Persbericht, 24 november 2016
Niet alleen in theorie maar nu ook in praktijk:
alarmsignalen voorspellen naderende crisis
Een crisis willen we graag kunnen voorspellen. De theorie van 'kantelpunten'
biedt daarvoor goede aanknopingspunten. Voor het eerst testte een
internationaal team van NIOO-onderzoeker Alena Gsell de alarmsignalen uit in de
praktijk, met meren. Het bekende wetenschappelijk tijdschrift PNAS publiceert
deze week de resultaten alvast online: "Voorspellen lukt, maar nog niet overal."
Wat zou dat mooi zijn: regelmatig een paar signalen aftappen in een
(eco)systeem en dan meteen weten hoe het ervoor staat! Gaat het nog goed? Of
nadert er een crisis - een kritieke drempel of 'kantelpunt' - en moeten we echt
actie ondernemen?
Kantelpunten zijn inmiddels een bekend fenomeen: in de maatschappij is er een
economische crisis, valt er 'een muur' om zoals in Berlijn of wordt er straks
elders één gebouwd. In een meer slaat de waterkwaliteit plotseling om van
helder naar groene soep. En zie dan de oorspronkelijke situatie maar weer terug
te krijgen; dat is heel lastig.
De theorie van de kantelpunten is er dus al, inclusief ideeën over
alarmsignalen. Maar een internationaal team onder aanvoering van Alena Gsell
van het Leibniz Institute of Freshwater Ecology and Inland Fisheries in Berlijn
en het NIOO (haar huidige plek) keek nu voor het eerst of die theorie ook in de
praktijk werkt. Ze richtten zich op meren verspreid over de wereld.
"We namen vijf meren waarvan lange-termijn gegevens bekend zijn - zoals het
Veluwemeer in Nederland - en onderzochten of de rij gesuggereerde early-warning
'alarmsignalen' afgingen. En ja: een paar gingen er op tijd af, soms al jaren
van te voren," legt Gsell uit. Dat geeft beheerders voldoende tijd om te
reageren. "Die signalen kun je oppikken als je het ecosysteem goed kent."
Wat kun je zien, als je goed kijkt? Gsell: "De veerkracht neemt af:
schommelingen worden groter." Bij de meren gaat het dan om verstoringen van
helder naar troebel water. "Ook zien we bij het dierlijk plankton zoals
watervlooien en raderdiertjes verschuivingen van grote naar kleine soorten. En
de eetbare groenalgen verliezen terrein op de minder lekkere blauwalgen."
Maar: er waren ook nog een hoop tegenstrijdigheden en ruis. Gsell en collega's
betogen dus dat behalve het verzamelen van lange-termijndata - wat essentieel
is - ook de methodes om die data te '(ver)kennen' een stuk moeten verbeteren om
de alarmsignalen echt werkend te krijgen. Zo zou frequenter gegevens verzamelen
een oplossing kunnen zijn: per dag of zelfs uur in plaats van per week of nog
meer. "Onder de huidige milieuomstandigheden zou dat de moeite zeer waard zijn."
__________________________________________________________________________
Het NIOO<http://www.nioo.knaw.nl/> is met ruim 300 medewerkers en studenten een
van de grootste onderzoeksinstituten van de Koninklijke Nederlandse Akademie
van Wetenschappen (KNAW). Het is gespecialiseerd in de ecologie van het water
en het land: hoe werkt de natuur? Sinds 2011 is het gevestigd in een duurzaam
gebouwd onderzoekspand in Wageningen. De historie van het onderzoek gaat meer
dan 60 jaar terug en loopt door ons hele land, en ver daarbuiten.
Voor meer informatie:
· Onderzoeker dr. Alena
Gsell<http://www.nioo.knaw.nl/nl/employees/alena-gsell>, 06-27303368 /
0317-473531, a.gsell@xxxxxxxxxxxx<mailto:a.gsell@xxxxxxxxxxxx> (Spreekt ook
Nederlands)
· Hoofd Aquatische Ecologie en mede-auteur prof.dr. Ellen van
Donk<http://www.nioo.knaw.nl/nl/employees/ellen-van-donk>, tel. 0317-473537 /
06-13412894, e.vandonk@xxxxxxxxxxxx<mailto:e.vandonk@xxxxxxxxxxxx>
· Hoofd wetenschapscommunicatie Froukje Rienks, NIOO-KNAW, tel.
06-10487481 / 0317-473400, f.rienks@xxxxxxxxxxxx<mailto:f.rienks@xxxxxxxxxxxx>
Artikel: Evaluating early-warning indicators of critical transitions in natural
aquatic ecosystems, Alena Sonia Gsell, Ulrike Scharfenberger, Deniz Özkundakci,
Annika Walters, Lars-Anders Hansson, Annette B. G. Janssen, Peeter Nõges,
Philip C. Reid, Daniel E. Schindler, Ellen van Donk, Vasilis Dakos & Rita
Adrian, Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), 23 november
2016 (Early Edition, alvast online voorafgaand aan officiële uitgave in
tijdschrift),
www.pnas.org/content/early/2016/11/21/1608242113.full<http://www.pnas.org/content/early/2016/11/21/1608242113.full>
Betrokken instituten: Leibniz Institute of Freshwater Ecology and Inland
Fisheries (Duitsland); Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW); Free
University of Berlin (Duitsland); Waikato Regional Council (Nieuw Zeeland); US
Geological Survey (VS); Lund University (Zweden); Wageningen University;
Estonian University of Life Sciences (Estland); Sir Alister Hardy Foundation
for Ocean Science (VK); Plymouth University (VK); Marine Biological Association
of the United Kingdom (VK); University of Washington (VS); ETH Zürich
(Zwitserland)
Twitter: @niooknaw<https://twitter.com/niooknaw>
Website NIOO: www.nioo.knaw.nl<http://www.nioo.knaw.nl/>
Als u dit persbericht ten onrechte ontvangt of geen persberichten meer wenst te
ontvangen, meld dat dan s.v.p. via
communicatie@xxxxxxxxxxxx<mailto:communicatie@xxxxxxxxxxxx>.
Froukje Rienks
Wetenschapsvoorlichter / Hoofd PR & Wetenschapscommunicatie
Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW)
Bureau Bedrijfsvoering
Droevendaalsesteeg 10, 6708 PB Wageningen
Postbus 50, 6700 AB Wageningen
T 0317-473590
M 06-10487481
f.rienks@xxxxxxxxxxxx<mailto:f.rienks@xxxxxxxxxxxx>
www.nioo.knaw.nl<http://www.nioo.knaw.nl/>
@niooknaw (Twitter)<twitter.com/niooknaw>
Het NIOO is het onderzoeksinstituut voor ecologie van de Koninklijke
Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW)
