Veroudering van schilderijen Picasso en Mondriaan beter te monitoren en te
voorkomen
Wetenschappers van de TU Delft en andere partijen hebben een methode ontwikkeld
om vroegtijdig te signaleren dat het belangrijke pigment titaanwit zorgt voor
veroudering in moderne schilderijen. Daarmee kunnen belangrijke schilderijen op
tijd worden beschermd. De resultaten van de onderzoekers zijn net geaccepteerd
door het tijdschrift ACS Applied Materials and Interfaces.
Titaanwit
Een veel gebruikte olieverf in de 20e eeuw is titaanwit, dat voor het grootste
gedeelte bestaat uit titaniumdioxide als pigment en olie als bindmiddel.
Titaanwit werd in 1920 op de markt gebracht en is bijvoorbeeld te vinden in
schilderijen van Picasso, Mondriaan en Jackson Pollock. Zonder maatregelen is
het onvermijdelijk dat dit witte pigment op de lange duur veroudering
veroorzaakt en het schilderij aan kracht, kleur en glans verliest. Deze
veroudering gebeurt onder invloed van ultraviolet licht.
Betaalbaar
'Helaas was het altijd moeilijk om precies vast te stellen of er al veroudering
van het bindmiddel op het schilderij plaatsvond', zegt promovenda Birgit van
Driel, verbonden aan de TU Delft en het Rijksmuseum. 'Dus je was eigenlijk al
te laat als je de aantasting vaststelde. Samen met andere onderzoekers hebben
we daarom een methode ontwikkeld waarmee beginnende veroudering van de verf in
de toekomst op een betaalbare manier is te monitoren, en daarmee te voorkomen.'
[cid:image002.jpg@01D298E9.1FD3ECB0]Infrarood
Van Driel en collega's gebruikte voor het onderzoek verschillende types
infrarood-spectroscopie. 'We hebben voor het eerst heel nauwkeurig, op
nanoschaal zelfs, naar het degradatieproces van titaanwit kunnen kijken, via
AFM-IR (Atomic Force Microscopy-Infraroodanalyse). Daarmee konden we specifieke
pieken in het absorptiespectrum identificeren, die als het ware een
'handtekening' vormen voor veroudering van olieverf onder invloed van titaanwit
in combinatie met ultraviolet licht.'
Makkelijke test
'Helaas is het niet realistisch om alle schilderijen te onderwerpen aan een
dure en ingewikkelde techniek als AFM-IR', zegt Van Driel. 'Maar met de
informatie uit onze analyse met AFM-IR (en andere technieken) weten we nu
gelukkig wel precies naar welke aanwijzingen we moeten kijken. En deze zijn in
de toekomst ook te monitoren via simpelere, draagbare, non-invasieve en
betaalbare infrarood-technieken die in ontwikkeling zijn Je zou daarmee
bijvoorbeeld om de vijf jaar kunnen kijken welke schilderijen al last hebben
van veroudering. En dan kun je, indien nodig, de benodigde maatregelen treffen,
door bijvoorbeeld de hoeveelheid UV-licht te verminderen.'
Breder toe te passen
Overigens denkt Van Driel dat de gebruikte AFM-IR techniek ook heel nuttig zou
zijn voor onderzoek naar ander problemen met kunstenaarsverven. 'In het
algemeen kun je zeggen dat er met technologie nog veel is te winnen bij de
conservering van schilderijen. Natuurlijk vergt dat wel eerst een zekere
investering.'
Het onderzoek vond plaats in samenwerking met de University of Manchester
(eerste auteur van het artikel), het Rijksmuseum en de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed (RCE). Verder was er financiële en inhoudelijke ondersteuning
van AkzoNobel.
Meer informatie
Investigating the Photocatalytic Degradation of Oil Paint using ATR-IR and
AFM-IR,
Suzanne Morsch, Birgit van Driel, Klaas Jan van den Berg en Joris Dik, ACS
Appl. Mater. Interfaces,
DOI: 10.1021/acsami.7b00638, http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/acsami.7b00638
Contact Birgit van Driel,
b.van.driel@xxxxxxxxxxxxxx<mailto:b.van.driel@xxxxxxxxxxxxxx>, 06 24167438
Adviseur wetenschapscommunicatie TU Delft Roy Meijer,
r.e.t.meijer@xxxxxxxxxx<mailto:r.e.t.meijer@xxxxxxxxxx>, 015 2781751
Attachment:
IMG_20160203_152335.jpg
Description: IMG_20160203_152335.jpg