Persbericht Nikhef
------------------------
Opgefrist routeplan Europese deeltjesfysica gepubliceerd
De CERN-Raad heeft vandaag tijdens een virtuele open zitting de nieuwe
strategie bekendgemaakt voor de toekomst van de deeltjesfysica in Europa. De
update van 2020 van de Europese strategie voor deeltjesfysica
<https://home.cern/sites/home.web.cern.ch/files/2020-06/2020%20Update%20European%20Strategy.pdf>
geeft een visie voor de toekomst van het veld zowel op korte als op lange
termijn. Met deze visie behoudt Europa een leidende rol in de deeltjesfysica en
in de innovatieve technologieën die in dit kader ontwikkeld worden.
De wetenschappelijke prioriteiten zijn het higgsdeeltje in detail bestuderen en
de high-energy frontier, de grens van de hoogst haalbare energie, verkennen.
Dit zijn twee cruciale en elkaar aanvullende manieren om de open vragen in de
deeltjesfysica aan te pakken.
Het document noemt hiertoe als hoogste prioriteit na de Large Hadron Collider
(LHC) een "Higgs-fabriek". Zo’n elektron-positron versneller kan heel precies
de eigenschappen van het higgsdeeltje meten dat wetenschappers in 2012 bij de
LHC op CERN ontdekten. Bovendien beveelt de strategie aan dat Europa, samen met
de wereldwijde gemeenschap, een haalbaarheidsonderzoek uitvoert voor een nieuwe
generatie hadron-hadron versneller, met een elektron-positron versneller als
een mogelijke eerste fase. Op de langere termijn moet zo’n hadron-hadron
versneller botsingen met de hoogst haalbare energieën onderzoeken. De strategie
onderstreept daarbij het belang van het opvoeren van de R&D-activiteiten voor
geavanceerde versneller-, detector- en computertechnologieën. Dit is een
noodzakelijke voorwaarde voor alle toekomstige projecten.
Nikhef-directeur prof. Stan Bentvelsen onderkent het belang van de opgefriste
Europese strategie. “LHC is buitengewoon succesvol en heeft ons ontzettend veel
geleerd over de wereld van elementaire deeltjes. Met deze strategie heeft deze
versneller een uitstekende toekomst; het onderzoek aan het higgsdeeltje en alle
andere fascinerende onderwerpen levert nog vele jaren top-wetenschap. Voor de
haalbaarheid van de ambitieuze plannen op lange termijn is verdere samenwerking
met de Europese labs, ook met Nikhef, cruciaal. Maar ook wereldwijde
samenwerking, want zonder mondiale afstemming kom je er ook niet. CERN zal zijn
world-leading positie moeten behouden, en deze strategie geeft daarvoor de
ruimte.”
De succesvolle voltooiing in het komende decennium van de High-Luminosity LHC,
waarvoor momenteel upgrade-werkzaamheden bij CERN worden uitgevoerd, moet een
focus van de Europese deeltjesfysica blijven, aldus het document. Nikhef speelt
een belangrijke rol bij het moderniseren van de LHC-experimenten, om ze gereed
te maken voor de veel intensere deeltjesbundels van de High-Luminosity LHC. De
High-Luminosity LHC zal naar verwachting tot 2038 in bedrijf zijn.
Een toekomstige electron-positron versneller, een Higgs-fabriek, zou moeten
worden geïmplementeerd binnen 10 jaar na de volledige benutting van de High
Luminosity LHC. De daarmee mogelijke precisiemetingen aan het higgsdeeltje zijn
een veelbelovende manier om naar fysica te zoeken die verder gaat dan het
standaardmodel.
De strategie gaat om meer dan alleen versnellerfysica. Zo blijft Europa
neutrino-onderzoek in Japan en de VS steunen. Daarnaast wordt verdere
samenwerking met het aangrenzende veld van de astrodeeltjesfysica opgezocht.
Dit onderzoeksgebied bestudeert ook de fundamentele bouwstenen van het
universum en hun interacties, met name via zwaartekrachtsgolven en de
speurtocht naar donkere materie. Ook het belang van een breed programma in de
theoretische deeltjesfysica wordt benadrukt, inclusief het ontwikkelen van
nieuwe rekenmethoden.
