27 september 2017
Nikhef persbericht
image
LIGO-Virgo-netwerk opent nieuw tijdperk van zwaartekrachtgolfwetenschap
*De Virgo Collaboration en de LIGO Scientific Collaboration hebben met
drie detectoren een eerste gezamenlijke ontdekking gedaan van
zwaartekrachtgolven. Het resultaat benadrukt het wetenschappelijk
potentieel van een wereldwijd netwerk van zwaartekrachtgolfdetectoren,
dat een betere lokalisatie van de bron oplevert en inzicht verschaft in
de polarisatie van zwaartekrachtgolven.*
De twee detectoren van het Laser Interferometer Gravitational-wave
Observatory (LIGO) in Livingston (Louisiana) en Hanford (Washington) in
de Verenigde Staten, en de Virgo-detector op het European Gravitational
Observatory (EGO) in Cascina nabij Pisa in Italië, detecteerden een
zwaartekrachtgolfsignaal van korte duur, dat is geproduceerd door de
samensmelting van twee stellaire zwarte gaten.
**
De waarneming met de drie detectoren is gedaan op 14 augustus 2017 om
12:30:43 Nederlandse tijd. De waargenomen zwaartekrachtgolven -
rimpelingen in de ruimtetijd – werden uitgezonden tijdens de laatste
momenten van de samensmelting van twee zwarte gaten met massa’s van
ongeveer 31 en 25 keer die van de zon, op een afstand van zo’n 1,8
miljard lichtjaar. Het nieuwe gevormde rondtollende zwarte gat is circa
53 zonsmassa’s zwaar, wat betekent dat ongeveer 3 zonsmassa’s tijdens de
samensmelting omgezet zijn in zwaartekrachtgolfenergie.
**
Het betreft de vierde detectie van een dubbel zwart gat. De astrofysisch
relevante gebeurtenis is het eerste significante geregistreerde
zwaartekrachtgolfsignaal van de Virgo-detector, die eerder dit jaar werd
geüpgraded naar Advanced Virgo.
**
“Het is geweldig om slechts twee weken nadat we onze data zijn gaan
verzamelen een eerste zwaartekrachtgolfsignaal te zien in onze
splinternieuwe Advanced Virgo-detector,” zegt de woordvoerder van de
Virgo Collaboration Jo van den Brand (Nikhef en Vrije Universiteit
Amsterdam). “Het is een schitterende beloning voor al het werk dat is
gedaan binnen het Advanced Virgo-project om het instrument in de
afgelopen zes jaar een upgrade te geven.”
Stan Bentvelsen, directeur van Nikhef, voegt daaraan toe: “Ik heb met
grote interesse gevolgd hoe dit instrument de afgelopen periode steeds
gevoeliger werd. De gezamenlijke detectie met LIGO is een prachtige
bevestiging voor dit harde werk. Onderzoek aan zwaartekrachtgolven is
verstrekkend en Virgo en LIGO blijken in staat te zijn het universum op
een nieuwe manier waar te nemen. Dit is een bijzonder spannend
onderzoeksgebied.”
De ontdekking van GW170814 door de LIGO-Virgo Collaboration is
geaccepteerd voor publicatie in het vaktijdschrift /Physical Review
Letters. /Het artikel is hier
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=UOSz2ANkaE-2B3ODLEvJ9Gw8sADMSYT7DcfSI3pjWvMOWbZET29pwcwbinyNbDXM1R_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4DOPgBDeJKeczM-2Ba5MwKXfDPDsSafo8Lh-2FHd6-2BTh1NM3RZAuMqy6DexzY7gJViCEzLOe48pKoLwKc9vqj3BoTR0eDpQ-2FGcHw-2Bdrk3-2F0-2F0mhOLsE14edPhx-2F5gJCzO1LPv1xG-2FowegZF-2B-2BYvPQiUwlKHWKWIU-2BvuhIrzW5BdHF2t2igRS4zuoLLZPBva2srs0BCp1DYB3ENwQHdjzaDqAvxDNH5cUzsZ3l1GCxVxX57d8qyMeiT2V79i3BmFeH749r>en
hier
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=bUQXzT-2FFOAY3byCVyHME8aSMJiRNB4XmoVhbAAEqvWJHQv0Z5HQxadmZ6WB0yNYR_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4DOPgBDeJKeczM-2Ba5MwKXfDPDsSafo8Lh-2FHd6-2BTh1NM3RZAuMqy6DexzY7gJViCEzVUxtAGYWAuWGuxc2BVvwXJmtOJm8PnMb402pZq7Vt9qes4IDIbSUgOt22vmpUd1fHdbu5nJ2YF4X2OJyRrvTToIuaPsmAoUmf8NnsYpj6rXlyZ8BXLBpmPNiMTf7Mi9j-2FyzwVCbrQt-2BeV-2B7MA6Kj8Q6u2egOS3iqePoID8mYSdpQo27P-2FDAhJEfImG6Vn2wh>te
downloaden. Morgen verschijnt het op de preprintserver arXiv.
**
Natuurkundigen van het Nationaal instituut voor subatomaire fysica
(Nikhef), de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Maastricht,
en sterrenkundigen van de Radboud Universiteit zijn direct betrokken bij
dit onderzoek. Lees verderop meer details over deze Nederlandse bijdrage.
**
*Het LIGO-Virgo-netwerk voor zwaartekrachtgolfwetenschap*
Na de jarenlange Advanced Virgo-upgrade en maanden van intensieve
evaluatie en tests om de gevoeligheid te verbeteren, sloot de
Virgo-detector zich op 1 augustus 2017 om 12:00 uur Nederlandse tijd aan
bij ‘Observation Run 2’ (O2). De real-timedetectie werd gezien in alle
drie de LIGO en Virgo-instrumenten. Hoewel Virgo momenteel minder
gevoelig is dan LIGO, leverden twee onafhankelijke zoekalgoritmen in
alle beschikbare informatie van de drie detectoren ook het bewijs van
een signaal in de Virgo-data.
De samenwerking tussen LIGO en Virgo is de laatste tien jaar gegroeid.
Gezamenlijke meetings en data-analyses hebben de gemeenschap
samengebracht. De gecoördineerde planning van de /observation runs/, met
alle detectoren in het netwerk operationeel, is belangrijk om tot de
maximale wetenschappelijke output te komen. Vooral de enorm verbeterde
bronlokalisatie is veelbelovend voor de toekomst van de
multi-messenger-astronomie. Aanvullende resultaten op basis van het
netwerk met de drie detectoren worden binnenkort aangekondigd door de
LIGO-Virgo Collaboration; op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan
de data-analyse.
"Fantastisch dat Virgo zijn eerste zwaartekrachtgolf heeft
gedetecteerd,” zegt Frank Linde, leider van het
zwaartekrachtgolvenprogramma bij Nikhef. “Nikhef heeft hier sinds 2006
naar toe gewerkt. Nu kijk ik uit naar het begin van een nieuw speerpunt
binnen APPEC (het Astroparticle Physics European Consortium): de
multi-messenger-exploratie van ons heelal.”
Want met een nauwkeurige bronlokalisatie kunnen wetenschappers met
verschillende typen telescopen –/optisch, neutrino en kosmische stralen,
vandaar de naam multi-messenger/– direct gericht gaan zoeken naar
signalen daar waar een zwaartekrachtgolf aangeeft dat iets gigantisch op
het punt staat te gebeuren. Dit omdat een zwaartekrachtgolf als enige
juist al kort (seconden) voor een samensmelting of explosie uitgezonden
wordt.
"Geweldig dat we nu met Virgo erbij de positie van de bronnen veel beter
kunnen bepalen," voegt Samaya Nissanke, leider van de Virgo-groep aan de
Radboud Universiteit, toe. "Op die manier kunnen we echt serieus gaan
zoeken naar elektromagnetische signalen van dezelfde bronnen."
*Lokalisatie van de bron*
Het gebied aan de hemel waar de bron zich hoogstwaarschijnlijk bevindt,
slinkt enorm wanneer een netwerk met twee detectoren wordt uitgebreid
naar drie. In het geval van GW170814 gaat het om een gebied van 60
vierkante graden, 10 keer beter dan voor de twee LIGO-interferometers
alleen. De toevoeging van Virgo vergroot ook de nauwkeurigheid waarmee
de afstand tot de bron kan worden gemeten. Een kleiner zoekvolume is
belangrijk, omdat veel samensmeltingen van compacte objecten –
bijvoorbeeld neutronensterren – naar verwachting naast
zwaartekrachtgolven een breed spectrum aan elektromagnetische straling
uitzenden.
*Polarisatie van zwaartekrachtgolven*
Virgo reageert niet op exact dezelfde manier op een passerende
zwaartekrachtgolf als de LIGO-detectoren vanwege zijn locatie op aarde,
maar daardoor kan wel een andere voorspelling worden getest uit Albert
Einsteins algemene relativiteitstheorie. Die heeft te maken met de
polarisatie van zwaartekrachtgolven. Polarisatie beschrijft hoe de
ruimtetijd wordt vervormd in drie verschillende richtingen wanneer een
zwaartekrachtgolf zich erdoor voorplant.
"Dankzij de toevoeging van Virgo aan het nu wereldwijde netwerk van
detectoren, kunnen we voor het eerst iets zeggen over hoe
zwaartekrachtsgolven gepolariseerd zijn," zegt Chris Van Den Broeck van
Nikhef, tevens mede-leider van de LIGO-Virgo werkgroep die de algemene
relativiteitstheorie test. "De eerste resultaten laten zien dat
Einsteins theorie er ook hier goed uit komt."
**
*Over Virgo*
De /Virgo Collaboration/ bestaat uit meer dan 280 natuurkundigen en
technici van 20 verschillende Europese onderzoeksgroepen: zes van het
/Centre National de la Recherche Scientifique /(CNRS) in Frankrijk; acht
van het /Istituto Nazionale di Fisica Nucleare /(INFN) in Italië; twee
in Nederland met het /Nationaal instituut voor subatomaire fysica
/(Nikhef); het MTA /Wigner RCP/ in Hongarije; de /POLGRAW/-groep in
Polen, Spanje met de /Universitat de València/, en de /European
Gravitational Observatory /(EGO), het laboratorium waar de
Virgo-detector gehuisvest is nabij Pisa in Italië.
*Over LIGO*
LIGO wordt gefinancierd door de Amerikaanse /National Science
Foundation/ (NSF) en wordt gerund door Caltech en MIT, die het project
hebben ontworpen en gebouwd. Financiële steun voor het Advanced
LIGO-project werd geleid door NSF met belangrijke toezeggingen en
bijdragen van Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Australië. Meer dan
1200 wetenschappers van over de hele wereld nemen eraan deel via de
/LIGO Scientific Collaboration/ (inclusief de /GEO Collaboration/).
Andere partners staan hier
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=LBpvZ1WJB5iRRkDPnUdC6IGijvhJpnyi5qAga1O-2FRTTipNsuVZhMX777SrBD0IJd_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4DOPgBDeJKeczM-2Ba5MwKXfDPDsSafo8Lh-2FHd6-2BTh1NM3RZAuMqy6DexzY7gJViCEzqEWZyEfNDY70-2F6SWZX8TAzmvqLLsexI-2FUO8azCdlTbG2A-2BUYjDIZr4WhcOWeBE7DEHMdpD7RXYxg6ipcFvsn9OVmRyVDgGHz5PQmB5QZra6eJEEIDRtxbgqQ1ovGDwrgKnl4-2F1nQ5GoFPsQ2fLXRVA-2FvJwWkbuXjpb-2BIJaNuZr1lrOieWHs47yEmL0JCEsqn>vermeld.
**
*Nederlandse bijdragen*
Nikhef levert binnen de LIGO-Virgo-samenwerking belangrijke bijdragen
zowel aan instrumentatie als aan data-analyse. Met name software voor
het detecteren en modelleren van zwaartekrachtgolven afkomstig van
samensmeltende zwarte gaten en neutronensterren, maar ook voor de
zoektocht naar continue zwaartekrachtgolven van bijvoorbeeld
sneldraaiende neutronensterren in dubbelstersystemen.
Voor de Advanced Virgo-detector is Nikhef verantwoordelijk voor
seismische isolatie en voor optische sensoren die de stabiele werking
van het instrument moeten garanderen. Verder speelt Nikhef een
belangrijke rol binnen het Einstein Telescope project, een toekomstig
observatorium voor zwaartekrachtgolven.
De sterrenkundigen van de Radboud Universiteit richten zich op de
astrofysische interpretatie en het combineren van
zwaartekrachtgolfinformatie met gegevens van traditionele telescopen.
Daarvoor ontwikkelen ze binnen de Nederlandse Onderzoekschool voor
Astronomie (NOVA) onder andere de BlackGEM-telescopen.
