Sjabbat Parasjat Mattot – Massee
Wat hebben Europa, Amerika, Bermuda, Bolivia, Cambodja, Colombia, Israel, Liechtenstein, Saudi Arabie, Gibraltar, Alexandrie, Herzlia en Leningrad met elkaar EN met deze parasja te maken?
Het antwoord is uiteraard dat al deze plaatsnamen eponiemen zijn, dat spreekt voor zich. Of niet? Een eponiem is een woord dat afstamt van de naam van een persoon. Er zijn vele soorten eponiemen. Zo kennen we voorwerpnamen die hun naam ontleden aan personen (bijv. sandwich, oscar, molotov cocktail), werkwoorden die naar een persoon vernoemd zijn (bijv. xeroxen, boycotten, lynchen) en bedrijfsnamen die gebaseerd zijn op de
naam van de stichter (bijv. Adidas, 20th Century Fox, Audi en Mattel).
Ook de bovenstaande plaatsnamen zijn ontleend aan de namen van personen. Om slechts een paar voorbeelden te geven: Amerika naar Amerigo Vespucci, Columbia naar Christopher Columbus, Saudi Arabie naar Muhammed bin Saud en Herzlia naar Herzl. De Staat Washington is er overigens ook een en de enige naam van een Staat in de Verenigde Staten welke een eponiem is. Alexander de Grote noemde de stad Alexandrie naar zichzelf, iets wat we
ook in deze parasja zien.
Aan het eind van parasjat Mattot vinden we namelijk twee eponiemen: (32:41-42) Jair, een nakomeling van Menasje ging erop uit en veroverde hun [Emorieten] dorpen en hij noemde die Jairs-dorpen. Ook Nowach ging erop uit en veroverde Kenat met bijbehorende dorpen en noemde haar naar zijn eigen naam: Nowach.
In deze laatste zin vinden we overigens grammaticaal gezien een probleem: Hij noemde haar (in het Ivriet LAH) wordt geschreven als lammed, hee en in deze laatste letter (hee) hoort een puntje te staan (mapiek genaamd). Maar die staat er niet. Het komt bijna nooit voor dat deze mapiek wordt weggelaten (slechts drie maal in de hele tanach). Wat kunnen we hieruit leren?
Rasji haalt Rabbi Mosje Hadarsjan aan, welke meent dat we hieruit kunnen leren dat dit uiteindelijk NIET de officiele naam werd. Hij bleef, zeg maar, niet plakken. De Hee zonder mapiek betekent volgens Rabbi Mosje Hadarsjan zoveel als het woord NIET, wat wil zeggen dat de zin eigenlijk gelezen moet worden als: Hij noemde haar niet naar zijn eigen naam.
Rasji geeft eerlijk toe dat hij dit maar een verwarrende verklaring
vindt. Hij beindigt zijn verklaring met de opmerking dat hij zeer
benieuwd zou zijn om te weten hoe Rabbi Mosje Hadarsjan deze redenering
kan blijven vasthouden bij de andere twee maal dat de Hee van Lah zonder
mapiek voorkomt.
Maar Rabbi Samson Raphael Hirsch ziet wel wat in deze verklaring, al is het op een wat dieper niveau. Hij vraagt zich namelijk af waarom de tora ons vertelt dat Nowach deze plaats naar zichzelf vernoemd als we van Rabbi Mosje Hadarsjan leren dat die naam uiteindelijk in onbruik gevallen is. Waarom neemt de tora dan de moeite om ons dit te vertellen? Zegt Harav Hirsch dat we hier iets belangrijks uit kunnen leren. Onder de volkeren der wereld is het voor heersers en belangrijke personen het gebruik dat ze plaatsen, gebouwen of gedenktekens naar zichzelf noemen
of ter herinnering aan zichzelf oprichten. Maar dit is niet de Joodse weg. Want gedenkstenen van hout of steen vervagen in de loop der tijd terwijl grote denkers en tora geleerden voor altijd hun naam bewaren. Nowach noemde een plaats naar zichzelf, want hij wilde zijn naam vereeuwigen, en de tora laat ons weten (door het weglaten van een simpel puntje!) dat deze naam niet stand hield.
Sjabbat Sjalom,
Avraham Roos
Wie meer wil lezen over Eponiemen kan dat hier doen:
http://encyclopedia.thefreedictionary.com/List%20of%20political%20entities%20named%20after%20people
--
"When one teaches, two learn"
Robert Heinlein (American science-fiction writer,1907-1988)
