Dit persbericht staat ook op:
http://www.astronomie.nl/#!/index/_detail/gli/astronomen-met
en-startbaan-van-spuwend-zwart-gat/
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
30 oktober 2017
Astronomen meten 'startbaan' van spuwend zwart gat
Een internationaal team van astronomen heeft de afstand bepaald die
deeltjes moeten afleggen voordat ze als een zichtbare plasmastraal
gelanceerd worden bij een zwart gat. Ze publiceren hun bevindingen
maandagavond in het vakblad Nature Astronomy. Sera Markoff en Chiara
Ceccobello (beiden Universiteit van Amsterdam) zijn mede-auteurs.
Zwarte gaten slurpen niet alles op wat erin valt. Een klein deel van het
materiaal wordt terug het heelal in gestraald als krachtige jets van heet
plasma. Volgens de theorie ontstaan deze jets doordat de magneetvelden
dichtbij het zwarte gat de deeltjes versnellen en bundelen. Het is te
vergelijken met de deeltjesversneller van CERN alleen bij een zwart gat
krijgen de deeltjes miljoenen keren meer energie. Wetenschappers hebben nu
bepaald hoe lang de afstand is die de deeltjes afleggen voordat ze snel
genoeg gaan om een zichtbare plasmastraal te worden.
De onderzoekers bestudeerden daarvoor twee zogeheten röntgendubbelsterren
in onze Melkweg. In dit geval ging het om een stellair zwart gat waaromheen
een normale ster draait. De onderzoekers maten de röntgenstraling met de
NuSTAR-ruimtetelescoop van de NASA en detecteerden zichtbaar licht met de
supersnelle ULTRACAM van de Nederlands-Engels-Spaanse William
Herschell-telescoop op La Palma.
De onderzoekers zagen het zichtbare licht een tiende van een seconde later
ontstaan dan de röntgenstraling. Dat duidt erop dat de 'startbaan' van het
spuwende zwarte gat slechts ongeveer 30.000 kilometer lang is.
Sera Markoff (UvA), medeauteur van de publicatie in Nature Astronomy is
opgetogen over de resultaten. "Ik maak modellen van zwarte gaten met de
computer en de waarnemingen zijn in lijn met de voorspellingen uit mijn
eerdere modellen."
Aan de publicatie gingen jaren van voorbereiding, samenwerking en
coördinatie vooraf. De onderzoekers moesten de instrumenten tegelijkertijd
op dezelfde röntgendubbelsterren richten tijdens een uitbarsting.
Markoff: "We gebruiken de waarnemingen om betere modellen op te stellen. Zo
kunnen we het verband tussen de jets en de versnellende deeltjes beter
verklaren."
E I N D E P E R S B E R I C H T
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Sera Markoff
Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde, Universiteit van Amsterdam
Tel: 020 525 7478
s.b.markoff@xxxxxx
http://api.uva.nl/profile/m/a/s.b.markoff/s.b.markoff.html
Artikel:
An elevation of 0.1 light-seconds for the optical jet base in an accreting
Galactic black hole system. By: P. Gandhi, M. Bachetti, V.S. Dhillon, R.P.
Fender, L.K. Hardy, F.A. Harrison, S.P. Littlefair, J. Malzac, S. Markoff,
T.R. Marsh, K. Mooley, D. Stern, J.A. Tomsick, D.J. Walton, P. Casella, F.
Vincentelli, D. Altamirano, J. Casares, C. Ceccobello, P.A. Charles, C.
Ferrigno, R.I. Hynes, C. Knigge, E. Kuulkers, M. Pahari, F. Rahoui, D.M.
Russell, A.W. Shaw. In: Nature Astronomy http://nature.com/articles/doi
:10.1038/s41550-017-0273-3
http://www.southampton.ac.uk/~pg3e14/v404/gandhietal_authorversion_arxiv.pdf
(gratis preprint)
Beeld (zie onder):
Een internationaal team van astronomen heeft de afstand bepaald die
deeltjes moeten afleggen voordat ze als een zichtbare plasmastraal
gelanceerd worden bij een zwart gat. Op de afbeelding een artistieke
weergave van een zwart gat met in paars een plasmastraal.
Credit: NASA
Grote versie: http://www.astronomie.nl/media/medialibrary/2017/10/BHjet.jpg
Zie ook https://www.youtube.com/watch?v=Kuv7o4Atz80 ;(animatie plus
wetenschappelijke beelden)
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
Met vriendelijke groet,
David Redeker en Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
vast: 020 - 525 7480
David mobiel: 06 - 44 588 969
d.redeker@xxxxxx
www.astronomie.nl
Attachment:
BHjet_middel.jpg
Description: JPEG image
