Dit persbericht staat ook op astronomie.nl <http://www.astronomie.nl>:
https://www.astronomie.nl/nieuws/astronomen-publiceren-kaart-met-25000-superzware-zwarte-gaten-2683
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
19 februari 2021, 10.00 uur
*Astronomen publiceren kaart met 25.000 superzware zwarte gaten*
*Een internationaal team van astronomen heeft een hemelkaart gepubliceerd
met daarop meer dan 25.000 superzware zwarte gaten. De kaart, gepubliceerd
in het vakblad Astronomy & Astrophysics, is de scherpste hemelkaart op het
gebied van de zogeheten lage radiofrequenties. De sterrenkundigen, onder
wie veel Nederlanders, gebruikten 52 stations met LOFAR-antennes verspreid
over negen Europese landen.*
Voor een ongeoefend oog lijkt de hemelkaart duizenden sterren te bevatten,
maar het zijn in werkelijkheid superzware zwarte gaten. Elk zwart gat
bevindt zich in een ander, verafgelegen sterrenstelsel. De radiostraling
wordt uitgezonden door materie die is weggeslingerd toen het dicht in de
buurt van het zwarte gat kwam.
Onderzoeksleider Francesco de Gasperin (voorheen Universiteit Leiden, nu
Universität Hamburg, Duitsland) zegt over het onderzoek: "Dit is het
resultaat van vele jaren werk aan ongelooflijk moeilijke gegevens. We
hebben nieuwe methoden moeten uitvinden om de radiosignalen om te zetten in
beelden van de hemel."
Waarnemingen bij lange radiogolflengten zijn een uitdaging. Dat komt
doordat de aarde omgeven is door de ionosfeer. Deze laag vrije elektronen
werkt als een troebele lens die voortdurend over de radiotelescoop beweegt.
Medeauteur Reinout van Weeren (Universiteit Leiden) legt uit: "Het is
vergelijkbaar met wanneer je de wereld probeert te zien terwijl je
ondergedompeld bent in een zwembad. Als je naar boven kijkt, buigen de
golven op het water van het zwembad de lichtstralen af en vervormen ze het
zicht."
De nieuwe kaart is gemaakt door het combineren van 256 uur aan waarnemingen
van de noordelijke hemel. De onderzoekers hebben supercomputers met nieuwe
algoritmen ingezet die het effect van de ionosfeer elke vier seconden
corrigeren.
De kaart bestrijkt nu nog 4 procent van de noordelijke hemelhelft. De
sterrenkundigen willen doorgaan tot ze de gehele noordelijke hemel in kaart
hebben gebracht. Naast de superzware zwarte gaten geeft de kaart onder
andere ook inzicht in de grootschalige structuur van het heelal.
*Wetenschappelijk artikel*
The LOFAR LBA Sky Survey - I. survey description and preliminary data
release. Door F. de Gasperin et al. Geaccepteerd voor publicatie in
Astronomy & Astrophysics.
Gratis preprint:
https://www.astronomie.nl/upload/files/2021/DeGasperin-AandA-2021.pdf
*Over LOFAR*
LOFAR <https://www.astronomie.nl/instrument/lofar-40> is op dit moment de
grootste, gecombineerde radiotelescoop ter wereld. Hij bestaat uit 52
stations verspreid over negen verschillende landen: Nederland, Duitsland,
Polen, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Ierland, Letland en
Italië. LOFAR is een gezamenlijk project van het Nederlands instituut voor
radioastronomie ASTRON <https://www.astron.nl/> en de universiteiten van
Groningen, Leiden, Nijmegen, Amsterdam (UvA) en het Duitse GLOW-consortium.
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Francesco de Gasperin
Hamburger Sternwarte, Universität Hamburg
fdg@xxxxxxxxxxxxxxxxx
https://www.qu.uni-hamburg.de/cluster/team/degasperin.html
Reinout van Weeren
Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
rvweeren@xxxxxxxxxxxxxxxxxx
https://home.strw.leidenuniv.nl/~rvweeren/
Beeld (kleine afbeeldingen bijgevoegd, hoge resolutie via links):
Hemelkaart met 25.000 superzware zwarte gaten. Elke witte stip is een
superzwaar zwart gat in een eigen sterrenstelsel. (c) LOFAR/LOL-survey
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/02/zwartegatenkaart-credit-LOFAR-LoL-survey.jpg
Negatief van de hemelkaart
Negatieve versie van de hemelkaart met 25.000 superzware zwarte gaten. De
zwarte gaten zijn op deze afbeelding ook echt zwart. (c) LOFAR/LOL-survey
https://www.astronomie.nl/upload/images/2021/02/zwartegatenkaart-credit-LOFAR-LoL-survey-negatief.jpg
---------------------------------------------------------------------------------------------------
--
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090
GE Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David
mobiel: 0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx |
www.astronomie.nl
Attachment:
zwartegatenkaart-credit-LOFAR-LoL-survey-klein.jpg
Description: JPEG image
Attachment:
zwartegatenkaart-credit-LOFAR-LoL-survey-negatief - klein.jpg
Description: JPEG image
