[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] ALMA ziet sneeuw in stofschijf rond jonge ster

"Baan, Marieke" <H.M.Baan@xxxxxx> · Thu, 18 Jul 2013 18:03:52 +0000

P E R S B E R I C H T

Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Leiden, 18 juli 2013

ALMA ziet sneeuw in stofschijf rond jonge ster

Astronomen hebben met de nieuwe ALMA-telescoop voor het eerst direct een 
sneeuwlijn waargenomen in de schijf rond een jonge ster. De zogenoemde 
koolmonoxide-sneeuwlijn is het gebied in de schijf van gas en stof waar het zo 
koud is dat veel gassen vastvriezen op stofdeeltjes en zo een klein ijslaagje 
vormen. Hierdoor worden de stofdeeltjes zwaarder en kleveriger, en klonteren ze 
samen tot kiezelstenen, rotsblokjes, kometen, planetoïden en uiteindelijk 
planeten.

Tot nu was de exacte locatie van de koolmonoxide-sneeuwlijn niet bekend. Het 
onderzoeksteam, met onder anderen de Leidse astronomen Michiel Hogerheijde en 
Ewine van Dishoeck en voormalig NOVA-promovenda Karin Öberg, publiceert de 
ontdekking van de sneeuwlijn deze week in Science Express.

De koolmonoxide-sneeuwlijn is gezien in de schijf rond de jonge ster TW Hydrae, 
die zich op een afstand van zo’n 175 lichtjaar van de aarde bevindt. TW Hydrae 
is omringd door een planeetvormende schijf, precies zoals onze zon 4,5 miljard 
jaar geleden. Het was al langer bekend dat deze schijf rijk is aan CO 
(koolmonoxide), maar het vinden van de sneeuwlijn was moeilijk doordat de lijn 
aan het zicht wordt onttrokken door een cocon van CO-gas.

Het onderzoeksteam onder leiding van Chunchua Qi en Karin Öberg van Harvard is 
op zoek gegaan naar een molecuul dat het vastvriezen van CO verraadt: N2H+. Van 
dit molecuul is bekend dat het zolang er CO aanwezig is, niet gemakkelijk kan 
worden gevormd, terwijl het beetje N2H+ dat er is, snel met CO zal reageren en 
zal worden vernietigd. Alleen als CO afwezig is - dat wil zeggen: vastgevroren 
– kan N2H+ in waarneembare hoeveelheden voorkomen.

De ALMA-waarnemingen laten een spectaculaire ring van N2H+ zien, met een straal 
van 30 maal de afstand aarde-zon, precies de afstand waarop de temperatuur van 
het materiaal is gedaald tot -253 graden Celsius, en waar naar verwachting CO 
snel vastvriest. Dit vormt een directe aanwijzing voor de locatie van de 
CO-sneeuwlijn.

Sneeuwlijnen spelen een belangrijke rol in de vorming van een zonnestelsel. De 
diverse sneeuwlijnen op steeds andere afstanden van de ster (zoals waterijs, 
kooldioxide, methaan en koolmonoxide) zijn waarschijnlijk verbonden met de 
vorming van een bepaald type planeet. TW Hydrae lijkt veel op onze eigen zon 
van 4,5 miljard jaar geleden. De koolmonoxide-sneeuwlijn correspondeert met de 
baan van Neptunus. Mogelijk vormt de lijn het punt waar vanaf kleinere, ijzige 
objecten kunnen worden gevormd, zoals kometen en dwergplaneten als Pluto.

Het team gaat door met het zoeken naar de exacte locatie van de sneeuwlijnen, 
zegt Michiel Hogerheijde. "De beeldscherpte van ALMA zal de komende paar jaar 
nog veel beter worden, zodat we ook kunnen gaan speuren naar de 
water-sneeuwlijn, die een grote rol speelt bij de vorming van planeten zoals 
Jupiter.” In een andere studie (Mathews et al. Astronomy & Astrophysics, in 
press) hebben Geoff Mathews (Leiden) en zijn team laten zien dat ALMA-data van 
een ander ion, DCO+, voor hetzelfde doel kunnen worden gebruikt. Hiermee is ook 
de koolmonoxide-sneeuwlijn in een schijf rond een zwaardere ster direct in 
kaart gebracht.

E I N D E  P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie

Contact:
Michiel Hogerheijde, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
E-mail: michiel@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:michiel@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Tel: +316-43083291

Ewine van Dishoeck, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
E-mail: ewine @strw.leidenuniv.nl<http://strw.leidenuniv.nl/>

Artikel: Imaging of the CO Snow Line in a Solar Nebula Analog. Chunhua Qi, 
Karin I. Öberg, David J. Wilner, Paola d'Alessio, Edwin Bergin, Sean M. 
Andrews, Geoffrey A. Blake, Michiel R. Hogerheijde, Ewine F. van Dishoeck. DOI: 
10.1126/science.1239560

Beeld:
twh-snowline.jpg: ALMA-afbeelding van de koolmonoxide-sneeuwlijn. Credit: Karin 
Öberg Harvard/University of Virginia
snowline.jpg: Artistieke impressie van de sneeuwlijn in TW Hydrae. Credit: Bill 
Saxton/Alexandra Angelich NRAO/AUI/NSF

ALMA: http://www.astronomie.nl/#!/onderzoek/observatoria/_detail/gli/alma/

Opgemaakt persbericht op 
http://www.astronomie.nl/#!/actueel/nieuws/_detail/gli/alma-ziet-sneeuw-stofschijf-rond-jonge-ster/
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,

Drs. Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam

T +31(0)20-5257480
F +31(0)20-5257484
M +31(0)6-14322627

www.astronomie.nl<http://www.astronomie.nl>

[cid:47846860-3423-4A99-A536-AE1EBC531ADC][cid:F758527B-04E3-4669-9D13-2F4B1765F5B0]

[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] ALMA ziet sneeuw in stofschijf rond jonge ster

Other related posts: