Universiteit Leiden, 24 maart 2011 Moe van de zomertijd In de nacht van zaterdag 26 op zondag 27 maart wordt de klok weer een uur vooruit gezet: de zomertijd gaat in. Sommige mensen zijn door dat uur verschil een week lang van slag. Hoe komt dat? En waarom de een wel en de ander niet? Nationale Slaapdag Niet toevallig houdt de Nederlandse Vereniging voor Slaap- en Waak Onderzoek (NSWO) haar jaarlijkse Nationale Slaapdag op 26 maart, de laatste dag van de wintertijd. 'Dat doen we elk jaar zo', zegt dr. Kristiaan van der Heijden, slaaponderzoeker bij het Instituut Orthopedagogiek en pr-man van de NSWO. 'Een goed moment om stil te staan bij het belang van gezonde slaap en de negatieve effecten van slaperigheid.' En van dat laatste hebben nogal wat mensen last nadat de klokken zijn verzet. Ochtend- en avondmensen 'Onze lichaamsprocessen', legt neurofysioloog prof.dr. Joke Meijer uit, 'vertonen 24-uursschommelingen. Deze worden aangestuurd door een groep cellen aan de basis van de hersenen, de zogenoemde biologische klok. Die produceert ritmen die wat langer duren dan 24 uur, bijvoorbeeld 24,2 uur bij ochtendmensen, en bijna 25 uur bij avondmensen. Avondmensen hebben daarom altijd moeite met opstaan en op tijd naar bed gaan. Bij de overgang naar de zomertijd hebben we eenmalig een etmaal van 23 uur. Voor avondmensen is dat dus extra lastig; ochtendmensen hebben er geen moeite mee.' Duf en suf Door het plotseling vooruit draaien van de wijzers gaan de gewone en biologische klok ongelijk lopen: de wekker ratelt al, terwijl je lichaam nog een uur dacht te kunnen blijven liggen. Onze hersenen zijn daardoor nog onvoldoende alert, wat zorgt voor slaperigheid en verminderd mentaal functioneren. Mensen die duf en suf achter het stuur kruipen, is dat niet gevaarlijk? Van der Heijden: 'In 2010 hebben we onderzocht of er meer verkeersongevallen waren na de overgang van winter- naar zomertijd en vice versa, maar dat bleek niet het geval. Misschien letten mensen dan beter op, of drinken ze 's ochtends extra koffie omdat ze zich slaperig voelen.' Aanpassen Onze biologische klok kan zijn ritme betrekkelijk snel hervinden. Meijer: 'Binnen een paar dagen, hooguit een week, ben je redelijk aangepast. Je moet vooral direct volgens de nieuwe kloktijden gaat leven, en ervoor zorgen dat je 's ochtends daglicht ziet. Een wake-up light, die de zonsopkomst imiteert, helpt niet. De lichtsterkte is te laag.' Afschaffen of niet? Kunnen we de zomertijd niet beter afschaffen? Meijer meent dat daar vanuit haar discipline wel iets te voor te zeggen is. 'Maar de argumenten vanuit verschillende disciplines moeten naast elkaar worden gezet. Is het voor ons energiegebruik bijvoorbeeld gunstig of ongustig om de zomertijd te hebben? Dat zijn allemaal zaken die bij zo'n beslissing betrokken moeten worden. Ik denk ook dat dit een zaak is die vooral Europa-breed bekeken moet worden.' Kinderen Van der Heijden meent ook dat wel of niet afschaffen een kwestie voor energie-experts is, maar hij denkt dat kinderen er baat bij zouden kunnen hebben. 'Als het eerder donker wordt vallen ze gemakkelijker in slaap. Uit ons onderzoek blijkt dat kinderen over het algemeen te kort slapen en 's ochtends slechter presteren op denktaakjes dan 's middags. Voor hun schoolprestaties zou afschaffen misschien dus best goed zijn.' Noot voor de redactie, niet voor publicatie Meer informatie Hilje Papma, wetenschapsvoorlichter 071 527 3282 wetenschap@xxxxxxxxxxxxxxxx <mailto:wetenschap@xxxxxxxxxxxxxxxx>