*Over Nikhef*
Het Nationaal instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) verricht
onderzoek op het gebied van deeltjes- en astrodeeltjesfysica. Nikhef is
een samenwerkingsverband tussen de Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en vijf universiteiten: de Radboud
Universiteit, de Rijksuniversiteit Groningen, de Universiteit van
Amsterdam, de Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam.
De Radboud Universiteit is daarnaast zelfstandig lid van Virgo.
*Meer informatie*
Beeldmateriaal en achtergrondinformatie vindt u hier
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=gNiz8ZwLqUrfpO3v-2B6RNfn8jYSbekhdQgIhPMnsmN2s-3D_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4DOPgBDeJKeczM-2Ba5MwKXfDPDsSafo8Lh-2FHd6-2BTh1NM3RZAuMqy6DexzY7gJViCEzno5eQ7nvXXcnejvWwS-2FqwREZrYRBvJRuIjs9mBirKxZR7bKohyVUcJLpkELpAMP5XCt2giNxsfPC0psf-2FCIpXCPvSvodUdWbk-2FHIA3ZRyLtsOVdijW8fTWyznYz2bU9n6-2BuyjYus3XTnoPiyS-2FjSn5fTAJGtb13k5ZbQ0XSObyxx9Zn-2BTw8pEtyr1w-2FfCDv6>.
U kunt contact opnemen met:
Afdeling Wetenschapscommunicatie Nikhef, Vanessa Mexner,
v.mexner@xxxxxxxxx – Tel 020 592 5075 / 020 592 2075
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA), Marieke Baan,
h.m.baan@xxxxxx <mailto:h.m.baan@xxxxxx> – Tel 020 525 7480
Prof.Dr. Frank Linde, programmaleider van de gravitatiefysica-groep van
Nikhef
f.linde@xxxxxxxxx <mailto:f.linde@xxxxxxxxx> – Tel 020 592 5140 / 06
36170622
Dr. Samaya Nissanke, Assistant professor sterrenkunde, Radboud
Universiteit, en leider Radboud Virgo-groep, samaya@xxxxxxxxxxx
<mailto:samaya@xxxxxxxxxxx> - Tel 06 5197 6736
Dr. Chris van den Broeck, senior-onderzoeker gravitatiefysica-groep van
Nikhef, c.van.den.broeck@xxxxxxxxx <mailto:c.van.den.broeck@xxxxxxxxx> –
Tel 020 592 2053
*Nikhef*
020 - 592 2075
Twitter
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=5-2FjYtE9Qrpt0AHXiwHo1KULlJ4NjLxOTtbRK9Hc8020-3D_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4DOPgBDeJKeczM-2Ba5MwKXfDPDsSafo8Lh-2FHd6-2BTh1NM3RZAuMqy6DexzY7gJViCEzQmM4T2Qe0TBf9E-2BOQcmOBfMoka7F0ascqStlGLOsfKmqVOCbiXhX1UcsqM-2BkIbDXljsSVkANcZhOswU7spDpSMhpMkwtMFyZtmspnXHbY3NQ4loduoQ87whv9Yr6MkNmaHWm3iXiSKPnrvcoecc23hF3HqA1QYmx9VAwHs-2B-2FIuQ3KHE8TVexDNOvmZCk-2B12K>
Twitter
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=5-2FjYtE9Qrpt0AHXiwHo1KULlJ4NjLxOTtbRK9Hc8020-3D_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4DOPgBDeJKeczM-2Ba5MwKXfDPDsSafo8Lh-2FHd6-2BTh1NM3RZAuMqy6DexzY7gJViCEzGCjN84daXiO1-2BtT8Jq7Mwu4qNQOGRPXr7bjvytNBydOU7T8XyMkKdp4NN5Fhp9pAahRfJ8od6G9iPN-2BaCUFFXpdp5oXTiZv6DA9sjPk6-2FfwV39a0GxUIW9nF0-2BmSl2VYx3fGuETqU5HNiOqRhURwWMpNQqkuV0mY0DCu207XOg29Sb8ZaEYp8ouseB4wLaI7>
Geen berichten meer ontvangen van ons? Klik hier
--
Vanessa Mexner
Head of Communications
Nikhef, Science Park 105, 1098 XG Amsterdam, The Netherlands
+31-(0)20 592 5075, v.mexner@xxxxxxxxx, www.nikhef.nl
Usual working days: Tuesday, Wednesday, Thursday