[PWC-MEDIA] [Nova-perslijst2] VST’s OmegaCAM legt botsingen in jonge cluster vast

Marieke Baan <h.m.baan@xxxxxx> · Wed, 7 Mar 2012 13:38:00 +0100

P E R S B E R I C H T

Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO)
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
7 maart 2012

VST’s OmegaCAM legt botsingen in jonge cluster vast

De VLT Survey Telescope (VST) van de ESO-sterrenwacht op Paranal (Chili) heeft 
de scherpste opname ooit gemaakt van een fascinerende verzameling van onderling 
wisselwerkende sterrenstelsels in de Herculescluster. De scherpte van de nieuwe 
opname, en de honderden sterrenstelsels die in minder dan drie uur 
gedetailleerd zijn vastgelegd, vormen het bewijs dat de VST en zijn enorme 
camera OmegaCAM van grote waarde zijn voor het onderzoek van het nabije heelal. 
Groningse astronomen gaan de komende jaren met opnames van de gehele 
Herculescluster onderzoek doen naar de evolutie van sterrenstelsels in de 
dunbevolkte delen.

De Herculescluster (ook bekend als Abell 2151) staat op een afstand van 
ongeveer 500 miljoen lichtjaar in het sterrenbeeld Hercules. De cluster 
onderscheidt zich in allerlei opzichten van andere relatief nabije 
verzamelingen van sterrenstelsels. Hij is nogal onregelmatig van vorm en 
vertoont een grote variëteit aan stelsels – vooral jonge, stervormende 
spiraalstelsels. Elliptische reuzenstelsels ontbreken volkomen.

De nieuwe opname is gemaakt met de VST, de meest recente aanwinst van de 
ESO-sterrenwacht op Paranal in Chili. De VST is een surveytelescoop, uitgerust 
met een 268-megapixel camera – de onder Nederlandse leiding ontwikkelde 
OmegaCAM – die zeer grote hemelgebieden in beeld kan brengen. Normaal gesproken 
kunnen alleen kleine telescopen grote objecten als deze in één keer vastleggen. 
De 2,6-meter VST heeft niet alleen een groot beeldveld, maar kan de uitstekende 
omstandigheden op Paranal ten volle benutten door binnen korte tijd 
haarscherpe, ‘diepe’ opnamen te maken.

Verspreid over de opname zijn tal van intieme onderonsjes te zien tussen 
sterrenstelsels die bezig zijn om zich tot grotere stelsels samen te voegen. De 
vele interacties, en het grote aantal gasrijke, stervormende spiraalstelsels in 
de clusters maken dat de leden van de Herculescluster overeenkomsten vertonen 
met verder weg gelegen, jonge sterrenstelsels. Vanwege deze gelijkenis denken 
astronomen dat de Herculescluster relatief jong is. Het is een levendige, 
dynamische zwerm van sterrenstelsels die zich geleidelijk zal ontwikkelen tot 
een cluster die meer zal lijken op de oudere clusters die kenmerkender zijn 
voor onze galactische omgeving.

Clusters ontstaan wanneer kleinere groepen sterrenstelsels zich onder invloed 
van hun zwaartekracht samenvoegen. Naarmate deze groepen dichter bijeenkomen, 
wordt de cluster compacter en bolvormiger. Tegelijkertijd naderen ook de 
stelsels elkaar, wat in veel gevallen tot (bijna-)botsingen leidt. Zelfs als de 
oorspronkelijke groepen grotendeels uit spiraalstelsels bestaan, zullen de 
galactische interacties de spiraalstructuur uiteindelijk verstoren en het gas 
en stof uit de stelsels verdrijven, waardoor de stervorming grotendeels 
stilvalt. Daarom zijn de meeste stelsels in een volwassen cluster doorgaans 
elliptisch of onregelmatig van vorm. In het hart van zo’n oude cluster zijn 
vaak één of twee elliptische reuzenstelsels te vinden, die het resultaat zijn 
van fusies van kleinere sterrenstelsels en voornamelijk uit oude sterren 
bestaan.

Het lijkt erop dat de Herculescluster een verzameling van tenminste drie 
kleinere clusters en groepen van sterrenstelsels is, die zich momenteel tot een 
groter geheel samenvoegen. Bovendien is de cluster zelf bezig om zich met 
andere grote clusters te verenigen tot een supercluster. Sommige daarvan zijn 
al veel verder geëvolueerd en bevatten elliptische sterrenstelsels.  Een groot 
deel van deze Hercules-supercluster zal in een programma van Edwin Valentijn en 
Jeffrey Bout  (Kapteyn Instituut, Groningen) in kaart worden gebracht met 
OmegaCAM. Deze kolossale verzamelingen van clusters behoren tot de grootste 
structuren in het heelal. Door de combinatie van groot beeldveld en hoge 
beeldkwaliteit zijn OmegaCAM en de VST ideaal voor het onderzoek van de 
gebieden aan de randen van clusters, waar zich de nog niet goed begrepen 
interacties met andere clusters afspelen.

Deze prachtige opname toont niet alleen de sterrenstelsels van de 
Herculescluster, maar ook vele zwakke, vage objecten op de achtergrond. Dat 
zijn sterrenstelsels die veel verder van ons verwijderd zijn. Op de voorgrond 
zijn ook enkele heldere sterren van de Melkweg te zien en zelfs een paar 
planetoïden van ons eigen zonnestelsel hebben in de tijd dat de opnamen werden 
gemaakt een kort lichtspoor achtergelaten.
E I N D E  P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie:

Het VST-programma is een samenwerkingsverband tussen het INAF-Osservatorio 
Astronomico di Capodimonte in Napels (Italië) en ESO. INAF ontwierp en bouwde 
de telescoop met medewerking van toonaangevende Italiaanse industrieën, en ESO 
was verantwoordelijk voor de behuizing en de civieltechnische werkzaamheden op 
locatie. OmegaCAM, de camera van de VST, is ontworpen en gebouwd door een 
consortium van instituten in Nederland, Duitsland en Italië, met belangrijke 
bijdragen van ESO. De faciliteit wordt beheerd door ESO, die ook toeziet op de 
archivering en distributie van de gegevens die de telescoop verzamelt.
Contact:

Jeffrey Bout, Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit Groningen
Tel: 050-3634098
E-mail: bout@xxxxxxxxxxxx

Edwin A. Valentijn, Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit Groningen              

Tel: 0648276416 / 050-3634011                                                   

E-mail: valentyn@xxxxxxxxxxxx

Gijs Verdoes Kleijn, Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit Groningen 
Tel: 0654658050 / 050-3638326
 E-mail: verdoes@xxxxxxxxxxxx

Koen Kuijken, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
Tel: 071-52758485737
E-mail: kuijken@xxxxxxxxxxxxxxxxxx

De opnames en een zoom-in: http://www.eso.org/public/netherlands/news/eso1210/

Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl/
---------------------------------------------------------------------------------------------------

Met vriendelijke groet,

Drs. Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam

T +31(0)20-5257480
F +31(0)20-5257484
M +31(0)6-14322627

www.astronomie.nl

_______________________________________________
Nova-perslijst2 mailing list
Nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx
https://list.uva.nl/mailman/listinfo/nova-perslijst2

[PWC-MEDIA] [Nova-perslijst2] VST’s OmegaCAM legt botsingen in jonge cluster vast

Other related posts: