3 oktober 2017
Nikhef persbericht: Nobelprijs Natuurkunde 2017 ‘markeert volstrekt
nieuwe manier om naar het universum te luisteren’
De Nobelprijs voor Natuurkunde 2017 is zojuist voor de ene helft
toegekend aan Rainer Weiss, en voor de andere helft gezamenlijk aan
Barry C. Barish en Kip S. Thorne, alle drie van de LIGO-Virgo
collaboration, 'voor hun doorslaggevende bijdragen aan de LIGO-detector
en de detectie van zwaartekrachtgolven'.
Natuurkundigen van Nikhef hebben belangrijke bijdragen geleverd aan de
instrumentatie en data-analyse van dit onderzoek. Jo van den Brand
(Nikhef en Vrije Universiteit Amsterdam) is woordvoerder van de Virgo
Collaboration: “Ik ben zeer verheugd en trots dat de Nobelprijs dit jaar
is toegekend aan ons onderzoek naar zwaartekrachtgolven”.
Ook Nikhef-directeur Stan Bentvelsen plaatst de Nobelprijs in breder
perspectief. “Deze Nobelprijs benadrukt het enorme wetenschappelijke
potentieel dat zwaartekrachtgolvenonderzoek heeft. De eerste directe
detectie van zwaartekrachtgolven markeerde het startpunt van het op een
volstrekt nieuwe manier naar het universum luisteren. Hiervoor was de
visie van deze prijswinnaars noodzakelijk, samen met de enorme inzet van
een grote groep experimentele wetenschappers, ingenieurs en technici.”
Rainer Weiss (emeritus hoogleraar in de natuurkunde van MIT) en Kip
Thorne (emeritus /Richard P. Feynman/ professor van theoretische fysica
van Caltech) hebben in de jaren ’80 het Laser Interferometer
Gravitational-wave Observatory LIGO in de Verenigde Staten voorgesteld
als een manier om zwaartekrachtgolven te detecteren. Weiss en Thorne,
samen met Barish (Linde Professor of Physics, emeritus van Caltech),
speelden een leidende rol in het bedenken van de technologie, het
oprichten van LIGO en het voltooien van het project zodat
zwaartekrachtgolven gedetecteerd konden worden.
Op 14 september 2015 namen beide LIGO-detectoren (in Livingston,
Louisiana en Hanford, Washington in de Verenigde Staten) voor het eerst
direct rimpelingen in de ruimtetijd, zogeheten zwaartekrachtgolven,
waar. De wetenschappers van de /LIGO Scientific Collaboration - Virgo
Collaboration (LVC) /maakten hun baanbrekende ontdekking op 11 februari
2016 bekend. Deze eerste meting van zwaartekrachtgolven was een
mijlpaal in de natuurkunde en astronomie. Het bevestigde een belangrijke
voorspelling van Albert Einsteins algemene relativiteitstheorie uit 1915
en opende een nieuw venster op de kosmos.
Sindsdien zijn er nog drie keer zwaartekrachtgolven van twee botsende
zwarte gaten gedetecteerd. De meest recente van deze detecties, op 14
augustus 2017, is voor het eerst met drie detectoren tegelijk gedaan,
namelijk de twee LIGO-detectoren en de geüpgradede Advanced Virgo die
vanaf 1 augustus 2017 aangesloten is bij de LIGO-detectoren.
*Nederlandse bijdragen zwaartekrachtgolvenonderzoek*
Een groot aantal Nederlandse wetenschappers was nauw betrokken bij deze
spectaculaire ontdekkingen en speelt ook in het verdere onderzoek van
zwaartekrachtgolven een belangrijke rol. Als leden van de LIGO-Virgo
Collaboration leveren zij cruciale bijdragen zowel aan de instrumentatie
als de data-analyse, en werken zij mee aan de astrofysische interpretatie.
"Onderzoekers van Nikhef waren de initiators van de gezamenlijke
LIGO-Virgo-werkgroep die Einsteins algemene relativiteitstheorie nu aan
de ultieme tests kan onderwerpen," zegt Chris Van Den Broeck (Nikhef en
Rijksuniversiteit Groningen) , die deze groep voorzit. "Daarnaast zijn
we pioniers geweest in het ontwikkelen van analyse-methoden om de
structuur van neutronensterren te begrijpen uit hun botsingen, en in het
gebruik van samensmeltende neutronensterren en zwarte gaten om kosmische
afstanden te markeren, en zo de evolutie van het heelal beter te begrijpen."
