18 miljoen euro uit Nationale Roadmap voor toponderzoeksfaciliteit weer en
klimaat
Ruisdael Observatorium gaat Nederlandse atmosfeer modelleren met resolutie van
100 meter
'Het weer' is het resultaat van samenwerking van vele uiteenlopende factoren,
zoals zonnestraling, de concentratie van broeikasgassen, luchtkwaliteit en
-vochtigheid, bebouwing of begroeiing ter plaatse, windrichting, en met
allerlei onderliggende en samenhangende natuurkundige en scheikundige
processen. Dat maakt het opstellen van weers- en klimaatvoorspellingen zo
complex. Het Ruisdael Observatorium - naar de 17e-eeuwse schilder Jacob
Ruisdael - gaat een landelijk dekkend meetnetwerk combineren met fijnmazige
simulaties en de benodigde rekenkracht om gedetailleerd de verandering van het
lokale weer, klimaat en luchtkwaliteit in beeld te kunnen brengen. Op 12 april
krijgt deze nieuwe toponderzoeksfaciliteit daartoe een van de tien
certificaten voor de Nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke
Infrastructuur.
Door de langdurige emissies van broeikasgassen, luchtverontreiniging en
fijnstof is onze atmosfeer structureel veranderd. Over wat er precies in de
atmosfeer gebeurt - en hoe die verandert door de toevoeging van broeikasgassen
- weten we nog (te) weinig. 'De grote uitdagingen voor de atmosferische
wetenschappen zijn om voorspellingen te kunnen doen op korte termijn, lokaal en
heel gedetailleerd, en daarnaast hoe de atmosfeer er in de toekomst uit gaat
zien.", aldus professor Herman Russchenberg, hoogleraar atmospheric remote
sensing, directeur van het TU Delft Climate Institute en trekker van het
Ruisdael Observatorium. "Maar onze huidige modellen werken met blokken van een
paar kilometer groot, terwijl de meeste atmosferische verschijnselen zich op
veel kleinere schaal afspelen." Dus worden er aannames gedaan over de toestand
van de atmosfeer. Om daar vanaf te komen, zullen die kleinschalige fenomenen
gemeten en gemodelleerd moeten worden, iets wat nu alleen voor sommige
deelprocessen gebeurt.
Troposfeer
Voor de atmosfeer zelf gaat het Ruisdael Observatorium boven Nederland de
thermodynamische grootheden meten als temperatuur, wind en vocht, maar ook de
chemische samenstelling, waaronder broeikasgassen als CO2 en uitlaatgassen en
emissiegassen als stikstofdioxide, ammoniak en zwaveldioxide. Daaruit ontstaan
aerosolen - stofdeeltjes - waaromheen zich wolkendruppels kunnen vormen. De
resulterende wolken hebben weer invloed op straling. Ook de ondergrond zelf is
belangrijk, vanwege de invloed die ook bodemvocht en -temperatuur hebben op het
weer. De metingen zouden een meter onder de grond moeten beginnen en zo'n
twaalf kilometer hoogte moeten bestrijken - de hele troposfeer dus, want dat is
de laag van de atmosfeer die ons weer - en ons klimaat - bepaalt.
Fijnmazig landelijk dekkend meetnetwerk
Om al die diverse vakgebieden te kunnen combineren, is het Ruisdael
Observatorium een samenwerkingsverband van vele uiteenlopende partijen. Het
consortium bestaat uit onderzoekers van het KNMI, Universiteit Utrecht,
Rijksuniversiteit Groningen, Vrije Universiteit, Wageningen University &
Research, RIVM, TNO, ECN en TU Delft (penvoerder).
Russchenberg en zijn collega's willen toe naar een zeer fijnmazig landelijk
dekkend meetnetwerk: een vast meetnetwerk, mobiele sensoren en uitgebreide
grondstations leveren gegevens op over de fysische en chemische eigenschappen
van de atmosfeer en zijn interactie met het aardoppervlak.
[cid:image003.jpg@01D3D264.BA3FEAF0]
Schematische weergave van de betrokken meetstations, het modelleren en de
datastromen
Nauwkeurige modellen en rekenkracht
Aan de modellenkant speelt hetzelfde probleem als aan de meetkant. Hoewel die
een steeds hogere resolutie krijgen, zijn ze nog niet fijnmazig genoeg. Een
nieuwe rekenfaciliteit moet straks de geobserveerde gegevens real time in
atmosfeermodellen kunnen verwerken. Doel van het Ruisdael Observatorium: een
simulatie van de hele Nederlandse atmosfeer met een resolutie van 100x100 meter.
Groot voordeel van zo'n nationale kaart van 'Hollandse luchten' is dat
Nederland op een relatief klein oppervlak vele verschillende soorten
landschappen, bebouwing, vegetatie en weersomstandigheden kent. Er zijn dan
ook uiteenlopende lokale lessen over weer en klimaat te leren, die ook
internationaal goed toepasbaar zullen zijn.
Meer informatie
Meer over de Nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur:
www.nwo.nl/roadmap<http://www.nwo.nl/roadmap>
Over het observatorium verscheen ook eerder dit achtergrondstuk Ruisdael
Observatorium; De toekomst van de atmosfeer
begrijpen<https://www.tudelft.nl/2016/tu-delft/ruisdael-observatorium-de-toekomst-van-de-atmosfeer-begrijpen/>
Contact Herman Russchenberg https://www.tudelft.nl/staff/h.w.j.russchenberg/
Adviseur wetenschapscommunicatie TU Delft Roy Meijer, 015-2781751,
r.e.t.meijer@xxxxxxxxxx<mailto:r.e.t.meijer@xxxxxxxxxx>