[PWC-MEDIA] Persbericht: Geslachtsbepaling bij hagedissen afhankelijk van temperatuur
- From: "Communicatie RUG" <communicatie@xxxxxx>
- To: "Communicatie RUG" <communicatie@xxxxxx>
- Date: Thu, 28 Oct 2010 14:46:58 +0200
Persbericht
Rijksuniversiteit Groningen / nummer 162 / 28 oktober 2010
Publicatie Nature
Geslachtsbepaling bij hagedissen afhankelijk van temperatuur
De omgevingstemperatuur bepaalt het geslacht van de hagedissensoort
Niveoscincus ocellatus in laaggelegen gebieden. Op hoger gelegen plaatsen
bepalen genetische factoren het geslacht. Dat concluderen onderzoekers onder
leiding van de Groningse hoogleraar Ido Pen. De resultaten van het onderzoek
zijn op 27 oktober door Nature online gepubliceerd.
Van een levendbarende hagedissensoort, Niveoscincus ocellatus, op het
Australische eiland Tasmanië, analyseerden de onderzoekers veldgegevens over
geslachtsverhoudingen en reproductief succes. Een embryo van de hagedissensoort
kan uitgroeien tot zowel een mannetje als een vrouwtje. De wetenschappers
vergeleken een populatie aan de kust van het eiland met een populatie op 900
meter hoogte. De methode van geslachtsbepaling bleek binnen de soort te kunnen
verschillen: In de kustpopulatie is temperatuur de bepalende factor, terwijl in
de populatie in hoger gelegen gebied genetische elementen het geslacht bepalen.
Vrouwtjes
Evolutionair gezien is temperatuursafhankelijke geslachtsbepaling voor
hagedissen gunstig, aldus onderzoeksleider Ido Pen. Temperatuur voorspelt
namelijk ten dele het reproductief succes van een soort, omdat warmte een
positief effect heeft op de groei van de jongen. Met name bij vrouwtjes
resulteert een hoge temperatuur in een groter reproductief succes, omdat zij de
nakomelingen voortbrengen. Pen: 'Na een gunstig eerste jaar, kunnen ze eerder
met reproductie beginnen. Evolutionair kan een soort met
temperatuursafhankelijke geslachtsbepaling hiervan profiteren: in een warme
perioden worden vrouwtjes geboren, in koude mannetjes.'
Bergen
Toch blijkt in de bergpopulatie genetische geslachtsbepaling te evolueren en
niet het gunstige temperatuursafhankelijke systeem. Dit verklaart Pen doordat
in de bergen extreem warme jaren afwisselen met extreem koude jaren: 'De
temperatuursverschillen zijn te groot. In een warm jaar zou je alleen vrouwtjes
krijgen, in een koud jaar alleen mannetjes. Dat is ook niet gunstig voor de
reproductie. In de kuststreek heerst juist een mild klimaat met relatief kleine
fluctuaties in temperatuur, zodat daardoor een goede verdeling tussen het
aantal mannetjes en vrouwtjes ontstaat.'
Voorspellend model
Het is bijzonder dat er binnen één soort twee verschillende mechanismen voor
geslachtsbepaling aanwezig zijn. Met wiskundige modellen analyseerde Pen de
waarnemingen uit het veld om te kunnen voorspellen welk
geslachtsbepalingssysteem binnen welke populatie evolueert. 'Er zijn in feite
twee tegengestelde krachten: Temperatuursafhankelijke geslachtsbepaling is
gunstig, maar fluctuaties tussen jaren werken weer tegen dit systeem. Het is
ons gelukt een model te ontwikkelen dat aan de hand van veldgegevens precies
voorspelt welk van de twee systemen zal evolueren.'
Laboratoriumexperimenten
Ook laboratoriumexperimenten bevestigden het bestaan van een genetisch en een
temperatuursafhankelijk geslachtsbepalingssyteem: Hiervoor werden zwangere
vrouwtjeshagedissen uit zowel de kust- als de bergpopulatie vier danwel tien
uur aan een warme lamp blootgesteld. Na vier uur warmtebehandeling baarden de
hagedissen uit de kustpopulatie bijna alleen mannetjes, na tien uur
voornamelijk vrouwtjes. De warmtebehandeling had op de hagedissen uit de
bergpopulatie echter geen effect: de geslachtsverhouding van de nakomelingen
bleek na zowel vier als tien uur bestraling fifty-fifty te zijn.
Warmbloedig
De vraag hoe een embryo zich tot een mannetje of tot een vrouwtje ontwikkelt,
houdt biologen al decennia lang bezig. Bij zoogdieren, zoals de mens, bepalen
de geslachtschromosomen X en Y het geslacht. Deze chromosomen verschillen sterk
van elkaar; het Y-chromosoom is sterk gedegenereerd. Bij reptielen zijn de
geslachtschromosomen vrijwel identiek. Dit duidt er volgens Pen op dat er bij
reptielen vaker overgangen van verschillende geslachtsbepalingssystemen
plaatsvinden: 'Bij warmbloedige dieren kán er ook geen selectie op temperatuur
plaatsvinden, omdat embryo's in de baarmoeder onder constante temperatuur
opgroeien. Bij koudbloedige zijn die temperatuurverschillen veel groter.'
Noot voor de pers
Meer informatie: prof. dr. I.R. (Ido) Pen, tel.: 050-363 8083, e-mail:
i.r.pen@xxxxxx
________________________________________
Redactie
Afdeling Communicatie / Postbus 72, 9700 AB Groningen / 050-363 44 44 /
communicatie@xxxxxx / www.rug.nl
Afmelden Persberichten
E-mail: communicatie@xxxxxx
Rijksuniversiteit Groningen
De Rijksuniversiteit Groningen behoort tot de top van de Europese
research-universiteiten en is internationaal georiënteerd. De universiteit is
maatschappelijk actief en voelt zich betrokken bij haar omgeving. Talent,
ambitie en prestatie van de 27.000 studenten en 5.500 medewerkers worden waar
mogelijk gehonoreerd.
Other related posts:
- » [PWC-MEDIA] Persbericht: Geslachtsbepaling bij hagedissen afhankelijk van temperatuur - Communicatie RUG
