[SJABBAT SJALOM] parasjat Chajee Sara
- From: "Avraham J. Roos" <avrahamroos@xxxxxxxxxx>
- To: <parasjathasjawoea@xxxxxxxxxxxxx>
- Date: Fri, 25 Nov 2005 11:00:40 +0200
Sjabat Parasjat Chajee Sara
Sjabbat Mewarchiem Chodesj Kislev
Vrijdag is Rosj Chodesj Kislev.
Ik wil deze week beginnen met vijf situaties die ogenschijnlijk niets met
elkaar te maken hebben. Alleen de eerste situatie komt uit deze parasja:
Situatie 1
In deze parasja (hoofdstuk 24) lezen we hoe Avraham Awiena aan Eliezer, zijn
trouwe dienaar vraagt om een vrouw te zoeken voor zijn zoon Jitschak/ Izak. Het
verhaal is bekend, Eliezer bij de bron vindt Rivka welke niet alleen hem maar
ook zijn kamelen te drinken geeft. Door de wijze manier van beslissen van
Eliezer (en G-d's hulp) wordt zij uiteindelijk de gelukkige bruid.
Situatie 2
In Beresjiet hoofdstuk 32 lezen we hoe Jacov terugkeert naar Kanaan van Lavan
en onderweg probeert zijn bloeddorstige broer Esav tot vrede te manen door hem
afgezanten te sturen met de onderdanige boodschap: "Zo spreekt uw dienaar
Jacov.."
Situatie 3
In Sjemot hoofdstukken 1-13 lezen we hoe het Joodse volk slaven waren in
Egypte. Hun leven was zeer zwaar. Ze moesten steden bouwen, leefden onder
erbarmelijke toestanden en waren hun overheersers niet echt goed gezind.
Situatie 4
In Dewariem hoofdstuk 34 lezen we over de dood van Mosje welke G-d tot op zijn
laatste adem dient met heel zijn hart. G-d's genegenheid voor hem zien we uit
het feit dat G-d hem Zelf begraaft.
Situatie 5
Mijn vrouw klaagt vaak dat ik verslaafd ben aan het e-mail checken en internet
gebruik. Ik moet eerlijk gezegd toegeven dat ze gelijk heeft.
Wat hebben deze vijf situaties met elkaar en met deze parasja te maken? (Ja,
vooral die laatste is lastig hè?) Het antwoord is het Ivriet woord "Eved" wat
we maar al te vaak abusievelijk vertalen met "slaaf". De dienaar Eliezer wordt
in de tora met exact dezelfde naam "eved" benoemd als de slaven in Egypte. Als
Jacov zich nederig opstelt tegenover zijn broer noemt hij zichzelf een "eved"
en Mosje wordt door de tora een "even hasjem", dienaar/slaaf van G-d genoemd.
Het is handig dat we in het Nederlands dit onderscheid tussen dienaar en slaaf
kennen maar het is belangrijk te beseffen dat dit onderscheid in de tora niet
bestaat. Tenslotte mijn verslaving: Iemand die verslaafd is ergens aan wordt
hiervan in het ivriet ook een "eved" genoemd Toen ik dit voor alle zekerheid
wilde natrekken bij mijn vrouw die Mora lelasjon is (ivriet lerares) en haar
vroeg of het mogelijk is te zeggen dat ik een "eved hamachsjev", slaaf van de
computer ben kreeg ik een wel wat al te uitbundig positief antwoord.
In Parasjat Misjpatien (nog dertien weken) vinden we een uiteenzetting van de
wetten die ervoor moeten zorgen dat de persoonlijke rechten van de laagste rang
in de maatschappij, de slaven, gewaarborgd worden. Slavernij is iets waar we
meestal zeer negatieve gedachten bij krijgen. We denken aan Egypte of Negers in
Amerika. In eerste instantie past het daarom niet geheel in ons Joods denkbeeld
dat het houden van slaven toegestaan zou zijn. We kunnen ons haast niet
voorstellen dat Awraham Awienoe een SLAAF had!
Maar de slavernij die door de tora wordt toegestaan verschilt duidelijk van
Egyptische, Griekse, Romeinse of Amerikaanse slavernij. Volgens de Joodse wet
is een slaaf niet zomaar een ding, maar een menselijk wezen. De heer en meester
kan niet zomaar alles met de slaaf doen. Als een slaaf mishandeld wordt moet
hij zelfs onmiddellijk vrij gelaten worden. Weer is het belangrijk dat er in de
tora in het geheel geen onderscheid gemaakt wordt tussen slaaf en dienaar.
