Dit persbericht staat ook op:
http://www.astronomie.nl/#!/actueel/nieuws/_detail/gli/vervuilende-superzware-ster-zorgt-voor-diversiteit/
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
21 juni 2018
Vervuilende superzware ster zorgt voor diversiteit in oude bolhoop
Een vervuilende superzware ster zou weleens de oorzaak kunnen zijn van de
raadselachtige verscheidenheid van sterren in oude bolhopen. Dat stelt een
internationaal team van astronomen met grote Nederlandse inbreng aan de
hand van waarnemingen en simulaties. De onderzoekers publiceren hun
bevindingen vandaag in het vakblad Monthly Notices of the Royal
Astronomical Society.
Sterrenkundigen zoeken al vijftig jaar naar het antwoord op de vraag waarom
de sterren in oude bolvormige sterrenhopen van de Melkweg anders zijn
samengesteld dan de omliggende sterren. De chemische elementen die bij de
sterren zijn gevonden, kunnen bijvoorbeeld niet door de sterren zelf
gemaakt zijn, want daarvoor is de temperatuur in hun centrum te laag. Ook
twee geboortegolven van sterren met verschillende samenstelling of een
samengaan van meedere bolhopen strookt niet met de waarnemingen.
Een internationaal team van onderzoekers heeft nu een model doorgerekend
dat ervan uitgaat dat elke bolhoop een superzware ster vormt. De superzware
ster kan meer dan tienduizend keer zo zwaar worden als onze zon. De
temperatuur in zulke sterren is wel hoog genoeg om de waargenomen chemische
elementen te verklaren. De onderzoekers laten zien dat de superzware ster
kan ontstaan doordat in het midden van de sterrenhoop de sterren zo dicht
op elkaar zitten dat in korte tijd lichtere sterren samensmelten.
Vervolgens slokt de superzware ster nog meer sterren op. Daardoor wordt de
ster steeds heter vanbinnen. Daardoor ontstaan in de superzware ster nieuwe
elementen. Door stromingen in de ster komen die elementen aan het oppervlak
en worden daar met de buitenlagen uitgespuwd. Uit dat gas ontstaan nieuwe
sterren met de waargenomen vreemde samenstelling.
Het model is het eerste dat de vorming van superzware sterren linkt aan
bolvormige sterrenhopen. De Nederlandse hoofdonderzoeker Mark Gieles
(University of Surrey, Verenigd Koninkrijk) licht toe: "De superzware ster
werkt als een transportband: hij eet als het ware lichte sterren, zet een
deel van hun gas om in andere elementen en spuwt ze dan weer uit. Zo besmet
hij de sterren in de omgeving. Het mooie van ons model is dat het ook nog
eens gebeurt in de verhoudingen die we in het echt waarnemen."
Medeauteur Henny Lamers, emeritus hoogleraar sterrenkunde aan de
Universiteit van Amsterdam, legt uit hoe de expertises van de onderzoekers
elkaar aanvullen. "Het team van Mark Gieles, die ooit bij mij promoveerde,
bestudeert de dynamica van sterren en sterrenhopen. Nate Bastian, ook een
oud-promovendus van mij, en nu werkzaam in Liverpool is expert in
waarnemingen van sterrenhopen en hun chemische samenstelling. Ikzelf heb
jarenlang onderzoek gedaan naar sterren die hun buitenlagen uitstoten. Met
Corinne Charbonel en haar Zwitserse collega's die de chemische evolutie van
sterren kunnen berekenen, heb ik altijd veel samengewerkt."
Het nieuwe model kan veel verklaren, maar het is volgens de onderzoekers
nog onduidelijk waarom de verscheidenheid van sterren alleen zichtbaar is
in bolhopen ouder dan twee miljard jaar. Ook merken zij op dat er nog geen
superzware sterren zijn waargenomen in bolhopen. Maar dat kan ook bijna
niet, want die sterren leven maar kort, dus ze bestaan niet meer in oude
sterhopen. De onderzoekers willen de komende tijd gedetailleerdere
berekeningen uitvoeren met meer sterren. Bovendien willen de onderzoekers
een aantal voorspellingen van het model bewijzen met waarnemingen.
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Mark Gieles
Department of Physics, University of Surrey, Verenigd Koninkrijk
vast: +44 1483 683 171 (Mark Gieles spreekt Nederlands en is matig
bereikbaar)
mobiel: +44 7496 805 479
m.gieles@xxxxxxxxxxxx
https://www.surrey.ac.uk/physics/astrophysics/people/mark_gieles/
Henny Lamers
Anton Pannekoek Instituut voor Sterrenkunde, Universiteit van Amsterdam
mobiel: 0629 586 623 (Henny Lamers is in Seattle. Daar is het 9 uur vroeger
dan in Nederland)
h.j.g.l.m.lamers@xxxxx
https://www.hennylamers.nl/
Artikel:
Concurrent formation of supermassive stars and globular clusters:
implications for early self-enrichment. Door: Mark Gieles (1), Corinne
Charbonnel (2, 3), Martin G.H. Krause (4), Vincent Hénault-Brunet (5,6),
Oscar Agertz (7), Henny J.G.L.M. Lamers (8), Nathan Bastian (9), Alessia
Gualandris (1), Alice Zocchi (10,11), James A. Petts (1). 1. University of
Surrey, Verenigd Koninkrijk. 2. University of Geneva, Zwitserland. 3. IRAP,
UMR 5277, CNRS and Université de Toulouse, Frankrijk. 4. University of
Hertfordshire, Verenigd Koninkrijk. 5. National Research Council, Herzberg
Astronomy & Astrophysics, Canada. 6. Radboud Universiteit, Nederland. 7.
Lund University, Zweden. 8. Universiteit van Amsterdam, Nederland. 9.
Liverpool John Moores University, Verenigd Koninkrijk. 10. Università degli
Studi di Bologna, Italië. 11 ESTEC, Nederland. In MNRAS, 2018.
https://doi.org/10.1093/mnras/sty1059 ;(origineel)
https://arxiv.org/abs/1804.04682 ;(gratis preprint)
Afbeelding:
Stervormingsgebied 30 Doradus
Het stervormingsgebied 30 Doradus is een voorbeeld van een jonge bolvormige
sterrenhoop met zeer zware sterren in de Grote Magelhaense Wolk. Dat is een
buursterrenstel van de Melkweg op 170.000 lichtjaar afstand van ons vandaan.
Credit: NASA, ESA, & F. Paresce (INAF-IASF), R. O'Connell (U. Virginia), &
the HST WFC3 Science Oversight Committee
Hoge resolutie: https://apod.nasa.gov/apod/ap160124.html
Video:
Op deze animatie is te zien dat als veel sterren in elkaars buurt zijn, ze
elkaar kunnen beïnvloeden en zelfs kunnen botsen.
Credit: Mark Gieles/University of Surrey
Youtube: https://youtu.be/fzlXhYcxmGc
Bewegend gifje:
http://www.astronomie.nl/media/medialibrary/2018/06/Core_Collapse_Mark_Gieles.gif
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,
David Redeker en Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
vast: 020 - 525 7480
David mobiel: 06 - 44 588 969
d.redeker@xxxxxx
www.astronomie.nl
_______________________________________________
NOVA-perslijst2 mailing list
NOVA-perslijst2@xxxxxxxxxxx
https://list.uva.nl/mailman/listinfo/nova-perslijst2
