[https://meltwater-apps-production.s3.amazonaws.com/uploads/images/57a3006616054743fab4e8d8/blobid0_1486028014115.png]
Texel, 31 mei 2017
Kanoeten gedragen zich in Afrika anders dan in de Waddenzee
Voedselvoorkeuren en sociaal gedrag wereldwijd verschillen tussen culturen. Dat
geldt ook voor vogels, stelt Thomas Oudman, RUG-promovendus aan het NIOZ
Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. In zijn proefschrift
vergelijkt hij het gedrag van 2 ondersoorten van de kanoet. De ene overwintert
op de subtropische wadplaten van de Banc d’Arguin in Mauritanië (West-Afrika),
de andere in de Nederlandse Waddenzee. Oudman laat zien dat het
voedselzoekgedrag zich aanpast aan de beschikbaarheid en verspreiding van
verschillende soorten schelpdieren in de twee vergeleken voedselgebieden, en
die verschillen enorm. Hij verdedigt zijn proefschrift op vrijdag 2 juni in
Groningen.
Kanoeten verspreiden zich met laag water over drooggevallen wadplaten, waar ze
met hun snavel in de bodem prikken op zoek naar schelpdieren. Die slikken ze
heel in en kraken ze vervolgens in hun spiermaag. Met experimenten laten Oudman
en collega’s zien dat de op Groenland broedende en in de Nederlandse Waddenzee
overwinterende kanoeten (Calidis canutus islandica) prima gedijen op een dieet
van één schelpensoort, zoals het nonnetje of de kokkel. De in Siberië broedende
en op de Banc d’Arguin overwinterende kanoeten (C.c. canutus) moeten in hun
overwinteringsgebied echter op zoek naar een gevarieerd dieet. Ze mogen
namelijk niet te veel cirkelschelpen eten. Cirkelschelpen (Loripes lucinalis)
komen lokaal veel voor, hebben een hoge voedingswaarde en zijn gemakkelijk te
kraken omdat ze een relatief dun schelpje hebben. Keerzijde van de medaille is
echter dat ze ook veel sulfide uit de zeebodem opnemen en dat veroorzaakt
diarree bij te gulzige kanoeten. De cirkelschelp helemaal links laten liggen is
echter ook geen optie, omdat andere beschikbare schelpdieren veel harder zijn
en dus veel moeilijker te kraken.
Experiment
Maar het aandeel van cirkelschelpjes in het dieet verschilt per kanoet, en dat
hangt weer samen met de grootte van hun spiermaag. Een grote spiermaag kan meer
schelpen bevatten dan een kleine en dit maakt het eten van moeilijk te kraken
schelpen gemakkelijker. “Door kanoeten in Afrika met radio-zendertjes los te
laten vonden we dat vogels met een grotere maag minder vaak verkassen. Wellicht
omdat ze meer geschikte schelpjes kunnen vinden op dezelfde plek. Maar grappig
genoeg bleek dat het de voedselkeuze is die de maaggrootte bepaalt, en niet
andersom”, aldus Oudman. “Wij voerden een aantal kanoeten met zacht voedsel,
waardoor hun maag kleiner werd. Maar als we ze na loslaten volgden op het wad,
bleek dat ze nog net zo lang op dezelfde plek bleven. Ze trokken zich dus niks
aan van hun kleinere maag.”
Verspreiding in het overwinteringsgebied
De in de Waddenzee overwinterende ‘islandica’ kanoeten verspreiden zich veel
meer als groep en verorberen dan lokaal op het wad op voedselrijke plekken
enorme aantallen schelpdieren. De op de Banc d’Arguin in Afrika overwinterende
‘canutus’ kanoeten verplaatsten zich echter individueel naar eerder bezochte
plekken op basis van hun eigen persoonlijke ervaring. Dat doen ze omdat de
schelpdieren op de Banc d’Arguin in veel kleinere, maar veel meer groepjes
verspreid zijn over het gebied.