Ambitieuze strategie gedreven door wetenschappelijke prioriteiten
"De strategie wordt vooral gedreven door de wetenschap en presenteert de
wetenschappelijke prioriteiten voor het veld", zegt Ursula Bassler, voorzitter
van de CERN-raad. De in de strategie geschetste wetenschappelijke visie moet
als richtsnoer dienen voor CERN en een coherent wetenschapsbeleid in Europa
mogelijk maken.
“Dit is een zeer ambitieuze strategie, die met een voorzichtige, stapsgewijze
aanpak een mooie toekomst schetst voor Europa en voor CERN. We zullen blijven
investeren in sterke samenwerkingsprogramma's tussen CERN en andere
onderzoeksinstituten in de lidstaten van CERN en daarbuiten, 'verklaarde
CERN-directeur-generaal Fabiola Gianotti.' Deze samenwerkingen zijn essentieel
voor duurzame wetenschappelijke en technologische vooruitgang en leveren veel
voordelen voor de samenleving op. '
"De natuurlijke volgende stap is het onderzoeken van de haalbaarheid van de
aanbevelingen, terwijl we doorgaan met het volgen van een divers programma van
projecten met grote impact", legt voorzitter van de Europese strategiegroep
Halina Abramowicz uit. "Europa moet de deur openhouden voor deelnamen aan
andere grote projecten die het veld als geheel zullen dienen, zoals het
voorgestelde International Linear Collider-project."
Brede maatschappelijke impact
Naast het onmiddellijke wetenschappelijke potentieel, hebben grote
onderzoeksinfrastructuren zoals CERN een brede maatschappelijke impact, in
termen van technologie, economie en menselijk kapitaal. Vooruitgang in
versnellers, detectoren en computers kan tot toepassingen leiden op veel
verschillende gebieden, bijvoorbeeld (bio)medische technologieën, ruimtevaart,
kunstmatige intelligentie en robotica. Voor industriële partners stimuleert
het werken met grote onderzoeksinfrastructuren innovatie. De opleiding van
wetenschappers, ingenieurs, technici en professionals met verschillende
achtergronden vormt een talentenpool voor industrie en andere gebieden van de
maatschappij. Als twee andere belangrijke aspecten noemt de strategie verder
het minimaliseren van de milieu-impact en het belang van open science.
Het updateproces
Het updaten van de Europese strategie voor deeltjesfysica begon in 2018 met een
oproep voor wetenschappelijke input. In september 2018 richtte de CERN-raad een
Europese strategiegroep (ESG) op om het proces te coördineren. De ESG werkte
nauw samen met de wetenschappelijke gemeenschap. Tijdens een drukbezocht open
symposium in het Spaanse Granada in mei 2019, werd de input van de
wetenschappelijke gemeenschap besproken. De Physics Preparatory Group (PPG)
stelde vervolgens een voorbereidingsboek op waarin de ideeën en voorstellen
werden samengevat.
In januari 2020 bereikte de ESG overeenstemming over de aanbevelingen voor de
toekomst van het veld. Dit gebeurde in een intensieve weeklange redactiesessie
in het Duitse Bad Honnef. Voor Nederland namen Nikhef-directeur Stan
Bentvelsen, de Nederlandse deeltjesfysicus en vertegenwoordiger in de CERN-Raad
Eric Laenen en de Nijmeegse deeltjesfysicus Sijbrand de Jong, voorheen
voorzitter van de CERN-Raad, deel aan het overleg. De aanbevelingen werden in
maart aan de CERN-Raad voorgelegd, en zouden oorspronkelijk op 25 mei worden
aangekondigd. Vanwege de wereldwijde Covid-19 situatie werd dit uitgesteld naar
19 juni.
----------------
Over Nikhef
Het Nationaal instituut voor subatomaire fysica Nikhef verricht onderzoek op
het gebied van deeltjes- en astrodeeltjesfysica. Nikhef is een
samenwerkingsverband tussen de institutenorganisatie van NWO en zes
universiteiten: de Radboud Universiteit, de Rijksuniversiteit Groningen, de
Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Maastricht, de Universiteit Utrecht
en de Vrije Universiteit Amsterdam.
-----------------
Meer informatie voor de pers, niet voor publicatie:
Nikhef / Vanessa Mexner 06 46812075