Ik heb het al even gehad over de betrekkelijk lange tijd die ik op het Internet
doorbreng. In mijn rondzwervingen (welke ik overigens voor een groot gedeelte
als onderdeel van mijn werk doe) kwam ik niet zo lang geleden op een extreem
antisemitisch website getiteld: Jew Watch (www.Jewwatch.com). In een van de
vele grove leugenachtige artikelen aldaar las ik de beweringen dat het juist de
Joodse slaven handelaars waren die de negers naar Amerika brachten en hen
slecht behandelden. Het artikel geeft de Joden ervan de schuld dat de negers in
Amerika nu nog steeds onderdrukt worden (aldus Jew Watch)
Maar het Internet is gelukkig open voor iedereen en daarom niet geheel
antisemitisch. Zo kunnen we ook andere websites vinden die de andere kant laten
zien. Ik vond bijvoorbeeld op de site van de universiteit van North Carolina at
Chapel Hill een brief van een Geschiedenis Professor Harry Watson welke
uitdrukkelijk ontkent dat de Joden op wat voor manier dan ook een groter deel
in de slaven handel hadden dan welk ander geloof dan ook.
Ook tijdens de Amerikaanse burgeroorlog die uiteindelijk door velen gezien
wordt als een oorlog om het recht om slaven te houden (alhoewel dit niet de
ware reden voor de oorlog was) hield het Joodse standpunt over slavernij de
rabbijnen aldaar bezig. Ten tijde van de burgeroorlog hadden al veel
belangrijke Joodse leiders hun gemeenten tot een reform gemeente omgevormd.
Voorbeelden hiervan zijn: Rabbi Isaac Mayer Wise en Rabbi David Einhorn. Deze
laatste was een tegenstander van de slaven handel en sloot zich aan bij de
Abolishtionists. Zijn gemeente in de (slaven houdende) staat Maryland kon dit
niet echt waarderen en uiteindelijk werd hij zelfs door een mensenmenigte naar
New York verjaagd in 1861. Zijn collega Rabbi Wise deed het wiser. Hij sprak
gedurende de burgeroorlog niet eenmaal over de slavenhandel. Twee andere
rabbaniem hielden een openbare halachische discussie over de vraag of
slavenhander volgens de tora toegestaan is.
Niet zo lang geleden ontdekte de onderzoekster L. Hagoort in het Amsterdamse
gemeentearchief dat sommige Patugese joden in Amsterdam in de zeventiende eeuw
zwarte slaven hielden., iets dat in Nederland zeer ongebruikelijk was ook al
waren Nederlanders belangrijke slavenhandelaars. Hagoort ontdekte een handboek
uit 1614 geschreven voor de oprichting van de Joodse begraafplaats Beth Chaim
in Ouderkerk aan de Amstel. Het blijkt dat er in het register van deze
begraafplaats 15 mensen staan met de benaming 'slaaf', 'bruine' of 'zwarte'.
Dit waren zwarte slaven/ bedienden die zich tot het Jodendom bekeerd hadden
maar begraven werden op een aparte plaats op de begraafplaats. Dat er speciale
regels zijn opgenomen voor dergelijke zaken laat volgens de onderzoekster zien
dat dit blijkbaar iets normaals was.
Tegenwoordig in onze hedendaagse maatschappij kennen we het begrip slaaf niet
meer. Maar problematisch is dat het lijkt alsof we ons niet alleen ontdaan
hebben van het begrip slaaf maar van elke mogelijke interpretatie van het woord
Eved.
Mosje Rabbenoe werd Eved Hasjem genoemd. Deze vorm van 'dienen' van 'slaaf van
G-d' zijn zien we tegenwoordig door onze hang naar volledige vrijheid ook
steeds minder. Moge het ons gegeven zijn dat we allen slaven zullen zijn, maar
slechts van dergelijke soort.
Sjabbat Sjalom,
Avraham Roos
Avraham Roos
using Skype: avrahamroos
avrahamroos@xxxxxxxxxx
IM: avaway@xxxxxxxxxxx
www.avrahamroos.cjb.net tel:
mobile:
pager: +972-3-9794061
052-5611558
ICQ#22351330
Add me to your address book... Want a signature like this?
Other related posts:
- » [SJABBAT SJALOM] parasjat Chajee Sara
