[PWC-MEDIA] [Nova-perslijst2] Sterrenstelsels ook in het vroege heelal al manisch depressief

Marieke Baan <h.m.baan@xxxxxx> · Mon, 20 Jun 2011 10:48:36 +0200

P E R S B E R I C H T

Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Leiden, 20 juni 2011

Sterrenstelsels ook in het vroege heelal al manisch depressief

Het leven van sterrenstelsels wordt gekenmerkt door sterk wisselende 
gedragingen, waarbij ze of enorm veel nieuwe sterren vormen, of nauwelijks 
sterren vormen, maar niet veel daartussenin. Een nieuwe studie toont aan dat 
dit bipolaire gedrag, manisch of depressief, de norm blijkt te zijn in het 
vroege heelal.

Het was al eerder bekend dat nabije sterrenstelsels deze twee markante 
gedragingen vertonen, maar astronomen dachten dat de passieve toestand zonder 
stervorming een relatief recent verschijnsel was. Een internationaal team van 
onderzoekers, onder wie Leidse sterrenkundigen, heeft nu laten zien dat jonge 
sterrenstelsels 12 miljard jaar geleden ook al bipolair gedrag vertoonden.

"Het is verbazingwekkend dat we al zo vroeg een tweedeling zien tussen actieve 
en passieve sterrenstelsels", zegt de Leidse astronoom Ivo Labbé, co-auteur van 
het wetenschappelijke artikel dat vandaag in Astrophysical Journal wordt 
gepubliceerd.

Om te bepalen of de sterrenstelsels actief of passief waren, heeft het 
onderzoeksteam een innovatieve techniek ontwikkeld. Met behulp van speciaal 
ontworpen infraroodfilters, geïnstalleerd in de NEWFIRM-camera op de Mayall 4m 
telescoop op Kitt Peak in Arizona (VS), bepaalden ze de kleuren en afstanden 
van ver weg gelegen sterrenstelsels. Gedurende maar liefst 75 nachten werd 
licht verzameld van zo'n 40 duizend stelsels, tot op een afstand van 12 miljard 
lichtjaar. Het resultaat is het meest nauwkeurige en complete overzicht van het 
heelal op deze afstanden en golflengten.

Kate Whitaker, student aan Yale en eerste auteur, legt uit: "De afstand van een 
sterrenstelsel vertelt je hoe ver je terug kijkt in de tijd. Een grotere 
afstand betekent dat het licht er langer over heeft gedaan om de aarde te 
bereiken. Bij een afstand van 12 miljard lichtjaar kijk je dus 12 miljard jaar 
terug in de tijd.”

Of een sterrenstelsel al dan niet actief sterren vormt, kan worden bepaald aan 
de hand van de kleur van het licht dat het uitzendt. Een geboortegolf van 
nieuwe sterren zorgt in het algemeen voor blauw licht, terwijl een passieve 
periode wordt gekenmerkt door rood licht.

De onderzoekers vonden een duidelijke tweedeling in kleuren van jonge 
sterrenstelsels in het verre heelal, die overeenkomt met een zeer hoge en lage 
mate van stervorming. Actieve sterrenstelsels waren destijds veel talrijker dan 
passieve, wat past bij een scenario dat stelsels vroeg beginnen met zeer snelle 
stervorming, uiteindelijk daarmee ophouden en vervolgens passief eindigen.

De nieuwe waarnemingen suggereren dat de actieve, manische sterrenstelsels 50 
maal sneller sterren vormen dan hun passieve, ‘depressieve’ tegenhangers, en 
dat er maar weinig 'normale' stelsels zijn die daartussenin zitten. Dit 
impliceert dat de overgang van de ene naar de andere toestand zich vrij snel 
voltrekt.

"De volgende stap is om te kijken hoe vaak stelsels van de ene naar de andere 
groep verhuizen en hoe snel dat gebeurt", zegt Labbé. "Wat we ook willen weten 
is of het stoppen van stervorming altijd definitief is, of dat de stervorming 
later weer kan starten."

E I N D E  P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie:

Contact
Ivo Labbé, Sterrewacht Leiden, tel: 06-23041825, email: ivo@xxxxxxxxxxxxxxxxxx

Artikel
"The Newfirm Medium-Band Survey: Photometric Catalogs, Redshifts And The 
Bimodal Color Distribution Of Galaxies Out To Z ~ 3", Kate Whitaker et al., 
Astrophysical journal, 20 June 2011. Co-auteurs: Ivo Labbé (Leiden University 
and Carnegie Observatories); Pieter van Dokkum (Yale University); Gabriel 
Brammer (Yale University and European Southern Observatory); Mariska Kriek 
(Princeton University and Havard-Smithsonian Center for Astrophysics); Danilo 
Marchesini (Tufts University); Ryan Quadri and Marijn Franx (Leiden 
University); Adam Muzzin, Rachel Bezanson, Kyoung-Soo Lee, Britt Lundgren, 
Erica Nelson, Tomer Tal and David Wake (Yale University); Rik Williams 
(Carnegie Observatories); Garth Illingworth (UCO/Lick Observatory); and Gregory 
Rudnick (University of Kansas).

http://adsabs.harvard.edu/abs/2011arXiv1105.4609W 

Beeld
Een detailopname van het Hubble Ultra Deepfield laat een enorme verscheidenheid 
aan sterrenstelsels zien, elk met tientallen miljarden sterren, op afstanden 
tot miljarden lichtjaren. Ondanks deze variatie blijken stelsels een duidelijke 
regelmaat te vertonen, zowel in het vroege als late heelal. Ze vormen actief 
sterren en zenden voornamelijk blauw licht uit, of ze vormen nauwelijks sterren 
en zijn rood. Credit: NASA, ESA, S. Beckwith (STScI) and the HUDF Team.

Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl/
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,

Drs. Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam

T +31(0)20-5257480
F +31(0)20-5257484
M +31(0)6-14322627

www.astronomie.nl

[PWC-MEDIA] [Nova-perslijst2] Sterrenstelsels ook in het vroege heelal al manisch depressief

Other related posts: