Persbericht
Rijksuniversiteit
Groningen
/ nummer 189 / 22
december 2011
De buidelmees: een polygame vogel met bindingsangst
Nest bouwen,
meteen scheiden en gokken dat je partner de jongen
grootbrengt, is voor de buidelmees (m/v) een goede
strategie. Onderzoekers van de Universiteit van Bath
en de Rijksuniversiteit Groningen hebben een wiskundig
model ontwikkeld waarmee het nogal vreemde
voortplantingsgedrag van de kleine buidelmees tot op zekere hoogte kan worden
verklaard. De bevindingen zijn deze week gepubliceerd
in het tijdschrift Proceedings of the Royal
Society: Biological
Sciences.
Buidelmezen zijn vogels die vaak
voorkomen in moerasachtig gebied en langs rivieren en
kanalen. Hun paartijd duurt vier maanden, van april tot
en met juli. Ze verplaatsen zich naar bosachtig gebied
om te paren en bouwen er buidelvormige nesten in de
bomen. Buidelmezen komen overal op het vasteland van
Europa voor en in het Verenigd Koninkrijk worden ook elk
jaar niet parende migrerende exemplaren gespot.
Basisnest
Deze Europese vogel heeft zo zijn
eigen unieke opvattingen over relaties, en dit leidt er
vaak toe dat bevruchte eieren in de steek worden gelaten
en dat de ouders 'scheiden'. Het mannetje begint de
paarperiode met het bouwen van een heel ingewikkeld nest
dat als een grote buidel aan een gevorkte tak in een
boom hangt. Maar met de uiteindelijke afwerking wacht
het mannetje. Hij gebruikt het stevige basisnest om een
vrouwtje te lokken waarmee hij het afmaakt volgens haar
specificaties.
Scheiden
Het voltooien van het nest, onder
andere met een zachte voering van een paar centimeter
dik om de eieren warm te houden, kan tot twee weken
duren. Maar als het nest eenmaal klaar is, 'scheidt'
ofwel het mannetje ofwel het vrouwtje meedogenloos van
zijn/haar partner en verlaat het nest. In ongeveer 30%
van de gevallen verlaat zowel het mannetje als het
vrouwtje het nest, ook al zijn de eieren al bevrucht en
staan ze op het punt om uit te komen. Wetenschappers
verbazen zich al tientallen jaren over dit vreemde
gedrag, maar onderzoekers hebben nu een model ontwikkeld
waarmee ze het kunnen verklaren.
Geen logica
Professor Franjo
Weissing van het Centre for Ecological
and Evolutionary
Studies van de RUG heeft het onderzoek geleid. Hij zegt:
‘Er zit geen logica in welke van de ouders het nest
verlaat. Voor we aan dit project begonnen, was het enige
wat we zeker wisten dat nooit beide ouders blijven om de
jongen groot te brengen. Voor het welzijn van de jongen
maakt het geslacht van de achterblijvende vogel
overigens niets uit. De ouder die het nest verlaat,
paart meestal opnieuw. Tijdens de paartijd van vier
maanden paart elke “scheidende”
ouder met vier of vijf nieuwe partners!’
Nieuwe partners
Om dit vreemde paargedrag te
verklaren probeerden de onderzoekers te berekenen of er
een biologisch voordeel was als een van de ouders bij
het nest bleef terwijl de andere ouder het verliet. Weissing legt uit: ‘We
probeerden te berekenen hoeveel jongen er werden
geproduceerd in verschillende situaties: als de moeder
het nest verliet, als de vader het nest verliet, of als
beide ouders het nest verlieten. Maar omdat de
verlatende vogel weer nieuwe partners kan hebben
gedurende het paarseizoen, is hier geen eenvoudige
wiskundige rekenmethode voor.’
Speltheoriemodel
Vanwege deze complicatie richtten
de onderzoekers zich op speltheoriemodellen: een
wiskundige methode voor het analyseren van berekende
omstandigheden waarbij het succes van een individu is
gebaseerd op de keuzes van anderen.
Dr. René van Dijk, ten tijde van
het onderzoek promovendus aan de Universiteit van Bath
en inmiddels als postdoc
verbonden aan de Universiteit van Sheffield, vergeleek
de speltheoriemodellen met het gedrag van de vogels.
'Snowdrift game'
Van Dijk: ‘Het spel dat het beste
bij het paargedrag van de vogels paste, was de 'snowdrift
game', een theorie die vaak wordt gebruikt om de
evolutie van menselijke samenwerking te verklaren. De
theorie achter dit spel is dat wanneer twee voertuigen
vastzitten in een sneeuwstorm en de inzittenden van
beide voertuigen alleen kunnen overleven door een tunnel
naar elkaar toe te graven, beide partijen evenveel
voordeel hebben van het graven van een tunnel. Maar elke
partij kan ook wachten tot de andere partij de tunnel
heeft gegraven. Zo hoeft deze partij zich niet in te
spannen, maar heeft hij toch voordeel van het
resultaat.’
Gokken
Van Dijk vertelt ‘verder: ‘We
gebruikten het snowdriftmodel
om het gedrag van een populatie vogels te voorspellen.
Na het meten van de waargenomen werkelijkheid bleek het
hier inderdaad erg op te lijken. De vogels gokken dus of
de andere ouder al dan niet blijft om het nageslacht
groot te brengen. De ouder die blijft, levert de
grootste inspanning en kan dit seizoen niet meer opnieuw
paren, maar beide ouders hebben profijt bij deze
situatie.’
Mis
In sommige gevallen gaat het mis en
verlaten beide ouders het nest nadat de eieren zijn
gelegd, met als gevolg dat er geen nageslacht ontstaat.
Maar beide ouders gokken erop dat gedurende de hele
paartijd in ieder geval een aantal van hun partners
besluit om bij het nest te blijven als zij het verlaten.
Raar
Gewoon raar
Weissing:
‘Wat dit project zo mooi maakt, is dat we hebben laten
zien dat we deze methode niet alleen kunnen gebruiken om
het gedrag van dieren wetenschappelijk te verklaren,
maar dat we dit ook kunnen doen in situaties waarin het
specifieke gedrag in eerste instantie gewoon raar lijkt.
Nu we hebben bewezen dat deze techniek werkt, zijn er
talloze toepassingen voor verder onderzoek te bedenken.’
Noot voor de redactie
- Het
onderzoek werd uitgevoerd door de University of Bath
(dr. René van Dijk) en de Rijksuniversiteit Groningen (prof.dr. Franjo
Weissing en prof.dr. Jan Komdeur) in samenwerking met de
Universiteit van Bristol en de Eotvos
Lorand Universiteit in
Hongarije.
- Nadere
informatie: prof.dr. Franjo Weissing,
tel. 050-363-8669/2131; f.j.weissing@xxxxxx
- Dit
persbericht is een vertaalde versie van het persbericht
dat de University of Bath onlangs verstuurde.
Redactie
Afdeling Communicatie / Postbus 72,
9700 AB Groningen / 050-363 44 44 / communicatie@xxxxxx
/ www.rug.nl
Afmelden Persberichten
E-mail: communicatie@xxxxxx
Rijksuniversiteit
Groningen
De Rijksuniversiteit Groningen
behoort tot de top van de Europese
research-universiteiten en is internationaal
georiënteerd. De universiteit is maatschappelijk actief
en voelt zich betrokken bij haar omgeving. Talent,
ambitie en prestatie van de 27.000 studenten en 5.500
medewerkers worden waar mogelijk gehonoreerd.
|