[SJABBAT SJALOM] parasjat Korach

  • From: "Avraham Roos" <avrahamroos@xxxxxxxxx>
  • To: parasjathasjawoea@xxxxxxxxxxxxx
  • Date: Fri, 15 Jun 2007 00:53:38 +0300

Parasjat Korach

16/6/07   30 Siewan 5767

Rosj Chodesj Tammoez

 

Deze week was het boekenweek in Israel en ik heb een nieuw boek van mijn vrouw voor mijn Joodse boekenkast gekregen. Ze weet dat ik erg van midrasjiem houd en weet ook dat ik de Midrasj Rabba heb dus besloot ze de Midrasj Tanchoema voor me te kopen.

 

Vol enthousiasme begon ik hierin te lezen en was danig uit mijn doen toen bleek dat de Midrasj Tanchoema bijna exact dezelfde midrasjiem gaf als Bamidbar Rabba in de Midrasj Rabba. Hoe kon dat? Ik besloot hier eens nader onderzoek naar te doen. Wie schreef van wie over? Dat antwoord bleek niet eenvoudig te zijn.

 

De Midrasj Tanchoema is veel ouder dan Bamidbar Rabba, het midrasj Rabba gedeelte dat over de parasja van deze week gaat. De Tanchoema wordt ook wel Midrasj Jelamdeenoe genoemd daar ieder gedeelte begint met de formule "Jelamdeenoe Rabbeenoe" (Leer ons, onze Rebbe) terwijl de naam Tanchoema misschien verwijst naar Rabbi Tanchoema welke leefde in de 4 e eeuw. Over het algemeen wordt aangenomen dat de Midrasj Tanchoema haar oorsprong had zo rond deze tijd.

 

Bamidbar Rabba daarentegen is van veel latere oorsprong. Op ieder boek van de tora is een Midrasj Rabba geschreven maar de verschillende delen verschenen honderden jaren na elkaar. De oudste delen, Beresjiet Rabba en Wajikra Rabba zijn ongeveer even oud als de Tanchoema. Dewariem Rabba kwam daarna (650-900), Sjemot Rabba volgde daarop (900-1000) terwijl Bamidbar Rabba als laatste en veel veel later kwam. De eerste editie werd gedrukt in Constantinopel in 1512 en werd Bamidbar Sinnai Rabba genoemd. Zo noemde de Ramban (1194-ca 1270) dit werk ook maar Rasji bijvoorbeeld, kon uit deze midrasj uiteraard niet citeren daar het in zijn leven (1040-1105) nog niet bestond.

 

Na nog iets meer vergelijken en onderzoek bleek dat dit latere werk, Bamidbar Rabba, onder te verdelen is in twee delen: segmenten 1-14 (over parsjiot Bamidbar en Nasso) welk zo een drie kwart van Bamidbar Rabba beslaat en segmenten 15-33 welke vanaf parasjat Bahalottecha de Midrasj Tanchoema haast letterlijk over neemt. Zo kwam het dus dat ik mijn Tanchoema kreeg en met de Midrasj Rabba ging vergelijken, precies in het gedeelte waar die twee elkaar overlappen. Wie van wie heeft gecopieerd lijkt nu dus wel duidelijk.

 

Toch zijn er enkele interessante kanttekeningen te maken. Allereerst werden er soms fouten gemaakt bij dit copieren. Een voorbeeld is te zien in het gedeelte over de parasja van deze week. Zo vinden we aan het eind van parasjat Korach in Bamidbar Rabba een heel stuk dat foutief is toegevoegd aan parasjat Korach. In het origineel, de Midrasj Tanchoema zien we dat dit gedeelte het begin is van de parasja van volgende week, parasjat Choekat! Maar er is iets dat nog interessanter is. Zoals al opgemerkt kwam Bamidbar Rabba van de drukpers in 1512. Rond deze tijd begon men ook de Midrasj Tanchoema over te zetten van geschreven manuscripten naar een gedrukte versie. (1455 Gutenberg uitvinding drukpers, 1477 eerste boek gedrukt in de Nederlandse taal). De gedrukte Midrasj Tanchoema van 1522 is echter niet exact hetzelfde als de handgeschreven manuscripten. Het blijkt dat enkele gedeeltes van het veel nieuwere Bamidbar Rabba hun weg gevonden hebben in de drukversie!

 

Ook hiervan is een voorbeeld te geven gebruik makend van de parasja van deze week. Veel van de nieuwe midrasjiem in Bamidbar Rabba vinden hun oorsprong in de geschriften van voornamelijk Franse rabbijnen van de 14 e eeuw en 15e eeuw. Het moge duidelijk zijn dat dergelijke midrasjiem niet voorkomen in de Midrasj Tanchoema welke geschreven werd in de 4e eeuw. Toch vinden we tegen het eind van parasjat Korach in de gedrukte versie van de Midrasj Tanchoema een verhandeling over verschillende letterwaardes welke niet voorkomt in de oorspronkelijke handgeschreven manuscripten. Waar komt dit stukje opeens vandaan? U raadt het al – overgenomen uit Bamidbar Rabba welke het uit de geschriften van de veel latere Franse Rabbijnen heeft. In het kado van mijn vrouw, welke uiteraard de gedrukte versie is, staat dan ook netjes vermeld dat dit gedeelte niet in de oorspronkelijke versie voorkwam maar tegenwoordig in ieder gedrukt werk wordt toegevoegd. Dus wie schreef er nu van wie over?!

 

In het kort, fascinerend om over te leren en uit te lezen. Toch fijn dat het zo nu en dan boekenweek is.

 

Sjabbat Sjalom,

 

Avraham Roos

 

 

Other related posts: