[SJABBAT SJALOM] parasjat Korach
- From: Avraham Roos <avrahamroos@xxxxxxxxx>
- To: parasjathasjawoea@xxxxxxxxxxxxx
- Date: Fri, 24 Jun 2011 06:29:22 -0700
Sjabbat Parasjat Korach
25/7/2011 23 Siewan 5771
Parasjar Korach
Het begon allemaal zo onschuldig: Ik stond maandagochtend in sjoel en we zeiden (zoals iedere maandagochtend) de psalm van de dag/ sjier sjel jom welke begint met de woorden Sjier Mizmor Levnee Korach/ Een Psalm van de zonen van Korach. En zo kwam het bij me op om eens na te kijken wie die zonen waren, waarom we een psalm zeiden van/voor de zonen van de oproerkraaier Korach, waarom we dit juist op maandagochtend deze mizmor zeggen en in het algemeen hoe deze psalm in het boek Tehilliem/ Psalmen terecht is gekomen. Ik kwam er al snel achter dat er 12 mizmoriem/ psalmen in de naam van de zonen van Korach in het boek der psalmen/ Tehilliem staan wat mijn vragen alleen nog maar moeilijker maakte. Ik had er geen idee van dat ik me in een wespennest stak waar haast geen weg meer uit was. Iedere keer dat ik dit onderwerp probeer te onderzoeken vind ik mezelf bedolven onder stapels boeken en zie hoe ik er ondanks vele studie-uren naar dit onderwerp nog steeds niet uit ben en mijn tijd begint op te raken dus zal ik hier slechts in het kort de vele bevindingen moeten weergeven. Maar laat ik bij het begin beginnen.
In deze parasja lezen we over Korach die een opstand tegen Mosje begint. Hij is ontevreden daar zijn neven Mosje en Aharon alle leuke baantjes voor zichzelf hadden opgeeist. Mosje probeert hem te overtuigen dat hij dit niet zelf zo gekozen heeft maar dat dit door G-d is voorbestemd en als dat niet lukt laat G-d dit zelf zien. De aarde opent haar mond en slokt Korach en zijn volgelingen op.
Drie zonen van Korach, Assier, Elkana en Aviassaf (Sjemot 6:24) werden op wonderbaarlijke wijze gered. Rasji legt uit dat ze aan het begin van de opstand nog aan hun vaders kant hadden gestaan maar naarmate de opstand zich versterkte hun fout beseften en tot inkeer kwamen. Vandaar dat er speciaal voor hen een zuil naar boven kwam uit de aarde, waarop ze konden plaatsnemen en welke hen hoog boven ieder uit en hoog boven het verzengende vuur van het midden van de aarde tilde en hen redde. Vanaf deze verheven plaats zongen ze dankliederen voor G-d die zo zoet klonken dat het als ware het rechtstreeks uit de hemel klonk. De midrasj vertelt ons dat dit de zonen van Korach zijn die deze psalmen geschreven hebben.
