PERSBERICHT
* contactinfo en directe links naar tekst en beeld staan onderaan dit
persbericht *
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
16 februari 2022
Nederlandse onderzoekers brengen verscholen superzwaar zwart gat aan het licht
Een internationaal team sterrenkundigen onder leiding van Violeta Gámez Rosas
(Universiteit Leiden) heeft een superzwaar zwart gat waargenomen dat verscholen
is in een ring van stof. Deze ontdekking past bij het idee dat de zogeheten
actieve centra van sterrenstelsels veel meer op elkaar lijken dan uit
waarnemingen blijkt, omdat de kijkhoek vanaf aarde voor vertekeningen zorgt.
Het onderzoek werd gedaan met het mede in Nederland ontwikkelde
MATISSE-instrument dat het infrarode licht van vier Europese Very Large
Telescopes in Chili combineert.
MATISSE<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Finstrument%2Fvlt-matisse-8&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C849b848127d844bdb19008d9efd341df%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637804513910447064%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=B7kyErBqfzYZsitXBTmfJDEpgmBeT9WfFQ9GjT%2FKL9k%3D&reserved=0>
is de afkorting van Multi-AperTure mid-Infrared SpectroScopic Experiment.
MATISSE koppelt niet alleen het licht van de
VLT<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Finstrument%2Fvlt-24&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C849b848127d844bdb19008d9efd341df%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637804513910447064%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=s1DK6X1VEJF77OjsTrBfksBZm3kLzZ0c4yPseNM1q58%3D&reserved=0>,
maar analyseert het ook. MATISSE is speciaal gemaakt voor infraroodlicht met
golfengten tussen 3 micrometer en 13 micrometer. Infraroodlicht ontstaat ook
als iets warmte afgeeft. Daarom wordt MATISSE gekoeld tot min 241 graden
Celsius, zodat het instrument de metingen niet stoort.
De Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) heeft alle lenzen en
spiegels in het gekoelde deel van MATISSE gebouwd samen met de Nederlandse
industrie. Nederland had ervaring opgedaan tijdens het ontwikkelen van de
voorloper
MIDI<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Finstrument%2Fvlt-midi-3&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C849b848127d844bdb19008d9efd341df%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637804513910447064%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=bKOBsbRVWzTsBeOxj9emGSpywl2hJQYfV5rgBh4Qu4M%3D&reserved=0>,
die geen vier, maar twee telescopen kon koppelen.
Het hart waar de bundels van de vier VLT-telescopen samenkomen, bestaat uit
twee aluminium dozen van bijna een meter groot. Deze dozen zijn tot de nok toe
gevuld met honderden optische componenten, tientallen sensoren en tientallen
kleine motortjes. De meeste componenten werken tot op de nanometer precies of
zelfs nauwkeuriger.
Wetenschappelijk artikel
Thermal imaging of dust hiding the black hole in the Active Galaxy NGC 1068.
Door: Violeta Gámez Rosas (1), Jacob W. Isbell (2), Walter Jaffe (1), Romain G.
Petrov (3), James H. Leftley (3), Karl-Heinz Hofmann (4), Florentin Millour
(3), Leonard Burtscher (1), Klaus Meisenheimer (2), Anthony Meilland (3),
Laurens B.F.M. Waters (5,6), Bruno Lopez (3), Stéphane Lagarde (3), Gerd
Weigelt (4), Philippe Berio (3), Fatme Allouche (3), Sylvie Robbe-Dubois (3),
Pierre Cruzalèbes (3), Felix Bettonvil (7), Thomas Henning (2), Jean-Charles
Augereau (8), Pierre Antonelli (3), Udo Beckmann (4), Roy van Boekel (2),
Philippe Bendjoya (3), William C. Danchi (9), Carsten Dominik (10), Julien
Drevon (3), Jack F. Gallimore (11), Uwe Graser (2), Matthias Heininger (4),
Vincent Hocdé (3), Michiel Hogerheijde (1,10), Josef Hron (12), Caterina M.V.
Impellizzeri (1), Lucia Klarmann (2), Elena Kokoulina (3), Lucas Labadie (13),
Michael Lehmitz (2), Alexis Matter (3), Claudia Paladini (14), Eric Pantin
(15), Jörg-Uwe Pott (2), Dieter Schertl (4), Anthony Soulain (16), Philippe
Stee (3), Konrad Tristram (14), Jozsef Varga (1), Julien Woillez (17),
Sebastian Wolf (18), Gideon Yoffe (2), Gerard Zins (14) In: Nature, 17 februari
2022.
Origineel (vanaf 16 februari, 17.00 uur):
https://www.nature.com/articles/s41586-021-04311-7<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.nature.com%2Farticles%2Fs41586-021-04311-7&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C849b848127d844bdb19008d9efd341df%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637804513910447064%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=hE6CMFTFgS1lffMJt61ZbH6%2BEGxRdEJguWs63Cxv4dc%3D&reserved=0>
Preprint:
https://www.eso.org/public/archives/releases/sciencepapers/eso2203/eso2203a.pdf<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.eso.org%2Fpublic%2Farchives%2Freleases%2Fsciencepapers%2Feso2203%2Feso2203a.pdf&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C849b848127d844bdb19008d9efd341df%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637804513910447064%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=G9j5HwnCYe6sZ6IasVah0eN5H76UA6a4zr1WQyvbfPk%3D&reserved=0>
1. Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
2. Max-Planck-Institut für Astronomie, Heidelberg, Duitsland
3. Laboratoire Lagrange, Université Côte d’Azur, Observatoire de la Côte
d’Azur, CNRS, Nice, Frankrijk
4. Max-Planck-Institut für Radioastronomie, Bonn, Duitsland
5. Afdeling Sterrenkunde, Institute for Mathematics, Astrophysics and Particle
Physics, Radboud Universiteit
6. SRON, Netherlands Institute for Space Research, Leiden
7. ASTRON, Netherlands Institute for Radio Astronomy, Dwingeloo
8. Université Grenoble Alpes, CNRS, IPAG, Grenoble, Frankrijk
9. Goddard Space Flight Center, NASA, Greenbelt Maryland, Verenigde Staten
10. Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde, Universiteit van Amsterdam
11. Dept. of Physics and Astronomy, Bucknell University, Lewisburg,
Pennsylvania, Verenigde Staten
12. Department of Astrophysics Universiteit van Wenen, Oostenrijk
13. Physikalisches Institut der Universität zu Köln, Duitsland
14. European Southern Observatory, Santiago, Chili
15. Centre d’Etudes de Saclay, Gif-sur-Yvette, Frankrijk
16. Sydney Institute for Astronomy, University of Sydney, Australië
17. European Southern Observatory, Garching bei München, Duitsland
18. (Institut für Theoretische Physik und Astrophysik, Universität zu Kiel,
Duitsland
Zie ook het uitgebreide persbericht van ESO in meerdere talen, waaronder het
Nederlands:
https://www.eso.org/public/news/eso2203/<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.eso.org%2Fpublic%2Fnews%2Feso2203%2F&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C849b848127d844bdb19008d9efd341df%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637804513910447064%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=N0PE26H7TtEoamuU05LcFzSRcHdzVZNRuujvagOFeGY%3D&reserved=0>
EINDE PERSBERICHT
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Violeta Gámez Rosas (eerste auteur van de publicatie)
Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
gamez@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:gamez@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Walter Jaffe (mede-auteur en MATISSE-specialist)
Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
jaffe@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:jaffe@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Felix Bettonvil (mede-auteur en MATISSE-specialist)
ASTRON, Netherlands Institute for Radio Astronomy
bettonvil@xxxxxxxxx<mailto:bettonvil@xxxxxxxxx>
Ramon Navarro (kan goed in normale taal vertellen over de bouw van MATISSE)
NOVA Optical & Infrared Instrumentation Group
navarro@xxxxxxxxx<mailto:navarro@xxxxxxxxx>
Beeld (kleine versie bijgevoegd, hoge resolutie via link):
Het MATISSE-instrument toen het bij NOVA gebouwd werd en nog niet in Chili bij
de VLT was geïnstalleerd. (c) NOVA
Hoge resolutie:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2022/02/MATISSE-credit-NOVA.jpg<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Fupload%2Fimages%2F2022%2F02%2FMATISSE-credit-NOVA.jpg&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C849b848127d844bdb19008d9efd341df%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637804513910447064%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=uzbe4HNUp7OYhAoRsjSpm4ONUBRikFF5rkry%2Fxemk1g%3D&reserved=0>
Over NOVA /
www.astronomie.nl<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=http%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2F&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C849b848127d844bdb19008d9efd341df%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637804513910447064%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=sgMxuNVv4iDQMQHb7LZbkC0sgPqi4Oi5SdvYzd8G1Yw%3D&reserved=0>
De Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) is het
samenwerkingsverband van de sterrenkundige instituten van de universiteiten van
Amsterdam, Groningen, Leiden en Nijmegen. Toponderzoekschool NOVA heeft als
missie het uitvoeren van baanbrekend sterrenkundig onderzoek, het opleiden van
jonge astronomen op het hoogste internationale niveau en het delen van nieuwe
ontdekkingen met de samenleving. De NOVA-laboratoria zijn gespecialiseerd in
het bouwen van state-of-the-art optische/infrarood- en
submillimeter-instrumentatie voor de grootste telescopen op aarde.
Opgemaakt persbericht:
NOVA-bericht:
https://www.astronomie.nl/nieuws/nederlandse-onderzoekers-brengen-verscholen-superzwaar-zwart-gat-aan-het-licht-3178<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Fnieuws%2Fnederlandse-onderzoekers-brengen-verscholen-superzwaar-zwart-gat-aan-het-licht-3178&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C849b848127d844bdb19008d9efd341df%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637804513910603285%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=R95qNhI%2FLbekf8o%2B5kba6sTSZcuan7kNosMjvmFjFMU%3D&reserved=0>
ESO-bericht in meerdere talen waaronder in het Nederlands met meerdere foto's
en video's:
https://www.eso.org/public/news/eso2203/<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.eso.org%2Fpublic%2Fnews%2Feso2203%2F&data=04%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7C849b848127d844bdb19008d9efd341df%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637804513910603285%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000&sdata=IeuiHbPMfjVoP7ubhrqKOv%2FFveA1pnTPfIJM7wN%2F%2BjY%3D&reserved=0>
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090 GE
Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David mobiel:
0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx | www.astronomie.nl
Attachment:
kl-MATISSE-credit-NOVA.jpg
Description: kl-MATISSE-credit-NOVA.jpg
