[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Astronomen zien uitzonderlijk helder sterrenstelsel op recordafstand
- From: "Baan, Marieke" <H.M.Baan@xxxxxx>
- To: "<nova-perslijst1@xxxxxxxxxxx>" <nova-perslijst1@xxxxxxxxxxx>, "<nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>" <nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>, "<nova-astronomen@xxxxxxxxxxx>" <nova-astronomen@xxxxxxxxxxx>
- Date: Thu, 3 Mar 2016 17:00:46 +0000
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
3 maart 2016
Astronomen zien uitzonderlijk helder sterrenstelsel op recordafstand
Een internationaal team van astronomen, onder wie drie Leidse sterrenkundigen,
heeft een sterrenstelsel met opmerkelijke eigenschappen ontdekt op een
recordafstand van 13,4 miljard lichtjaar. Het melkwegstelsel, gelegen in de
richting van sterrenbeeld de Grote Beer, is uitzonderlijk helder, waardoor het
mogelijk was het op deze recordafstand te zien. Het licht heeft er 13,4 miljard
jaar over gedaan om de aarde te bereiken. De astronomen zien het heelal dus
toen het nog maar 400 miljoen jaar oud was, op slechts drie procent van zijn
huidige leeftijd.
Coauteur Marijn Franx, hoogleraar sterrenkunde aan de Universiteit Leiden: “Het
stelsel was al eerder opgedoken in opnames met de Hubble-ruimtetelescoop en de
Spitzer-telescoop. We waren verbaasd over zijn enorme helderheid en afstand en
geloofden het aanvankelijk niet omdat dergelijke heldere sterrenstelsels op die
afstand niet horen te bestaan. Nauwkeurige afstandsmetingen met Hubble leerden
ons echter dat het stelsel nog verder stond dan we dachten.”
Het ontdekte stelsel staat op een roodverschuiving van 11,1, wat overeenkomt
met 13,4 miljard lichtjaar afstand, zo’n 400 miljoen jaar na de oerknal. Het
vorige record stond op naam van een stelsel op roodverschuiving 8,68 (550
miljoen jaar na de oerknal). De ontdekking levert nieuwe inzichten op in de
ontwikkeling van het zeer vroege universum en de vormingsgeschiedenis van
sterrenstelsels zoals onze Melkweg.
“We dachten dat sterrenstelsels geleidelijk aan ontstaan en langzaam groeien
door het aantrekken van gas en botsingen met andere stelsels”, zegt coauteur
Ivo Labbé (Leiden), ”maar door deze ontdekking moet onze interpretatie van het
vroege heelal op de schop. De theoretici kunnen dus weer aan de slag.”
Franx heeft lange tijd getwijfeld of het resultaat wel klopte. “Maar alle
herhaalde controles bevestigden het eerdere resultaat. We hebben dus niet
zomaar een afstandsrecord, we hebben een olifant in het extreem vroege heelal
ontdekt, waar we een muisje verwachtten. Maar eerlijk gezegd begrijpen we niet
hoe zo’n olifant zo vroeg al kon bestaan.”
Het sterrenstelsel is ook op infraroodgolflengten met de Spitzer-telescoop
waargenomen. Dat is een kleine telescoop met een diameter van slechts 85 cm.
Deze bevestiging is zeer belangrijk, want het laat zien dat het stelsel al zo’n
miljard sterren heeft gevormd.
Rychard Bouwens (Leiden) blikt vooruit: “Het is voor het eerst dat we Hubble
konden gebruiken voor een zeer precieze afstandsbepaling op deze gigantische
afstand. Over 3,5 jaar kunnen we dat met de opvolger van Hubble (de James Webb
Space Telescope - JWST) nog veel beter. Wie weet wat voor verrassingen ons dan
nog te wachten staan.”
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Marijn Franx, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
E-mail:
franx@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:franx@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Tel: 071 527 5870 /
0622379097
Ivo Labbé, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
E-mail:
ivo@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:ivo@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Tel: 071 527 8420 / 06 52
838 661
Rychard Bouwens, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
E-mail:
bouwens@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:bouwens@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Tel: 071 527 8456
Artikel:
Het artikel is geaccepteerd voor publicatie op 8 maart in The Astrophysical
Journal.
A Remarkably Luminous Galaxy at Z=11.1 measured with Hubble Space Telescope
Grism Spectroscopy. P.A. Oesch, G. Brammer, P.G. van Dokkum, G. D. Illingworth,
R. J. Bouwens, I. Labbe, M. Franx, I. Momcheva, M. L. N. Ashby, G. G. Fazio, V.
Gonzalez, B. Holden, D. Magee, R. E. Skelton, R. Smit, L.R. Spitler, M. Trenti,
S.P. Willner. http://arxiv.org/abs/1603.00461
Beeld:
Afb 1: De locatie van het verst gelegen sterrenstelsel in het gebied genaamd
GOODS North (Great Observatories Origins Deep Survey North), nabij de Grote
Beer. Het veld bevat tienduizenden sterrenstelsels, waarvan vele op enorme
afstanden. Astronomen zien het stelsel GN-z11 (uitvergroot) slechts 400 miljoen
jaar na de Big Bang, toen het heelal slechts 3% van zijn huidige leeftijd had.
GN-z11 barst van de jonge, heldere blauwe sterren, maar in deze afbeelding ziet
het sterrenstelsel er rood uit, omdat het licht op zijn reis is uitgerekt naar
rodere golflengten door de uitdijing van het heelal. Credit: NASA, ESA, en P.
Oesch (Yale University)
Afb.2: Een illustratie van de geschiedenis van het heelal, van vandaag de dag
(links) tot aan de Big Bang 13,8 miljard jaar geleden (rechts). Het ontdekte
sterrenstelsel GN-z11, op 400 miljoen jaar na de oerknal, staat 150 miljoen
lichtjaar verder dan de voorgaande recordhouder en behoort tot de eerste
generatie sterrenstelsels. De ontdekking levert nieuwe inzichten op in de
ontwikkeling van het zeer vroege universum. GN-z11 bevindt zich midden in het
reionisatie-tijdperk, toen straling van de eerste sterrenstelsels het koude
waterstofgas oplichtte en doorzichtig maakte. Credit: NASA, ESA, and A. Feild
(STScI)
Video’s:
http://cdn.spacetelescope.org/archives/videos/hd_1080p25_screen/heic1604a.mp4
http://cdn.spacetelescope.org/archives/videos/medium_podcast/heic1604a.mp4
Meer informatie, afbeeldingen en video’s op:
http://home.strw.leidenuniv.nl/~franx/z11
http://hubblesite.org/news/2016/07
http://www.spacetelescope.org/news/heic1604/
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl/
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,
Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
T +31(0)20-5257480
F +31(0)20-5257484
M +31(0)6-14322627
www.astronomie.nl
[cid:2D9F3FDD-5D54-4303-AEED-3C6C486F403D@dynamic.ziggo.nl][cid:11994D14-1588-40C9-A490-A1893DC68FFA@dynamic.ziggo.nl]
NOVA-perslijst2 mailing list
NOVA-perslijst2@xxxxxxxxxxx
https://list.uva.nl/mailman/listinfo/nova-perslijst2
Other related posts:
- » [PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] Astronomen zien uitzonderlijk helder sterrenstelsel op recordafstand - Baan, Marieke