Ik had het eigenlijk hierbij moeten laten en hier mijn studie en e-mail moeten stoppen maar in plaats daarvan maakte ik de fout toch nog IETS dieper te graven om antwoord te vinden op enkele vragen. Een van de vragen die namelijk ogenblikkelijk bij mij opkwamen is hoe psalmen die zoveel jaar voor de tijd van Koning David geschreven zijn uiteindelijk in het boek Tehilliem terecht zijn gekomen en hoe ze zo in stijl lijken op andere psalmen die aan Koning David worden toegeschreven. Men neemt namelijk over het algemeen aan dat Koning David het boek Tehilliem geschreven heeft. De vraag van afstand in tijd is overigens ook over enkele andere en zelfs nog oudere mizmoriem te stellen. Rasji (zich baserend op Bawa Batra 14B) zegt op Tehilliem/Psalm 1:1: Tien mensen hebben (naast Koning David) bijgedragen aan het boek Tehilliem: Adam, Malchitsedek, Awraham Awienoe, Mosje, Heeman, Jedoetan, Assaf en de drie zonen van Korach. Het moge duidelijk zijn dat het al helemaal moeilijk wordt om in te gaan op de vraag hoe een mizmor geschreven door de eerste mens, Adam, het duizenden jaren heeft uitgehouden om uiteindelijk via Koning David in het boek Tehilliem te komen. Maar betreffende de zonen van Korach geeft Ibn Yachja (er zijn er verschillende en ik weet niet welke dit zegt) de volgende verklaring:
Terwijl Koning David het boek Tehilliem aan het schrijven was vond hij manuscripten van vele eeuwen oud waaronder de psalmen die de zonen van Korach op hun verheven zuil zongen. David koos de meest toepasselijke psalmen, herschreef ze in zijn eigen stijl maar liet aan de oorspronkelijke schrijvers de eer van de aanhef. Ibn Yasha legt op een dergelijke manier ook uit hoe het komt dat dezelfde mizmoriem door drie zonen van Korach tegelijkertijd gezegd zou zijn (een vraag die de Radak stelt). Ibn Yasha neemt aan dat de oorspronkelijke manuscripten die Koning David vond geen individuele namen droegen zodat David deze hele groep aan de drie zonen van Korach opdroeg.
Dit lost het probleem van generatiekloof en stijl op maar er blijven toch nog problemen van inhoud over. Als we de inhoud van de psalmen
bekijken (bijvoorbeeld Mizmor 87) dan zien we dat de zonen van Korach zingen over het land Israel en de stad Jeroesjalaim, en over
koninkrijken Felesjet, Tsor en Koesj, zaken waarover men in de generatie van Mosje nog nooit had gehoord! In Mizmor 44 beschrijven ze zelfs hoe het Joodse volk triomferend het land Israel binnentrok en het veroverde iets wat slechts na de dood van Mosje gebeurde, vele jaren na de opstand van Korach. De midrasj moet hier grondig ingrijpen om dit recht te zetten en stelt voor dat de Sjechiena, de G-ddelijke geest kwam over de zonen van Korach toen ze van de zuil terug op aarde kwamen en ze daardoor gingen profeteren.
Hmmm, dat begint steeds slechter te klinken. Zeker als in Psalm 44 de ‘zonen van Korach’ zingen dat ze met hun oren hebben gehoord over de wonderen die G-d voor het Joodse volk heeft gedaan. Immers, als het hier om DE zonen van Korach gaat dan hoefden ze hier niet met hun oren over te horen. Ze hadden het immers zelf met hun ogen gezien! Zelfs Rasji, die zich meestal aan de Psjat, de eenvoudige uitleg houdt moet hier door een hoepel springen om vast te kunnen houden dat het inderdaad de zonen van Korach zijn. Hij legt uit dat de zonen inderdaad dit zelf gezien hadden maar dat ze hier doen ALSOF ze het gehoord hadden ten bate van latere generaties die het immers zelf niet zullen kunnen zien en het alleen maar kunnen horen. Wat een tact! En aan al dat moesten de zonen van Korach denken terwijl ze hoog boven iedereen op een wonderzuil zaten, G-d prezen voor hun redding en hun vader en zijn lotgenoten een zeer pijnvolle dood zagen sterven? Do me a favour! Nu ben je me echt kwijt. Is er geen andere eenvoudigere oplossing voor dit raadsel? Een andere uitleg is er. Of die eenvoudiger is valt te betwijfelen.
Een van de redenen die de midrasj geeft voor het feit dat een man zo wijs als Korach toch besluit om tegen de man G-ds, Mosje, in te gaan is dat Korach met G-ddelijke inspiratie zag dat van hem een belangrijke profeet, Sjmoeel Hanawie (Samuel) zou afstammen. Dit is overigens een van de redenen waarom we bij parasjat Korach de haftara uit Sefer Sjmoeel lezen waarin we wederom een soort mini opstand tegen een man G-ds tegenkomen. Het volk wil niet langer een sjofeet als Sjmoeel maar een koning. Het is interessant op te merken dat hier de zaken zijn omgedraaid. Het is de nakomeling van Korach die zich nu tegenover het volk moet verdedigen! Maar goed, Korach kon dus niet geloven dat G-d de voorvader van deze belangrijke man – Sjmoeel- iets zou aandoen vandaar dat hij was overtuigd dat G-d HEM en niet Mosje zou helpen. Hij besefte echter niet dat het via zijn ZOONS was dat Sjmoeel afstamde.
Ibn Ezra gaat hier verder op in en legt uit dat de kleinzoon van Sjmoeel ene Heeman ben Joel was (Diwree Hajamien 6:18) welke OOK in Tehilliem in Mizmor/ Psalm 88 genoemd wordt. Deze Heeman had 14 zonen welke de Lewieten waren die Koning David koos als de harde kern van zijn priester koor in de tempel (Diwree Hajamiem I 25:4-6). De Ibn Ezra stelt daarom voor dat de zonen van Korach, genoemd in deze mizmoriem niet echt de drie zonen van Korach zijn maar de nakomelingen van Korach en hij baseert zich op mizmor 88 waarin de zonen van Korach samen met Heeman genoemd worden.
De (steeds kritische) Radak haalt deze verklaring van de Ibn Ezra aan maar plaatst hier een goede vraag naast. Als het niet echt om de zonen van Korach gaat maar slechts om nakomelingen, waarom noemen ze zichzelf dan zonen van Korach- een man die tegen Mosje in opstand kwam? Met twee zulke bekende voorvaders, een beruchte Korach en een beroemde Sjmoeel was het logischer geweest als ze zichzelf de zonen van Sjmoeel hadden genoemd!
De Me’ierie probeert hierop antwoord te geven door te benadrukken dat alhoewel Korachs opstand tegen Mosje betreurenswaardig was, hij WEL een van de meest vooraanstaande personen van de stam Levie was en dus zeker iets om trots op te zijn.
Eind goed al goed? Zo lijkt het maar daar blijft het toch niet bij. Want als de zonen van Korach inderdaad tijdgenoten van David zijn, hoe is het dan mogelijk dat ze bijvoorbeeld zingen over ballingschap uit Israel en de verwoesting van de tempel (die ten tijde van David nog niet gebouwd was)?
Zoals ik schreef: een wespennest en je komt er maar niet uit. Het is als het begin van Tehilliem 46:1 Voor de zonen van Korach, een lied over verborgen (Alamot) dingen. Wie die zonen van Korach nu precies zijn zal blijkbaar voor altijd verborgen blijven.
Maar om toch nog wat substantieels te brengen hier het antwoord op de vraag waarom we juist een Psalm voor de zonen van Korach zeggen op Maandag. Op de tweede dag van de schepping (maandag) maakte G-d onderscheid tussen de hemel en de aarde. Dit was de eerste keer dat er een scheiding, een dualiteit in de natuur voorkwam want hiervoor bestonden hemel en aarde als een geheel en was ook G-d EEN. Deze tweedracht, deze scheiding is de wortel van elke onenigheid tussen twee mensen en dus ook van de opstand van Korach. Door juist op deze dag een psalm van de zonen van Korach te zeggen, of dit nu zijn echte tot inkeer gekomen zonen waren of zijn verre nakomelingen die G-d dienden in de tempel, herinneren we ons dat tweedracht en tot opstand komen tegen G-d uitloopt op een ramp terwijl tot inkeer komen ons tot ware dienaars van G-d maakt.
Sjabbat Sjalom,
Avraham Roos
PS Deze e-mail is zeker NIET het laatste woord betreffende wie de zonen van Korach uit de tehilliem zijn. Ik moest mijn studie afkappen vanwege de naderende sjabbat. Er is nog VEEL meer over te schrijven. Mocht iemand van u nog iets toe te voegen hebben dan hoor ik het graag.
--
"When one teaches, two learn"
Robert Heinlein (American science-fiction writer,1907-1988)
Other related posts:
