[PWC-MEDIA] Persbericht TU Delft: DESHIMA ziet first light: cartografie van de verste sterrenstelsels stap dichterbij

From: Roy Meijer <R.E.T.Meijer@xxxxxxxxxx>
To: "pwc-media@xxxxxxxxxxxxx" <pwc-media@xxxxxxxxxxxxx>
Date: Wed, 25 Oct 2017 12:59:57 +0000

DESHIMA ziet first light: cartografie van de verste sterrenstelsels stap
dichterbij

Het DESHIMA-instrument is een compleet nieuw type astronomisch instrument
waarmee een 3D-kaart van het vroege heelal gemaakt kan worden. Begin oktober
hebben Nederlandse en Japanse onderzoekers het meetinstrument gemonteerd in de
ASTE-telescoop in Chili. DESHIMA heeft de afgelopen dagen voor het eerst licht
gemeten, het zogenaamde 'first light' in vaktermen, een belangrijke mijlpaal
bij het in gebruik nemen van het instrument.
DESHIMA is ontwikkeld door TU Delft, SRON Netherlands Institute for Space
Research en de Leidse sterrenwacht, samen met een consortium van Japanse
universiteiten onder leiding van Tokyo University en NAOJ, de nationale
sterrenwacht van Japan.

Prille begin
Als astronomen meer willen weten over het prille begin van ons heelal, moeten
ze infrarood licht meten dat er tussen de 10 miljard en 13 miljard jaar over
heeft gedaan om de aarde te bereiken. Daar zijn gevoelige instrumenten voor
nodig. Een team van de TU Delft en SRON werkt samen met de Leidse sterrenwacht
en Japanse astronomen aan supergeleidende en heel gevoelige meetapparatuur die
het huidige meetproces met een factor honderd versnelt. Ze zijn op dit moment
op locatie in Chili om alles te installeren en te testen.

[cid:image005.jpg@01D34DA1.EBDE1570]
Het trotse team heeft het DESHIMA instrument gemonteerd onder de ASTE telescoop
van National Astronomical Observatory of Japan (NAOJ) in de Atacama woestijn in
Chili.
V.l.n.r. achterste rij: Toshihiko Kobiki, Tai Oshima, Kenichi Karatsu; voorste
rij: David Thoen, Akira Endo, Robert Huiting, Tatsuya Takekoshi
Foto credit: Robert Huiting (SRON)

Nieuw type spectrometer
Het onderzoeksteam vertrok in september naar de Atacama woestijn in Chili. Op
4,8 km hoogte staat daar de Japanse ASTE-telescoop (Atacama Submillimeter
Telescope Experiment). Hierin werd de afgelopen weken DESHIMA (Deep
Spectroscopic High-redshift Mapper) geïnstalleerd. Het nieuwe type spectrometer
bepaalt de precieze afstand van zulke sterrenstelsels, door in het
ver-infrarood spectrum van deze sterrenstelsels de zogenaamde roodverschuiving
te meten. Vóór DESHIMA was er nog geen breedband spectrometer voor deze
specifieke ver-infrarood frequenties.

[cid:image006.jpg@01D34DA1.EBDE1570]
De Japanse ASTE-telescoop
Foto credit: David Thoen (TU Delft / SRON)

Grote precisie
DESHIMA gebruikt Microwave Kinetic Inductance Detectoren (MKID) om de kleinst
mogelijke verschillen in stralingsenergie met de grootste precisie op te
merken. Het idee daarvoor begon in 2009 op dezelfde plek in Chili. Toen kreeg
Akira Endo (TU Delft) het idee voor een spectrometer met een grote hoeveelheid
MKIDs. Later stelde Jochem Baselmans (SRON/TU Delft) voor om de gehele
spectrometer op een en dezelfde chip te maken, zonder gebruik van optica: het
idee van de supergeleidende, on-chip spectrometer was geboren.
Eén supergeleidende chip, verder uitontwikkeld door onderzoekers van TU Delft
en SRON, ontvangt de ver-infrarood straling, filtert die uiteen naar
verschillende deelfrequenties en meet per frequentie de helderheid. De chip
wordt gekoeld tot -273 graden Celsius (120 milliKelvin) door een cryostaat, en
uitgelezen met uitleeselektronica, die beide bij SRON zijn ontwikkeld.

Proof of principle
On-chip spectrometers bestaan al, maar DESHIMA is de eerste spectrometer in
zijn soort die daadwerkelijk aan een telescoop wordt getest. DESHIMA is dan ook
bijzonder vanwege zijn instantane bandbreedte: DESHIMA wordt in Chili als proof
of principle getest op een frequentie van 346 Gigahertz en een bandbreedte van
40 Gigahertz. Het doel is om de komende jaren DESHIMA te verbeteren tot een
bandbreedte van 240-720 GHz. En er wordt al gewerkt aan de opvolger van
DESHIMA, MOSAIC, die meerdere on-chip spectrometers combineert in één
instrument.
Als alles goed gaat, kunnen onderzoekers er binnenkort voor het eerst een
driedimensionale kaart mee maken van sterrenstelsels uit de begintijd van het
universum.

Meer informatie
In het DESHIMA project werkt de TU Delft nauw samen met SRON Netherlands
Institute for Space Research, Leiden Observatory, de Universiteit van Tokyo,
Nagoya University, The University of Electro-Communications, Saitama
University, Hokkaido University, en de National Astronomical Observatory of
Japan (NAOJ). DESHIMA is (mede) gefinancierd door NWO, ERC en JSPS.

Lees meer over de techniek achter DESHIMA, het onderzoek in Chili en
sterrenstelsels bestuderen in het algemeen op de blog van de faculteit
Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica van de TU Delft:
https://www.tudelft.nl/ewi/actueel/nodes/stories/the-deshima-guide-to-the-galaxy/
Zie ook http://endolab.tudelft.nl/deshima/

Dr. Akira Endo, TU Delft, http://terahertz.tudelft.nl/~endo/, ;
a.endo@xxxxxxxxxx<mailto:a.endo@xxxxxxxxxx>, 015 278 8183
Ing. David Thoen, TU Delft / SRON, https://www.tudelft.nl/staff/d.j.thoen/, ;
D.J.Thoen@xxxxxxxxxx<mailto:D.J.Thoen@xxxxxxxxxx>, 015 278 7163
Dr. Ir. Jochem Baselmans, SRON / TU Delft,
http://terahertz.tudelft.nl/People/bio.php?id=342, ;
J.Baselmans@xxxxxxx<mailto:J.Baselmans@xxxxxxx>, 088 777 5880
Prof. Dr. Paul van der Werf, Leiden Observatory,
pvdwerf@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:pvdwerf@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Prof. Kotaro Kohno, University of Tokyo,
kkohno@xxxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:kkohno@xxxxxxxxxxxxxxxxxxx>

Roy Meijer, Adviseur wetenschapscommunicatie TU Delft, 015-2781751,
r.e.t.meijer@xxxxxxxxxx<mailto:r.e.t.meijer@xxxxxxxxxx>
Renske van den Berg, SRON Netherlands Institute for Space Research,
Communicatie & Mediarelaties, 088 777 5893,
r.g.m.van.den.berg@xxxxxxx<mailto:r.g.m.van.den.berg@xxxxxxx>

[PWC-MEDIA] Persbericht TU Delft: DESHIMA ziet first light: cartografie van de verste sterrenstelsels stap dichterbij

Other related posts: