*Nikhef-persbericht *
*1 augustus 2017*
*Zwaartekrachtsgolvendetector VIRGO bundelt krachten met LIGO voor
‘Observation Run 2’ (O2)
*
Vandaag, dinsdag 1 augustus 2017, heeft de in Europa gevestigde
VIRGO-detector zich officieel aangesloten bij ‘Observation Run 2’ (O2)
en verzamelt vanaf nu data samen met de twee in Amerika gevestigde
LIGO-detectoren. Deze grote stap vooruit voor de /VIRGO collaboration/
is het resultaat van een meerjarig upgradeprogramma, dat als voornaamste
doel had om de prestaties van de detector met betrekking tot
gevoeligheid aanzienlijk te verbeteren. /“De afgelopen maanden zijn we
bezig geweest met de inbedrijfstelling van VIRGO, die zeer goed is
verlopen. We staan te popelen voor onze eerste wetenschappelijke run,
waarmee we aansluiten bij LIGO in deze spannende tijd voor ons
vakgebied/”, aldus Jo van den Brand van Nikhef en de Vrije Universiteit
Amsterdam, woordvoerder van de /VIRGO collaboration/.
Hoewel de gevoeligheid van VIRGO voorlopig lager is dan die van de
LIGO-interferometers, is deze voldoende om een potentiële detectie met
LIGO te bevestigen en de nauwkeurigere locatie van zwaartekrachtsgolven
aan de hemel mogelijk te maken. De huidige gevoeligheid van VIRGO ligt
significant hoger dan het vorige gevoeligheidsrecord van VIRGO, dat in
2011 werd bereikt voordat de detector werd ontmanteld om te worden
geüpgraded. VIRGO is nu een geheel nieuw instrument met verschillende
nieuwe onderdelen, die in een periode van minder dan een jaar – de
zogenaamde inbedrijfstellings- of commissioning fase – op elkaar zijn
afgestemd. /“Er zijn heel wat jaren intensief en innovatief werk gaan
zitten in het bereiken van de ambitieuze doelstellingen van de
VIRGO-upgrade. Ik wil dan ook mijn erkenning uitspreken voor de
toewijding van de leden van de VIRGO collaboration, de medewerkers van
EGO en de deelnemende labs/”, aldus Federico Ferrini, directeur van het
/European Gravitational Observatory/ (EGO).
*Frank Linde,*leider van Nikhef’s zwaartekrachtsgolven-programma en
hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam*, is enthousiast:
*"Schitterend dat in een paar maanden tijd Virgo's gevoeligheid met meer
dan eeen factor honderd is verbeterd en nu ruimschoots voldoet aan de
vooraf afgesproken criteria om samen met de twee LIGO detectoren te gaan
speuren naar zwaartekrachtsgolven. Augustus wordt spannend, hopelijk
gaan we voor het eerst een zwaartekrachtsgolf gelijktijdig in drie
detectoren registreren! Ik kijk er naar uit!"
De ‘Observation Run 2’ is op 30 november 2016 van start gegaan en zal
eindigen op 25 augustus 2017. Tijdens deze /run/ zijn al voor de derde
keer zwaartekrachtsgolven van samensmeltende zwarte gaten gedetecteerd,
genaamd GW170104. Deze zijn op 4 januari 2017 waargenomen en op 1 juni
2017 door LIGO en VIRGO bekendgemaakt. Terwijl de analyse van de
gezamenlijke data nog gaande is, worden er ondertussen meer data
verzameld, voor het eerst met drie geavanceerde instrumenten tegelijk.
David Shoemaker van MIT, woordvoerder van de /LIGO Scientific
Collaboration/ merkt op: “/Hoewel de tot nu toe met de LIGO-instrumenten
gedane detecties wetenschappelijk zeer waardevol zijn geweest, gaan we –
nu we drie detectoren kunnen gebruiken – een geheel nieuw domein binnen.
Dankzij de intensieve samenwerking tussen VIRGO en LIGO kunnen we alles
uit deze nieuwe configuratie halen wat erin zit.”/
“Fantastisch dat we nu met drie detectoren kunnen meten”, zegt
sterrenkundige Gijs Nelemansvan de Radboud Universiteit & KU Leuven, en
verbonden aan Nikhef. “Daarmee kunnen we de richting van de signalen
veel beter bepalen en dus echt serieus op zoek naar electromagnetische
signalen van dezelfde bronnen, ook met Nederlandse telescopen zoals
LOFAR en BlackGEM.”
De huidige dataverzamelingsfase is een prestatie op zich en
vertegenwoordigt daarnaast het begin van een nieuw tijdperk voor de
/VIRGO collaboration/. Na afronding van O2 zal VIRGO de gevoeligheid van
de detector nog verder verbeteren en meer kennis opdoen over de
voornaamste bronnen van ruis die momenteel de gevoeligheid beperken.
Vervolgens gaat er een nieuwe upgrade-fase van start en zullen er
verschillende belangrijke verbeteringen worden aangebracht, waaronder de
installatie van monolithische ophangingen. De spiegels zullen worden
opgehangen aan dunne silicavezels, ter vervanging van de huidige metalen
draden. Later, in de lente van 2018, gaat er een nieuwe
inbedrijfsstellingsfase van start, met als doel een gevoeligere detector
op het moment dat ‘Observation Run 3’ (O3) van LIGO-VIRGO in het najaar
van 2018 van start gaat. “/De komende maanden gaan heel spannend en
uitdagend worden. Deze upgrades zullen de gevoeligheid naar verwachting
nog verder vergroten, maar maken de instrumenten wel complexer. We
zullen ons inspannen om de nieuwe technologieën aan boord van de
detector optimaal te benutten/”, aldus Alessio Rocchi van INFN Roma Tor
Vergata, de commissioning coördinator van de /VIRGO collaboration/.
“/Vandaag beschikken we voor de allereerste keer over een netwerk van
drie tweede-generatie detectoren die in staat zijn de bron van een
zwaartekrachtsgolfsignaal te lokaliseren. Dat is een historische
prestatie, en het beste komt nog: de gevoeligheid van de betrokken
detectoren zal geleidelijk worden verbeterd en naar verwachting zullen
er de komende jaren meer detectoren worden toegevoegd, wat fascinerende
nieuwe perspectieven biedt voor het multi-messenger-onderzoek naar ons
universum/”, besluit Giovanni Losurdo van INFN Pisa, leider van de bouw
van ‘Advanced VIRGO’.
_Over Virgo_
De /Virgo Collaboration/ bestaat uit meer dan 280 natuurkundigen en
technici van 20 verschillende Europese onderzoeksgroepen: zes van het
/Centre National de la Recherche Scientifique /(CNRS) in Frankrijk; acht
van het /Istituto Nazionale di Fisica Nucleare /(INFN) in Italië; twee
in Nederland met het /Nationaal instituut voor subatomaire fysica
/(Nikhef); het MTA /Wigner RCP/ in Hongarije; de /POLGRAW/-groep in
Polen, Spanje met de /Universitat de València/, en de /European
Gravitational Observatory /(EGO), het laboratorium waar de
Virgo-detector gehuisvest is nabij Pisa in Italië.
_Nederlandse bijdragen_
Nikhef levert binnen de LIGO-Virgo-samenwerking belangrijke bijdragen
zowel aan instrumentatie als aan data-analyse. Met name software voor
het detecteren en modelleren van zwaartekrachtsgolven afkomstig van
samensmeltende zwarte gaten en neutronensterren, maar ook voor de
zoektocht naar continue zwaartekrachtsgolven van bijvoorbeeld
sneldraaiende neutronensterren in binaire systemen.
Voor de Advanced Virgo-detector is Nikhef verantwoordelijk voor
seismische isolatie en voor optische sensoren die de stabiele werking
van het instrument moeten garanderen. Verder speelt Nikhef een
belangrijke rol binnen het Einstein Telescope project, een toekomstig
observatorium voor zwaartekrachtsgolven.
De sterrenkundigen van de Radboud Universiteit richten zich op de
astrofysische interpretatie en het combineren van
zwaartekrachtsgolfinformatie met gegevens van traditionele telescopen.
Daarvoor ontwikkelen ze binnen de Nederlandse Onderzoekschool voor
Astronomie (NOVA) onder andere de BlackGEM-telescoop.
_Over Nikhef_
Het Nationaal instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) verricht
onderzoek op het gebied van deeltjes- en astrodeeltjesfysica. Nikhef is
een samenwerkingsverband tussen de Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en vijf universiteiten: de Radboud
Universiteit, de Rijksuniversiteit Groningen, de Universiteit van
Amsterdam, de Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam.
www.nikhef.nl
De Radboud Universiteit is daarnaast zelfstandig lid van Virgo.
_Meer informatie_
Beeldmateriaal en achtergrondinformatie vindt u op
https://www.nikhef.nl/media/
U kunt contact opnemen met:__
Afdeling Wetenschapscommunicatie Nikhef
Vanessa Mexner
v.mexner@xxxxxxxxx – Tel 020 592 5075 / 020 592 2075__
Prof. Dr. Jo van den Brand
Virgo spokesperson
j.van.den.brand@xxxxxxxxx - Tel 020 592 2015 / 06 20539484
Prof.Dr. Frank Linde
Programmaleider van de gravitatiefysica-groep van Nikhef en hoogleraar
aan de Universiteit van Amsterdam
f.linde@xxxxxxxxx – Tel 020 592 5140 / 06 36170622
Dr. Samaya Nissanke
Assistant professor sterrenkunde, Radboud Universiteit, en leider
Radboud Virgo-groep
samaya@xxxxxxxxxxx - Tel 06 5197 6736
--
Vanessa Mexner
Head of Communications
Nikhef, Science Park 105, 1098 XG Amsterdam, The Netherlands
+31-(0)20 592 5075, v.mexner@xxxxxxxxx, www.nikhef.nl
Usual working days: Tuesday, Wednesday, Thursday
