[PWC-MEDIA] Persbericht: Vuurwerk in het vroege heelal

From: "Communicatie RUG" <communicatie@xxxxxx>
To: "Communicatie RUG" <communicatie@xxxxxx>
Date: Sun, 16 Sep 2012 20:07:07 +0200
 


 

 <http://www.rug.nl/> Description: Rijksuniversiteit Groningen

 

Persbericht

Rijksuniversiteit Groningen / nummer 126 / 16 september 2012

 


Vuurwerk in het vroege heelal 


 

Sterrenstelsels in het vroege heelal maakten in hoog tempo nieuwe sterren
aan. Dat vuurwerk van aanflitsende sterren ging geregeld samen met veel
vuurwerk in de vorm van heftige energie-uitbarstingen in de kernen en felle
radiostraling. Deze ontdekking van een groep astronomen onder leiding van de
Groningse sterrenkundige Peter Barthel wordt vandaag in het gezaghebbende
Amerikaanse tijdschrift Astrophysical Journal Letters gepubliceerd.

 

In onze Melkweg gaat de vorming van nieuwe sterren in een veel kalmer tempo;
er ontstaat gemiddeld één nieuwe ster per jaar. Omdat de Melkweg zo'n 100
miljard sterren heeft, verandert er netto dus heel weinig. De Melkweg is dan
ook een uiterst rustig sterrenstelsel. Het zwarte gat in de kern van onze
Melkweg verorbert weliswaar af en toe een ster of een passerende gaswolk
maar de daarmee gepaard gaande energie-uitbarsting is nauwelijks
waarneembaar.

 


Felle, exotische straling


Heel anders is dat met zogenaamde actieve sterrenstelsels, die vooral in het
jonge heelal verhoudingsgewijs vaak voorkwamen. Voorbeelden zijn de
zogenaamde quasars en radiosterrenstelsels, die dankzij hun felle, exotische
straling tot aan de rand van het heelal goed waarneembaar zijn. Het licht
van hun gewone sterren is op die afstanden uiterst zwak, maar actieve
stelsels verraden hun aanwezigheid door heldere radio-, ultraviolet- of
röntgenstraling. Die straling is het gevolg van het hongerige, gestaag
consumerende zwarte gat in de kern van het stelsel.

 





 

Een artist impression van een radiosterrenstelsel waarin zich snel sterren
vormen. De radiostraling is in blauw; in het sterrenstelsel zijn veel felle
nieuwe sterren te zien. 

Credit: ESA/NASA/RUG/MarcelZinger


 


Buitenbeentjes


Tot voor kort waren deze verre actieve stelsels interessant als exotische
buitenbeentjes. Over de opbouw van hun sterrenstelsels en hun relatie tot
gewone sterrenstelsels was weinig bekend. Maar in 2009 werd de
Herschel-ruimtetelescoop gelanceerd. Deze ruimtetelescoop van het Europese
Ruimteagentschap ESA is beduidend groter dan de Hubble-telescoop van de
NASA. Detecteert de laatste gewoon licht, Herschel werkt bij infrarode
golflengten en detecteert de warmtestraling die vrijkomt bij processen zoals
de vorming van sterren en planeten en - op grote schaal - de vorming van
complete sterrenstelsels.

 


Eerste inspectie


Peter Barthel - vanaf 1997 betrokken bij Herschel - leidt een programma om
quasars en radiostelsels in het vroege heelal te bestuderen. Samen met zijn
collega?s nam hij zeventig van deze actieve stelsels waar met de
Herschel-camera's. Een eerste inspectie van de ruwe metingen laat zien dat
vele van deze verre actieve stelsels onverwacht sterke infraroodstralers
zijn.

 

In hun Astrophysical Journal Letter presenteren Peter Barthel en co-auteurs
Martin Haas (universiteit van Bochum), Christian Leipski (Max-Planck
Instituut voor Astronomie, Heidelberg) en Belinda Wilkes
(Harvard-Smithsonian Centrum voor Astrofysica) hun project en de analyse van
de eerste drie radiostelsels waarnaar ze in detail keken. 

 


Simultane groei


Het feit dat deze stelsels sterke infraroodstralers zijn, betekent dat er op
grote schaal stervorming plaats vindt: gedurende een periode van miljoenen
jaren komen er honderden sterren per jaar bij. Het feit dat ook de
radiostraling sterk is, houdt in dat tegelijkertijd de activiteit in hun
kern hoog is. Naast het feit dat het zwarte gat groeit (ten gevolge van de
kernactiviteit) groeit dus ook het sterrenstelsel (dankzij de stervorming).

 

De Herschel-waarnemingen bieden hiermee een verklaring voor het gegeven dat
zware sterrenstelsels zware zwarte gaten hebben en lichte sterrenstelsels
lichte zwarte gaten. Dat wisten astronomen al sinds het eind van de jaren
1990, maar nieuw is de uitleg dat het vuurwerk in het vroege heelal daar
medeverantwoordelijk voor zou kunnen zijn geweest. Barthel: ?Het wordt
duidelijk dat actieve stelsels niet alleen behoren tot de grootste,
krachtigste en meest spectaculaire objecten in het heelal, maar ook tot de
belangrijkste. Normale sterrenstelsels hebben dus hoogstwaarschijnlijk fasen
van simultane kernactiviteit en stervorming doorgemaakt om te groeien tot
wat ze nu zijn.?

 


Noot voor de pers


Meer informatie en afbeelding in hoge resolutie:
<http://www.rug.nl/staff/p.d.barthel/index> prof. dr. Peter Barthel, tel.
050-363 4064, 06-11391826, e-mail:  <mailto:p.d.barthel@xxxxxx>
p.d.barthel@xxxxxx 

 

The Astrophysical Journal Letters, Volume 757,Number 2 

Extreme Host Galaxy Growth in Powerful Early-epoch Radio Galaxies

Peter Barthel, Martin Haas, Christian Leipski, and Belinda Wilkes

DOI:10.1088/2041-8205/757/2/L26

  _____  

Redactie

Afdeling Communicatie / Postbus 72, 9700 AB Groningen / 050-363 44 44 /
<mailto:communicatie@xxxxxx> communicatie@xxxxxx /  <http://www.rug.nl>
www.rug.nl

 <http://www.youtube.com/universityGroningen> Description: icon_youtube
<http://twitter.com/univgroningen> Description: icon_twitter
<http://www.facebook.com/universityofgroningen> Description: icon_facebook

 

Afmelden Persberichten

E-mail:  <mailto:communicatie@xxxxxx> communicatie@xxxxxx 

 

Rijksuniversiteit Groningen

De  <http://www.rug.nl/corporate/universiteit/strategie/index>
Rijksuniversiteit Groningen is een mondiaal georiënteerde research
universiteit, geworteld in Groningen,  <http://www.cityoftalent.nl/> City of
Talent. Bevindt zich op
<http://www.rug.nl/corporate/universiteit/rankingsRUG> invloedrijke
ranglijsten rond de top-100. Is geliefd bij studenten (27.000) en
medewerkers (5500) uit binnen- en buitenland. Zij worden uitgedaagd het
beste uit zichzelf te halen; talent krijgt de ruimte, kwaliteit staat
centraal. De universiteit werkt actief samen met maatschappelijke partners
en profileert zich op de thema?s Healthy Ageing, Energy en Sustainable
Society.
[PWC-MEDIA] Persbericht: Vuurwerk in het vroege heelal

Other related posts:
