P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
5 maart 2018
MATISSE-instrument maakt van vier VLT-telescopen één supertelescoop
Het nieuwe MATISSE-instrument op ESO’s Very Large Telescope Interferometer
(VLTI) in Noord-Chili heeft met succes zijn eerste waarnemingen gedaan. Bij
de eerste opnamen zijn de hulptelescopen van de VLTI gebruikt om enkele van
de helderste sterren aan de nachtelijke hemel te onderzoeken, waaronder
Sirius, Rigel en Betelgeuze. MATISSE is het krachtigste
mid-infraroodinstrument ter wereld. De camera en spectrograaf kunnen het
licht van alle vier de 8,2 meter-telescopen van de VLT samenvoegen,
waardoor de scherpte bereikt wordt van een telescoop met een diameter van
200 meter. Nederland heeft de zogeheten koude optiek gebouwd.
MATISSE (Multi AperTure mid-infrarood spectroscopisch experiment) neemt
infraroodlicht waar – licht tussen de zichtbare en microgolfgolflengten van
het elektromagnetische spectrum, met golflengten van 3 tot 13 micrometer
(μm). Het is een tweede generatie interferometrisch spectrometer-instrument
voor de Very Large Telescope van de Europese Zuidelijke Sterenwacht (ESO),
dat gebruik maakt van meerdere telescopen en het licht heel precies
combineert. Op die manier maakt het veel detailrijkere beelden van
hemelobjecten dan met de bestaande (of geplande) enkelvoudige telescopen op
deze golflengten mogelijk is.
Omdat het instrument in het infrarood werkt is het deels gekoeld tot zeer
lage (cryogene) temperaturen. De Nederlandse Onderzoekschool voor
Astronomie (NOVA) heeft binnen een internationaal consortium in opdracht
van ESO alle optiek in het cryogene deel gebouwd, de zogenaamde koude
optiek. In totaal gaat het om bijna 200 spiegels en lenzen. De NOVA
Optische-infrarood Instrumentatiegroep in Dwingeloo heeft deze uiterst
complexe cryogene optomechanica ontwikkeld en gebouwd met bijdragen vanuit
de Nederlandse industrie. De ontwikkeling van MATISSE, waarbij een groot
aantal ingenieurs en astronomen uit Nederland, Frankrijk, Duitsland,
Oostenrijk en van ESO betrokken was, heeft 12 jaar geduurd.
De eerste MATISSE-waarnemingen van de rode superreuzenster Betelgeuze, die
naar verwachting binnen een paar honderdduizend jaar als supernova zal
exploderen, hebben aangetoond dat er nog steeds nieuwe dingen aan deze ster
te ontdekken zijn. Uit de waarnemingen blijkt dat de ster een andere
grootte lijkt te hebben wanneer hij op andere golflengten wordt
waargenomen. Gegevens als deze zullen astronomen in staat stellen om de
omgeving van deze enorme materie-uitstotende ster verder te onderzoeken.
MATISSE zal bijdragen leveren aan diverse fundamentele onderzoeksgebieden
in de astronomie, en zich vooral richten op hoge-resolutie-opnamen en
-spectra van de binnenste regionen van planeetvormende schijven rond jonge
sterren, het onderzoek van sterren in verschillende levensstadia en de
omgeving van superzware zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels.
De Nederlandse onderzoeksleider Walter Jaffe (NOVA, Sterrewacht Leiden)
heeft hoge verwachtingen van het nieuwe superinstrument: “MATISSE zal ons
spectaculaire beelden geven van planeetvormingsgebieden, meervoudige
sterren en de stofrijke schijven die superzware zwarte gaten voeden. En we
hopen ook details van exotische objecten in ons zonnestelsel te kunnen
waarnemen, zoals vulkanen op de Jupitermaan Io, en de atmosferen van
reusachtige exoplaneten.”
Enkelvoudige telescopen kunnen een beeldscherpte bereiken die beperkt wordt
door de grootte van hun spiegels. Om een nog hogere resolutie te
verkrijgen, combineren – of interfereren – astronomen het licht van vier
verschillende VLT-telescopen. Op die manier kan MATISSE in het
golflengtebereik van 3 tot 13 μm scherpere beelden maken dan welke andere
telescoop ook, en de toekomstige waarnemingen aanvullen die de opvolger van
Hubble, de James Webb Space Telescope (JWST), vanuit de ruimte zal gaan
doen.
MATISSE combineert het licht van maximaal vier van de Unit-telescopen of
maximaal vier van de hulptelescopen die deel uitmaken van de VLTI, waarbij
zowel spectra worden vastgelegd als opnamen worden gemaakt. MATISSE en de
VLTI kunnen zo tezamen de beeldscherpte van een telescoop met een diameter
van maximaal 200 meter evenaren (de grootste afstand tussen de telescopen)
en de meest detailrijke beelden ooit op mid-infrarode golflengten maken.
E I N D E P E R S B E R I C H T
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Walter Jaffe, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
E-mail: jaffe@xxxxxxxxxxxxxxxxxx
Felix Bettonvil, NOVA Optische-infrarood Instrumentatiegroep
E-mail: bettonvil@xxxxxxxxxxxxxxxxxx
Beeld: Het nieuwe MATISSE-instrument op de Very Large Telescope
Interferometer (VLTI) van de ESO-sterrenwacht op Paranal, in het noorden
van Chili, heeft begin 2018 met succes zijn eerste waarnemingen gedaan.
MATISSE is het krachtigste interferometrische instrument ter wereld op
mid-infrarode golflengten. Het zal met behulp van hoge-resolutie-opnamen en
-spectra de gebieden rond jonge sterren verkennen waar zich planeten
vormen, evenals de omgevingen van superzware zwarte gaten in de centra van
sterrenstelsels. Credit: ESO/MATISSE-consortium
Meer afbeeldingen en video’s op de Nederlandstalige ESO-pagina’s:
https://www.eso.org/public/netherlands/news/eso1808/
Opgemaakt persbericht op http://www.astronomie.nl/#!/
index/_detail/gli/matisse-instrument-vier-vlt-telescopen-worden-een/
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
Met vriendelijke groet,
David Redeker en Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
vast: 020 - 525 7480
David mobiel: 06 - 44 588 969
Marieke mobiel: 06 - 14 322 627
d.redeker@xxxxxx
h.m.baan@xxxxxx
www.astronomie.nl
Attachment:
Matisse.jpg
Description: JPEG image
