Sjabbat Parasjat Balak
Gisteravond met honderden andere Nederlanders in een café in Tel Aviv de wedstrijd Nederland-Kameroen gezien (2-1). Was wel gezellig alhoewel het wedstrijd niveau niet over naar huis te schrijven was. Sommige mensen om mij heen stonden daarom wat te vloeken (en ik zelf eigenlijk ook wel).
In de parasja van deze week lezen we over Bilam die het Joodse Volk wil vervloeken in opdracht van Koning Balak. G-d ontnam hem echter de macht over zijn eigen woorden en inplaats van vloeken kwamen er slechts broches uit zijn mond. Ik besloot deze week daarom eens wat op te zoeken betreffende vervloekingen in het algemeen en het wat grovere taalgebruik in het bijzonder.
Historisch is de eerste die vervloekt werd de slang in het paradijs door G-d welke hem zegt: "vervloekt zul je zijn onder alle dieren" want in de gemara lezen we "Bij het vervloeken begint men met het kleinste" (Brachot 81A). Hierna lezen we over de vervloekingen van Adam en Chava en Kain. Noach vervloekte zijn kleinste zoon, Kenaan. Over de pogingen van Bilam om het Volk te vervloeken lezen we deze week. Bij het intrekken van het land lezen we over de berg Eval waarop de vervloekingen werden uitgesproken. Jesjaja sprak 18 vervloekingen uit en het vloeken met G-d's naam is verboden. Ook het vervloeken van je vader of moeder, een rechter of een koning is verboden en zelfs het vervloeken van een dove die de vervloeking niet hoort mag niet. De Nederlandse vloek godverdomme, waarin we eigenlijk aan G-d vragen om ons te verdommen (in de doem te doen) en we dus eigenlijk onszelf vervloeken, is halachisch ongeooorloofd daar men zichzelf niet mag vervloeken (Sjewoe'ot 35) en Rasji in Sanhedrin 49 stelt dat het beter is om vervloekt te worden dan om zelf te vloeken.
Wat is nu het verschil tussen vloeken en vervloeken? Dat is niet zo eenvoudig. De bijbelse taal met uitdrukkingen als "vervloekt zul je zijn" is duidelijk een vervloeking maar iemand naroepen: "Krijg de kanker!" is dat ook. Onder vloeken verstaan we meestal krachttermen of schuttingtaal die uitgeroepen wordt bij hevige reakties. In 2008 gaf Piet van Sterkenburg een boek uit met de toptien van dergelijke krachttermen. Maar ook daarin vinden we onder andere het verdomme terug wat eigenlijk een (zelf)vervloeking is. (Ikzelf gebruik nog steeds het prima van de tong rollende "Godverbiedhetvloeken!")
In het Nederlands is het heel gebruikelijk om te vloeken/ schelden met ziektes (kanker, tering, tyfus, pleuris, etc). Iets dat je in het buitenland niet snel tegenkomt. In Noord-Europa wordt de duivel (net als de hel) met enige regelmaat aangehaald. Duitsers en Vlamingen gebruiken daarnaast veel schuttingwoorden uit de 'poep en plas'-fase. In Amerika is de gemengde samenstelling van de bevolking ook terug te zien in het gebruikte arsenaal aan grof taalgebruik: dat bevat zowel veel godslastering als verwijzingen naar de duivel, het lichaam en moeders ... In de Middellandse Zee-landen wordt ook vaak de moeder of zus van de tegenstander erbij gehaald. Het beste bewijs van hoe ernstig beledigingen aan het adres van een moeder of zus worden opgevat, is wel de beruchte kopstoot van Zinédine Zidane tegen de Italiaan Materazzi in de finale van het WK voetbal in 2006 en het resultaat van de vloek van de Franse sterspeler Anelka tegen zijn coach Domenech in deze WK.
Israel is de afgelopen weken door vele landen vervloekt vanwege de Gaza situatie. Maar deze week zagen we hoe de publieke opinie en houding tegenover Israel en de Hamas aan het veranderen is. In Jordanie probeert de regering een nieuw convooi van schepen tegen te houden, in Rome herinnert men zich massaal aan de door Hamas vastgehouden Israelische soldaat Gilad Shalit welke ook genoemd werd deze week door de ex premier Tony Blaire en zelfs het Turkse hoofd van regering Eduan welke zo fanatiek anti Israel is zegde een ontmoeting met het hoofd van de Hamas af omdat hij Amerika en Israel (naar zijn zeggen) niet nog meer tegen zich in het harnas wil jagen. De bedoeling van Hamas om ons te vervloeken lijkt het tegenoverestelde te hebben berijkt net als de bedoelingen van Bilam. Het lijkt alsof we langzaam uit een kwade droom ontwaken.
Er is een mooie tefilla welke we zeggen bij het onwaken uit een slechte droom. Aan het eind van dit gebed lezen we "En zoals U de vervloekingen van Bilam veranderde van vloek naar zegen, verander zoook al mijn nare dromen ten goede en tot zegen". Een week geleden zag het er nog zwart uit voor Israel, maar deze week lijkt alles plots door G-d ten goede te zijn veranderd. Hij slaapt en sluimert niet, de Beschermer van Israel.
Als hij nu alleen nog even de balvaardigheid van het Nederlandse team kan verbeteren dan ben ik helemaal tevreden.
Sjabbat sjalom,
Avraham Roos
