Van 1937 tot 1970 bestond in Nederland de Informatiedienst Inzake Lectuur (Idil), een katholieke recensiedienst die lectuur beoordeelde op de katholieke moraal.
Het doel van Idil was voorlichting te geven en propaganda te maken voor het 'goede boek'.
Dat gebeurde op verzoek van katholieke uitgevers, boekhandelaren en bibliotheken.
Bepaalde romans van auteurs als Willem Frederik Hermans en Simon Vestdijk werden tot verboden lectuur verklaard.
Zelfs enkele romans van Hella Haasse kregen een voorbehoud .
De recensiedienst werd al snel door tegenstanders van censuur beticht.
Dat blijkt uit archiefonderzoek van promovenda Cecile van Eijden-Andriessen.
De oprichters van Idil zochten naar praktische richtlijnen om aan de idealistische en emancipatorische doelstelling te voldoen van de strenge katholieke boekenwet, die deel uitmaakte van het kerkelijk wetboek.
Zij vonden dat de katholieken te weinig boeken lazen, maar voelden zich onzeker welke boeken zij konden uitgeven, verkopen en uitlenen.
Het corps van recensenten, dat bestond uit geestelijken én leken, beoordeelde onder andere romans, dichtbundels en jeugdlectuur.
Voor die beoordeling hanteerden zij een kwalificatiesysteem met cijfers van I tot en met V.
Daarbij stond I voor verboden lectuur, II voor streng voorbehouden lectuur, III voor voorbehouden lectuur, IV voor lectuur voor volwassenen alleen, IV-V voor lectuur ook voor de rijpere jeugd, en V voor lectuur voor allen.
Op de lijst van verboden lectuur (I) kwamen onder andere De Tranen der Acacia’s van W.F.
Hermans, Het land van Herkomst van E.
du Perron, Ik Jan Cremer van Jan Cremer, De Metsiers van Hugo Claus en Op Afbetaling van Simon Vestdijk.
Een Roos van Vlees van Jan Wolkers uit 1964 kreeg een II beoordeling en Cider voor Arme Mensen van Hella Haasse uit 1960 het cijfer III.
De recensenten toetsten de lectuur op zedelijkheid, religiositeit en complexiteit.
Boeken die de 'eeuwige' schoonheid van God en de zedelijke orde geweld aandeden, pleegden verraad.
Zo werd Cider voor Arme Mensen, met als thema overspel, beoordeeld als ‘a-godsdienstig, humanistisch, merkwaardig en slechts geschikt voor ontwikkelde, rijpe romanlezers.’
Door de toenemende secularisering na de Tweede Wereldoorlog oogstte Idil steeds meer verzet, vooral ook uit eigen katholieke kring.
De vooraanstaande katholieke literatuurcriticus Anton van Duinkerken betichtte de dienst al in 1949 van preventieve censuur en kreeg daarin bijval van de katholieke pers.
Ook vanuit niet-katholieke hoek werd Idil mikpunt van kritiek, onder meer van W.F.
Hermans.
Aanpassing aan de moderne tijd was dan ook onvermijdelijk.
Idil paste de recensie-instructies tot tweemaal toe aan en vanaf de jaren zestig beoordeelden de recensenten soepeler.
In 1970 verdween de dienst.
Een specifiek katholieke recensiedienst was inmiddels overbodig.
Cecile van Eijden-Andriessen (Tilburg 1943) studeerde Algemene Cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit Nederland te Heerlen.
Zij specialiseert zich in de cultuurgeschiedenis van het katholicisme.
Noot voor de pers
Cecile van Eijden-Andriessen is op woensdag 13 oktober gepromoveerd.
Titel proefschrift: ‘Moralinezuur’ en voorlichting.
De twee gezichten van Idil in het katholieke debat om de moderniteit 1937-1970.
Promotoren: prof.
dr.
A.J.A.
Bijsterveld, prof.
dr.
J.L.
Goedegebuure.
Promotiecommissie prof.
dr.
M.
Monteiro, prof.
dr.
O.M.
Heynders, prof.
dr.
G.
Buelens, prof.
dr.
G.A.F.
Hellemans en dr.
P.
Luykx.
Voor meer informatie en aanvraag recensie-exemplaren: afdeling Communicatie & Marketing, Tineke Bennema, tel.
013 4668998 of e-mail:
c.e.bennema@xxxxxx .
Het proefschrift is uitgegeven bij Zuidelijk Historisch Contact (ZHC), ISBN: 978-90-70641-92-4
Meer persberichten zijn te vinden op www.uvt.nl/persberichten
