Dit persbericht staat in opgemaakte versie op:
http://www.astronomie.nl/#!/actueel/nieuws/_detail/gli/NL-onderzoekers-bewijzen-zwaartekrachtskolk/
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
12 juli 2016
Nederlandse onderzoekers bewijzen zwaartekrachtskolk
Een internationaal team van astronomen, onder wie vier sterrenkundigen van
de Universiteit van Amsterdam, hebben het bestaan bewezen van een
zwaartekrachtskolk rond een zwart gat. De ontdekking verklaart een mysterie
dat astronomen dertig jaar bezighield en opent de weg om theorieën over de
zwaartekracht te testen. De sterrenkundigen publiceren hun bevindingen
vandaag in het vakblad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
In de jaren '80 ontdekten astronomen dat de röntgenstraling die van zwarte
gaten komt, kan flikkeren. In het begin gaat dat flikkeren langzaam, zo
eens in de tien seconden. In de dagen, weken en maanden daarna gaat het
flikkeren steeds sneller tot zo tien keer per seconde. Vervolgens stopt het
flikkeren.
In de jaren '90 vermoedden astronomen dat de flikkeringen, ofwel
quasi-periodieke oscillaties, verband kunnen houden met een effect dat door
de algemene relativiteitstheorie van Einstein is voorspeld.
Een draaiend object zou, in theorie, een soort zwaartekrachtskolk kunnen
creëren. Zo'n zwaartekrachtskolk is te vergelijken met het ronddraaien van
een lepel in een pot honing. De honing is dan de ruimte, de lepel het
zwarte gat. Alles wat zich in de ruimte bevindt, wordt meegesleurd door de
kolk die door het zwarte gat wordt veroorzaakt.
Adam Ingram (UvA) onderzoekt het flikkeren sinds 2009. Samen met collega's
bedacht hij jaren geleden al een theoretische verklaring voor het
verschijnsel. Nu is er dan eindelijk het bewijs.
Ingram en zijn collega's bestudeerden het zwarte gat H1743-322 in het
sterrenbeeld Schorpioen op 28.000 lichtjaar van de aarde. Ze deden dat met
een zeventig uur durende waarneemcampagne met ESA-ruimtetelescoop
XMM-Newton [https://nl.wikipedia.org/wiki/XMM-Newton] en twintig uur met
NASA-ruimtetelescoop NuSTAR [https://en.wikipedia.org/wiki/NuSTAR].
Na analyse van de gegevens zagen ze schommelingen in de zogeheten
ijzerlijn. Die schommelingen konden alleen verklaard worden door de theorie
van de zwaartekrachtskolk.
Ingram: “Het mooie is dat we nu dus direct de beweging van materie kunnen
meten in een sterk zwaartekrachtsveld in de buurt van een zwart gat.
Bovendien hebben we potentieel nieuw gereedschap in handen om de algemene
relativiteitstheorie op de proef te stellen." Dat laatste is iets waar veel
astronomen en natuurkundigen mee bezig zijn, omdat ze vermoeden dat de
algemene relativiteitstheorie niet compleet is.
Artikel
"A quasi-periodic modulation of the iron line centroid energy in the black
hole binary H 1743-322." Adam Ingram (UvA), Michiel van der Klis (UvA),
Matthew Middleton (Institute of Astronomy, Cambridge University), Chris
Done (Center for Extragalactic Astronomy, Department of Physics, University
of Durham), Diego Altamirano (Department of Physics & Astronomy, University
of Southampton), Lucy Heil (UvA), Phil Uttley (UvA) & Magnus Axelsson
(Department of Physics, Tokyo Metropolitan University), 12 juli 2016,
Monthly Notices of the Royal Astronomical Society [
http://mnras.oxfordjournals.org/content/early/2016/05/25/mnras.stw1245,
preprint: http://arxiv.org/abs/1607.02866]
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Adam Ingram
Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde, Universiteit van Amsterdam
020 - 525 7789 (vast)
06 - 4683 2222 (mobiel)
a.r.ingram@xxxxxx
http://www.astro.uva.nl/people/adam-ingram/
Artikel:
"A quasi-periodic modulation of the iron line centroid energy in the black
hole binary H 1743-322." Adam Ingram (UvA), Michiel van der Klis (UvA),
Matthew Middleton (Institute of Astronomy, Cambridge University), Chris
Done (Center for Extragalactic Astronomy, Department of Physics, University
of Durham), Diego Altamirano (Department of Physics & Astronomy, University
of Southampton), Lucy Heil (UvA), Phil Uttley (UvA) & Magnus Axelsson
(Department of Physics, Tokyo Metropolitan University), 12 juli 2016,
Monthly Notices of the Royal Astronomical Society [
http://mnras.oxfordjournals.org/content/early/2016/05/25/mnras.stw1245,
preprint:
http://arxiv.org/abs/1607.02866]
Beeld (zie onder):
Een internationaal team van astronomen, onder wie vier sterrenkundigen van
de Universiteit van Amsterdam, hebben het bestaan bewezen van een
zwaartekrachtskolk rond een zwart gat.
Credit: ESA/ATG medialab
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,
David Redeker en Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
vast: 020 - 525 7480
David mobiel: 06 - 44 588 969
d.redeker@xxxxxx
www.astronomie.nl
Attachment:
Illustrations_of_gravitational_vortex_ESA.jpg
Description: JPEG image
