[PWC-MEDIA] Persbericht. Nieuw inzicht in 'antenne' van cellen gepubliceerd

From: <persvoorlichting@xxxxxxxxxxxxx>
To: <persvoorlichting@xxxxxxxxxxxxx>
Date: Thu, 16 Jul 2015 10:24:34 +0000

[cid:image001.jpg@01D0BFC2.5E4F99A0]

Persbericht

Nijmegen, 16 juli 2015

Nijmeegs onderzoek versnelt diagnose en mogelijke behandeling van erfelijke
ziekten

Nieuw inzicht in 'antenne' van cellen gepubliceerd

Na analyse van alle menselijke genen hebben onderzoekers van het Radboudumc
Nijmegen, samen met collega's uit onder meer Leeds, Londen en Seattle, ruim
honderd genen geïdentificeerd die betrokken zijn bij de aanleg en het onderhoud
van 'cilia'. Dit zijn 'antennes' van cellen, verantwoordelijk voor het opvangen
en doorgeven van informatie. Als cilia niet goed werken, kan dit leiden tot
ernstige erfelijke afwijkingen (ciliopathieën), zoals ontwikkelingsstoornissen,
blindheid, nierfalen, skeletafwijkingen en zelfs kanker. In een artikel in
Nature Cell Biology laten ze zien dat ze via deze aanpak veel nieuwe en
onverwachte oorzaken van deze genetische aandoeningen op het spoor kunnen
komen. Het onderzoek bracht ook nieuwe en onverwachte processen aan het licht
die zorgen voor de correcte werking van cilia. Kennis die het zoeken naar
toekomstige behandelingen mogelijk maakt.

Naar schatting één op de duizend mensen heeft een ciliopathie. Ciliopathieën
zijn genetische aandoeningen die pas sinds een jaar of tien als zodanig bekend
zijn. Patiënten hebben zeer uiteenlopende, ernstige problemen aan bijvoorbeeld
nieren, skelet, longen, oren, centraal zenuwstelsel, of ogen (netvlies), vaak
in combinatie. De oorzaak zijn niet goed functionerende cilia. Dit zijn
uitsteeksels die voorkomen op bijna alle cellen en als fijngevoelige
microscopische antennes allerlei informatie opvangen en doorgeven aan de cel.
Cilia in het netvlies detecteren bijvoorbeeld licht. In de nieren signaleren
cilia de chemische veranderingen en de stroomrichting van vloeistoffen.
Daarnaast bestaan er beweeglijke cilia, ook wel trilhaartjes genoemd, die
bijvoorbeeld zorgen voor het verwijderen van slijm en vuil uit de
longen<https://www.youtube.com/watch?v=8TIkmmwpY5Y>.

Genen platleggen
Ciliopathieën zijn een relatief nieuw onderzoeksveld en veel is nog onbekend.
Om te weten te komen welke genen een rol spelen in de vorming en het onderhoud
van cilia, heeft een groot internationaal onderzoeksteam een zogenaamde
'functioneel genomische screening' uitgevoerd. Ronald Roepman, begin dit jaar
benoemd tot hoogleraar Moleculaire biologie van ciliopathieën in het
Radboudumc, is één van de onderzoeksleiders en coördinator van het Europese
"SYSCILIA" project, dat dit onderzoek financieel heeft ondersteund: "Met siRNA,
dat zijn hele kleine stukjes RNA die de expressie van specifieke genen
verstoren, hebben we steeds weer een nieuw gen platgelegd en gekeken of dat
effect had op de aanleg of werking van cilia. Na analyse van de complete set
van alle genen kwamen we 112 genen op het spoor die zeer waarschijnlijk te
maken hebben met ciliopathieën. Voor een deel konden we die genen al
thuisbrengen bij bekende ciliopathieën, maar er zaten ook veel genen bij
waarvan we de functie in relatie tot het cilium nog niet kennen."

Onduidelijke rol
Uit zo'n 'blinde' screening kunnen totaal onverwachte en nieuwe genen opduiken,
maar zo'n screening is ook nuttig om nog onbekende aspecten van ciliopathieën
in beeld te brengen. Zo combineerden groepen uit Londen en Seattle gegevens van
de screen met exoomsequencing, waarbij ze recessieve mutaties in twee nieuwe
genen vonden, betrokken bij respectievelijk het syndroom van Joubert en het
syndroom van Jeune, twee bekende ciliopathieën.
Roepman: "Vooral de recessieve mutaties in het C21orf2 gen die gevonden werden
in patiënten met het syndroom van Jeune intrigeerden ons. Een belangrijk
kenmerk hiervan zijn skeletafwijkingen, waarbij patiënten vaak een smalle,
afwijkende borstkas hebben. Daarnaast worden deze patiënten blind door
netvliesdegeneratie. Hierbij speelt verstoring van het C21orf2 eiwit in het
cilium dus een rol. Welke rol precies was nog niet duidelijk, maar we hadden
wel een idee."

Belangrijk inzicht
C21orf2 kwam namelijk ook al voor in een andere grootschalige
gegevensverzameling van het SYSCILIA project, waar met zogenoemde
'proteomics'technieken de interacterende eiwitmodules van cilia in kaart zijn
gebracht. Roepman: "Dit is de kracht van onze systeembiologische aanpak. Door
deze grootschalige gegevensbestanden via slimme computeralgoritmes te
combineren, krijgen we nieuwe informatie over verschillende aspecten van de
ciliumfunctie. Het bleek dat C21orf2 direct samenwerkt met de eiwitten SPATA7
en NEK1. Mutaties in de genen die deze eiwitten coderen, leiden respectievelijk
tot aangeboren blindheid door netvliesdegeneratie en tot het syndroom van
Majewski, een ciliopathie waarbij de borstkas afwijkingen vertoont."
Dat zijn precies de kenmerken die de Jeune patiënten met C21orf2 mutaties laten
zien. Verstoring van de 'moleculaire alliantie' van deze drie eiwitpartners
(C21orf2, SPATA7 en NEK1) kan dus leiden tot deze verschillende aandoeningen.
Roepman: "Het is een belangrijk inzicht, zowel voor het vervolgonderzoek naar
mogelijke behandelwijzen als voor de patiëntenzorg."

Syndroom van Jeune
Een deel van het onderzoek werd uitgevoerd door Miriam Schmidts aan het
University College in Londen. In juni publiceerde ze ook al een belangrijke
studie in het tijdschrift 'Nature Communications'. Daarin beschreef ze mutaties
in TCTEX1D2, een gen dat betrokken is bij het transport van eiwitten binnen in
een cilium. Die mutaties hangen samen met het syndroom van Jeune.
Vorig jaar heeft Schmidts een Radboudumc Hypatia-subsidie gekregen om haar
onderzoek in Nijmegen voort te zetten. Hierbij richt ze zich met name op de
genetische en moleculaire achtergronden van het syndroom van Jeune en PCD,
primaire ciliaire dyskinesie, een erfelijke verstoring van de beweeglijke cilia
die vooral longproblemen bij kinderen veroorzaakt.
Op 30 november en 1 december organiseert het Radboud Institute for Molecular
Life Sciences<http://www.rimls.nl/> een internationale bijeenkomst over cilia
getiteld Radboud New Frontiers in Cilia
Medicine<http://www.rimls.nl/symposia/radboud-new-frontiers-2015/>.

________________________________

Noten voor de redactie

Nature Cell Biology:
An siRNA-based functional genomics screen for the identification of regulators
of ciliogenesis and ciliopathy genes - GabrielleWheway, Miriam Schmidts, Dorus
A.Mans, Katarzyna Szymanska, Thanh-Minh T. Nguyen, Hilary Racher, Ian G.
Phelps, Grischa Toedt, Julie Kennedy, Kirsten A.Wunderlich, Nasrin Sorusch,
Zakia A. Abdelhamed, Subaashini Natarajan, Warren Herridge, Jeroen van
Reeuwijk, Nicola Horn, Karsten Boldt, David A. Parry, Stef J. F. Letteboer,
Susanne Roosing, Matthew Adams, Sandra M. Bell, Jacquelyn Bond, Julie Higgins,
Ewan E.Morrison, Darren C. Tomlinson, Gisela G. Slaats, Teunis J. P. van Dam,
Lijia Huang, Kristin Kessler, Andreas Giessl, Clare V. Logan, Evan A. Boyle,
Jay Shendure, Shamsa Anazi,Mohammed Aldahmesh, Selwa Al Hazzaa, Robert A.
Hegele, Carole Ober, Patrick Frosk, Aizeddin A. Mhanni, Bernard N. Chodirker,
Albert E. Chudley, Ryan Lamont, Francois P. Bernier, Chandree L. Beaulieu, Paul
Gordon, Richard T. Pon, Clem Donahue, A. James Barkovich, LouisWolf, Carmel
Toomes, Christian T. Thiel, Kym M. Boycott,MartinMcKibbin, Chris F. Inglehearn,
UK10K Consortium, University of Washington Center forMendelian Genomics, Fiona
Stewart, Heymut Omran, Martijn A. Huynen, Panagiotis I. Sergouniotis, Fowzan S.
Alkuraya, Jillian S. Parboosingh, A.Micheil Innes, Colin E.Willoughby, Rachel
H. Giles, Andrew R.Webster, Marius Ueffing, Oliver Blacque, Joseph G. Gleeson,
UweWolfrum, Philip L. Beales, Toby Gibson, Dan Doherty, Hannah M.Mitchison,
Ronald Roepman and Colin A. Johnson
www.nature.com/ncb/journal/vaop/ncurrent/full/ncb3201.html<http://www.nature.com/ncb/journal/vaop/ncurrent/full/ncb3201.html>

Nature Communications:
TCTEX1D2 mutations underlie Jeune asphyxiating thoracic dystrophy with impaired
retrograde intraflagellar transport - Miriam Schmidts, et al.
www.nature.com/ncomms/2015/150605/ncomms8074/full/ncomms8074.html<http://www.nature.com/ncomms/2015/150605/ncomms8074/full/ncomms8074.html>

Persvoorlichters bij het Radboudumc: 06-31970558 (Pieter Lomans), buiten
kantooruren 06 - 51291446.
E-mailadres voor de media:
persvoorlichting@xxxxxxxxxxxxx<mailto:persvoorlichting@xxxxxxxxxxxxx>.
Volg ons ook op twitter<http://twitter.com/radboudumcpers>.
klik
hier<http://www.radboudumc.nl/OverhetRadboudumc/NieuwsEnMedia/Nieuws/Pages/default.aspx>
voor meer persberichten van het Radboudumc.
Wilt u onze persberichten niet ontvangen? Stuur een mailtje naar
persvoorlichting@xxxxxxxxxxxxx<mailto:persvoorlichting@xxxxxxxxxxxxx>.

Het Radboudumc staat geregistreerd bij de Kamer van Koophandel in het
handelsregister onder nummer 41055629.
The Radboud university medical center is listed in the Commercial Register of
the Chamber of Commerce under file number 41055629.

[PWC-MEDIA] Persbericht. Nieuw inzicht in 'antenne' van cellen gepubliceerd

Other related posts: