Dit persbericht staat ook op:
http://www.astronomie.nl/#!/actueel/nieuws/_detail/gli/uitgekleed-model-verklaart-structuur-sterrenhopen/
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
14 januari 2016
Uitgekleed model verklaart hoe sterrenhopen structuur krijgen
Zonnestelsels vormen zich als schilderij van Pollock
De Leidse sterrenkundige Simon Portegies Zwart heeft in één klap de
oplossing voor twee astronomische problemen gevonden. Met een uitgekleed
computermodel verklaart hij hoe sterrenhopen hun structuur krijgen en hoe
de ene ster een grotere stofschijf heeft dan de andere ster. Binnenkort
publiceert het Britse tijdschrift Monthly Notices of the Royal Astronomical
Society de bevindingen.
Portegies Zwart deed zijn berekeningen voor het Trapeziumcluster in Orion.
Dat is een sterrenhoop op 1400 lichtjaar van de aarde in het bekende
sterrenbeeld Orion. De sterrenhoop bevat meer dan duizend sterren in een
gebied dat ongeveer vijftien keer zo groot is als ons zonnestelsel. De
sterren zijn ongeveer 1 miljoen jaar jong en bevinden zich dicht op elkaar.
Rond een deel van de sterren draaien stofschijven. In deze schijven
ontstaan na verloop van tijd planeten. Ook ons zonnestelsel heeft ooit een
stofschijf gehad waaruit de planeten zijn gevormd. Wetenschappers kunnen
tot nu toe niet goed verklaren waarom sommige sterren een grotere
stofschijf hebben dan andere sterren. Ook is niet echt duidelijk hoe een
sterrenhoop in de loop der tijd evolueert en wat dat voor invloed heeft op
de grootte van de stofschijf.
Portegies Zwart begon met een complexe simulatie om het probleem van
sterrenhopen en stofschijven op te lossen: "Ik gebruikte een model met een
hele rimram aan processen. Dan moet je denken aan sterevolutie,
stralingstransport, overgebleven gaswolken, het zwaartekrachtsveld van de
hele Melkweg, et cetera, et cetera."
Vervolgens legde Portegies Zwart zijn model naast 95 sterren en hun
stofschijf die door de Hubble Ruimtetelescoop waren bekeken. Het
ingewikkelde model bleek goed te werken. Daarna schakelde de sterrenkundige
stuk voor stuk bijna alle ingrediënten van het model uit. Uiteindelijk
bleven in het model alleen nog de botsingen tussen sterren over.
Tot Portegies Zwarts verbazing bleek ook het uitgeklede model goed met de
waarnemingen overeen te komen. Portegies Zwart: "Sterren rukken dus delen
van elkaars stofschijven af als ze in de jonge sterrenhoop langs elkaar
scheren. En de grootte van een verzameling stofschijven wordt bepaald door
botsingen tussen sterren."
Dat is niet alleen mooi voor het model, maar ook voor onderzoek aan andere
sterrenhopen en stofschijven. "Als je de schijven van een serie sterren
bestudeert, kun je veel leren over de geboorte en de evolutie van jonge
sterrenhopen."
Portegies Zwart vond verder nog dat de groottes van de stofschijven in het
Trapeziumcluster in Orion het beste worden verklaard als hij de simulatie
instelde op een fractale dimensie van 1,6. En daar komen de schilderijen
van Jackson Pollock om de hoek kijken. "Number 5 van Pollock heeft een
structuur met dezelfde regelmaat als die in de onderzochte sterrenhopen.
Dat is dan ook meteen zijn duurste schilderij. Geinig toch!"
Portegies Zwart deed zijn berekeningen op de aan de Universiteit Leiden
gebouwde computer Little Green Machine. Hij kreeg voor zijn onderzoek
subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
(NWO) en van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA).
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact: Simon Portegies Zwart (Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden)
Tel: 06 1499 4841
E-mail: spz@xxxxxxxxxxxxxxxxxx
Webpagina: http://home.strw.leidenuniv.nl/~spz/
Artikel: Stellar disk destruction by dynamical interactions in the Orion
Trapezium star cluster. Simon F. Portegies Zwart, MNRAS, in press.
Gratis preprint: http://arxiv.org/abs/1511.08900
Animatie:
Rechtsonder: een animatie van het ontstaan van het Trapeziumcluster, een
sterrenhoop in het sterrenbeeld Orion. Het vierkant is 1 bij 1 parsec (3,3
bij 3,3 lichtjaar). De gele punten zijn sterren met grote stofschijven. De
blauwe punten zijn sterren met kleine stofschijven. De rode punten zijn
sterren met stofschijven van gemiddelde grootte. De tijd loopt van 1
miljoen jaar geleden tot nu. In de animatie is goed te zien hoe sterren met
elkaar botsen. In de loop der tijd zijn er steeds minder gele, grote
stofschijven en meer rode, middelmatige stofschijven.
Linksboven: Een grafiek met de verdeling van stofschijven in de sterrenhoop
in Orion. De rode stippellijn is gebaseerd op de door ruimtetelescoop
Hubble waargenomen stofschijven. De blauwe lijn is de lijn uit de
simulatie. Op de x-as staat de straal van een stofschijf in astronomische
eenheden (een astronomische eenheid is de gemiddelde afstand tussen de
aarde en de zon). De y-as geeft aan welk deel van de schijven een bepaalde
straal hebben. Bijvoorbeeld: 0,5 deel van de schijven (y-as) hebben een
straal van 150 of minder (x-as) en 0,8 deel van de schijven (y-as) hebben
een straal van 250 of minder (x-as). Tijdens de simulatie schuift de blauwe
lijn steeds dichter naar de rode stippellijn. Dat is een signaal dat
simulatie en werkelijkheid met elkaar overeenkomen.
Credit: Simon Portegies Zwart (Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden)
Beeld: De simulatie van Simon Portegies Zwart werkte het best als hij de
parameterwaarde voor de fractale structuur op 1,6 instelde. Dat is
vergelijkbaar met schilderij Number 5 van Jackson Pollock uit 1948.
Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/No._5,_1948
Credit: Jackson Pollock, 1948
Opgemaakt persbericht op
http://www.astronomie.nl/#!/actueel/nieuws/_detail/gli/uitgekleed-model-verklaart-structuur-sterrenhopen/
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,
David Redeker en Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
vast: 020 - 525 7480
David mobiel: 06 - 44 588 969
d.redeker@xxxxxx
www.astronomie.nl
Attachment:
No._5,_1948.jpg
Description: JPEG image
Attachment:
Uitgekleed_Model_Simon_Portegies_Zwart.png
Description: PNG image
