar
hoe kiest evolutie de weg naar de beste ‘fitness’? Het blijkt dat in kleine
populaties het toeval van groter belang is, terwijl in grote populaties
verschillende gunstige mutaties met elkaar concurreren. Omdat mutaties met een
groot voordeel vaker winnen zullen grote populaties vaak dezelfde mutaties
selecteren en daarmee voorspelbaarder zijn in hun evolutie. Echter, de mutaties
in een kleine populaties leiden soms wel tot een betere aanpassing (een hogere
fitness) van de populatie, omdat meer verschillende mutaties worden gebruikt en
zo een breder spectrum aan mogelijkheden worden verkend.
Hoe deze inzichten leiden tot de het tegengaan van infectieziekten en kanker is
nog een open vraag. “Wetenschap gaat vooruit met horten en stoten, zoals blijkt
uit de ontdekking van antibioticum”, zegt prof. De Visser. “Maar de eerste
schreden zijn inmiddels gezet bij het voorspellen van de kortetermijnevolutie
van het griepvirus, zodat vaccins tegen toekomstige uitbraken nu kunnen worden
voorbereid.”
NOOT VOOR DE REDACTIE
Meer informatie bij prof.dr. Arjan de Visser, Persoonlijk hoogleraar
Evolutionaire genetica, Laboratorium voor Erfelijkheidsleer, Wageningen
University, tel. 0317 483 144,
arjan.devisser@xxxxxx<mailto:arjan.devisser@xxxxxx> of via Jac Niessen,
wetenschapsvoorlichter Wageningen UR, tel. 0317 485003,
jac.niessen@xxxxxx<mailto:jac.niessen@xxxxxx>.
Wageningen University maakt deel uit van Wageningen UR (University & Research
centre). De missie is 'To explore the potential of nature to improve the
quality of life'. Binnen Wageningen UR bundelen 9 gespecialiseerde
onderzoeksinstituten van stichting DLO en Wageningen University hun krachten om
bij te dragen aan de oplossing van belangrijke vragen in het domein van gezonde
voeding en leefomgeving. Met ongeveer 30 vestigingen, 6.000 medewerkers en
10.000 studenten behoort Wageningen UR wereldwijd tot de aansprekende
kennisinstellingen binnen haar domein. De integrale benadering van de
vraagstukken en de samenwerking tussen verschillende disciplines vormen het
hart van de unieke Wageningen aanpak.
Other related posts:
- » [PWC-MEDIA] Persbericht: Evolutie in ons dagelijks leven - Niessen, Jac