Verbonden ecosystemen
De uiteindelijke oorzaken van de geconstateerde achteruitgang van de aantallen
kanoeten op de Banc d’Arguin (Mauritanië) moeten volgens Oudman misschien
gezocht worden in de Arctische broedgebieden en in de Waddenzee. Niettemin
zouden kanoeten, met hun dynamische gewoontes, weleens meer en meer afhankelijk
kunnen worden van de rijkdommen van de Banc d’Arguin. Een goed
overwinteringsgebied zou de negatieve gevolgen van de snelle veranderingen in
het Noorden kunnen afremmen. Dat is één van de vele redenen om het nu nog rijke
ecosysteem van van Banc d’Arguin goed te beschermen.
De genetische kijk op individuele verschillen – ook in onze maatschappij –
vindt Oudman zeer beperkt. Oudman: “Mijn onderzoek benadrukt het mogelijke
belang van individuele ervaringen en leerprocessen op het gedrag van kanoeten.
Dat is belangrijk, bijvoorbeeld omdat deze afhankelijkheden van omgeving de
voorspelde gevolgen van milieuveranderingen enorm kunnen beïnvloeden. Dit
onderzoek vormt een nieuw bewijs hoe genen én omgeving samen leiden tot
gewoontes, waarover mijn promotor Prof. Theunis Piersma eerder het boek The
Flexible Phenotype schreef”.
Thomas Oudman’s werk werd gefinancierd vanuit het NWO-Vidi project toegekend
aan NIOZ-onderzoeker Dr. Jan van Gils, en de NWO-TOP beurs ‘Shorebords in
space’ toegekend aan prof. dr. Theunis Piersma. Oudman hoopt zijn loopbaan te
vervolgen in het buitenland met een onderzoekbeurs.
[https://meltwater-apps-production.s3.amazonaws.com/uploads/images/57a3006616054743fab4e8d8/PB%20170530%20TO%20-Kanoet%20IMG_1117%20Jeroen%20Onrust%203_2_96_1496155763679.jpg]
Kanoeten prikken in het zand om hun maaltijd te bemachtigen. Foto Jeroen Onrust
[https://meltwater-apps-production.s3.amazonaws.com/uploads/images/57a3006616054743fab4e8d8/Loripes%20and%20Dosinia%20BdA_1496155883213.jpg]
Keuzemenu op de Banc d'Arguin: Cirkeltje (Loripes, links) of Venusschelp
(Dosinia)
/////
Meer informatie:
* Thomas Oudman, thomas.oudman@xxxxxxx<mailto:thomas.oudman@xxxxxxx> ; T:
0222 369 541, M: 06 18086820
* Prof. dr. Theunis Piersma (promotor),
theunis.piersma@xxxxxxx<mailto:theunis.piersma@xxxxxxx>
* Dr. Jan van Gils (copromotor),
jan.van.gils@xxxxxxx<mailto:jan.van.gils@xxxxxxx>
* Dr. Jan Boon, NIOZ Communicatie & PR,
jan.boon@xxxxxxx<mailto:jan.boon@xxxxxxx> ; T: 0222- 369 466; M: 06 2096 3097
Hoge-resolutie exemplaren van de foto's kunnen worden opgevraagd bij Jan Boon
Proefschrift: Thomas Oudman
(2017).<http://link.email.dynect.net/link.php?DynEngagement=true&H=WAA0HYy4enWklLGLVOCoftvRiKxkwcx7028A%2BNZlWSzSEaUD3cyAXzCaD69PTC4QehVQsHbHdldOzmxE0hW2Ms5V0bf0DoVsI1bKiRDo1pcb45nA6zRo1w%3D%3D&G=0&R=http%3A%2F%2Fhdl.handle.net%2F11370%2F4ea6a0b1-5ad0-45e0-9deb-a34899c0a8fb&I=20170531072946.000000a6d997%40mail6-33-usnbn1&X=MHwxMDQ2NzU4OjU5MmU3MGU5M2ViNTM4YTU2MjI1Yzk5YTs%3D&S=bUs7nKLvbK-F27LK9UIfZE-iyl9ZZIqZc4QofwtRjkc>
Red knot habits. An optimal foraging perspective on intertidal life at the
Banc d’Arguin. ISBN 978-90-367-9743-6; 180 pp.
http://hdl.handle.net/11370/4ea6a0b1-5ad0-45e0-9deb-a34899c0a8fb<http://link.email.dynect.net/link.php?DynEngagement=true&H=WAA0HYy4enWklLGLVOCoftvRiKxkwcx7028A%2BNZlWSzSEaUD3cyAXzCaD69PTC4QehVQsHbHdldOzmxE0hW2Ms5V0bf0DoVsI1bKiRDo1pcb45nA6zRo1w%3D%3D&G=0&R=http%3A%2F%2Fhdl.handle.net%2F11370%2F4ea6a0b1-5ad0-45e0-9deb-a34899c0a8fb&I=20170531072946.000000a6d997%40mail6-33-usnbn1&X=MHwxMDQ2NzU4OjU5MmU3MGU5M2ViNTM4YTU2MjI1Yzk5YTs%3D&S=bUs7nKLvbK-F27LK9UIfZE-iyl9ZZIqZc4QofwtRjkc>
Over NIOZ:
Het NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, met
vestigingen op Texel en in Yerseke, is het nationale oceanografische instituut
van Nederland. Het NIOZ is een instituut van de Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Er werken ongeveer 280 mensen en het
jaarbudget bedraagt ca. € 33 miljoen.
www.nioz.nl<http://link.email.dynect.net/link.php?DynEngagement=true&H=WAA0HYy4enWklLGLVOCoftvRiKxkwcx7028A%2BNZlWSzSEaUD3cyAXzCaD69PTC4QehVQsHbHdldOzmxE0hW2Ms5V0bf0DoVsI1bKiRDo1pcb45nA6zRo1w%3D%3D&G=0&R=http%3A%2F%2Fwww.nioz.nl%2F&I=20170531072946.000000a6d997%40mail6-33-usnbn1&X=MHwxMDQ2NzU4OjU5MmU3MGU5M2ViNTM4YTU2MjI1Yzk5YTs%3D&S=tSjHWvhHwbAg55DRtuXr7Q4-wthOZDOjcVm2Pe0H_0k>
This email was sent to jan.boon@xxxxxxx<mailto:jan.boon@xxxxxxx>
NIOZ, Landsdiep 4, 't Horntje, Texel 1791 SZ, Nederland
Unsubscribe<http://link.email.dynect.net/link.php?DynEngagement=true&H=WAA0HYy4enWklLGLVOCoftvRiKxkwcx7028A%2BNZlWSzSEaUD3cyAXzCaD69PTC4QehVQsHbHdldOzmxE0hW2Ms5V0bf0DoVsI1bKiRDo1pcb45nA6zRo1w%3D%3D&G=0&R=https%3A%2F%2Finfluencers.meltwater.com%2Funsubscribe%2FICM%3Fc%3Da081734daaf5ddd6d049305ade574b39cc0ef493100efcc8146f501facc76ed23529678ae3c65be1aff3fcd69e14c5be0d8fc1b0d7850e9b9c927fca3a73ea3d4f8acc732d0250710ec74030bedb8db8283e93e8f555a627bf7b724cb47f1f8a1669242b4021f0916851409cfe1eb1447437abe01aa82878b32d390226be5ee3301f3b0f1d14c784b4667dda7031c449d9eeb113d4b83cc96193811a2e640d9ef3945e43b5a5749e901c0727e5b3a1ed0e332464e84082cf45a6ddfefa2ff09a70e3742b142746da9eedfda42b95e8cdf77b028a0e423285d9ad76166f27045217742a0bbd5c6bee3d116066e51bc25c%26iv%3D41d0aa86c9cfd6aaa175b4b52cb8a829&I=20170531072946.000000a6d997%40mail6-33-usnbn1&X=MHwxMDQ2NzU4OjU5MmU3MGU5M2ViNTM4YTU2MjI1Yzk5YTs%3D&S=KuGxUKt2By2-EsMoXD60Ux4QVVujkLGsm6H9a-RQ7n8>