Gijs Nelemans (Radboud Universiteit en Nikhef) is nauw betrokken bij de
astrofysische interpretatie van de gemeten zwaartekrachtgolven. Hij
noemt de toekenning van de Nobelprijs aan zwaartekrachtsgolvenonderzoek
volledig terecht. “Een erkenning voor vernuft en vooral
doorzettingsvermogen. Het laat zien dat topwetenschappers soms een hele
lange adem moeten hebben. De prijs is ook echt erkenning voor de grote
groepen technici, ingenieurs, natuur- en sterrenkundigen die hierin
samenwerken.”
Voor de geüpgradede Advanced Virgo-detector nabij Pisa in Italië, die
als uitbreiding van het LVC-netwerk op 1 augustus 2017 in gebruik
genomen werd en op 14 augustus de eerste zwaartekrachtgolven
detecteerde, is Nikhef verantwoordelijk voor seismische isolatie en voor
optische sensoren die de stabiele werking van het instrument moeten
garanderen. Verder speelt Nikhef een belangrijke rol binnen het Einstein
Telescope project, een toekomstig observatorium voor zwaartekrachtgolven.
Sterrenkundigen van de Radboud Universiteit richten zich op de
astrofysische interpretatie en het combineren van
zwaartekrachtgolfinformatie met gegevens van traditionele telescopen.
Daarvoor ontwikkelen ze binnen de Nederlandse Onderzoekschool voor
Astronomie (NOVA) onder andere de BlackGEM-telescoop.
Voor zwaartekrachtgolvenonderzoek is veel rekenkracht nodig. De
LIGO-Virgo Collaboration maakt daarvoor onder andere gebruik van de
Dutch National e-Infrastructure dat gecoördineerd wordt door SURF en
gedeeltelijk gehuisvest is op Nikhef.
*Meer informatie:*
Beeldmateriaal en achtergrondinformatie vindt u hier.
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=1N-2F8fkDnVDa02lyj8AY-2FdWW-2F8tIn43N6dNmpsH0ZbttIodYlw1a1hcuEGPR4sKkBLipylPmYQ7DSfGqZ2f6VQg-3D-3D_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4XFyg1zu2XPn-2FlsI1dg0bC9m-2FkCG0tmDGkYA2eunKk-2BBFuOWa9MjrpR4YvCHETzPDsiAhgQDSf-2FO26ImTlAd04vtY79ce1L573dnhZKJLZM9UFnxGs99Jtq5AiXb3Gfks-2Bym3YDzl4CbYjcIOyuMVm2b-2F4pFyV49eGQ0UbBUwLIMuEa3inO-2F-2B5aYt4-2FE2T9pzR5Ix6Cc5g6Wnzapmia9s9MkVfx1IB-2Bkyu2SJTpX5MrsXtyDikduFXK7Wq8vFrQSd>
*Eerdere persberichten:*
Zwaartekrachtsgolven gedetecteerd 100 jaar na Einsteins voorspelling:
link
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=1N-2F8fkDnVDa02lyj8AY-2FdY2KyUZDr5YHq0N57OkI5QGoZNi4uvg8UWUCjc8-2FBgRzuUlNkGAt1HpduKkXY6v41gcj-2B0DRhazQtudQ4K-2FgriHyosJXHv1Xl4omHvFWCq9wfQ6n12bU52xEPkhI4orguw-3D-3D_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4XFyg1zu2XPn-2FlsI1dg0bC9m-2FkCG0tmDGkYA2eunKk-2BBFuOWa9MjrpR4YvCHETzPDnu8zfhAOBDZplibqdNXXjlJdEHVYrdPp2FdYpVZQtA5qQlyl2-2FWUluBeoIVy0hudJaq-2FE1fOamiJwf4FztuTmuLkDYRZRACUOUr0l5p5CSFUtluLiMzWTOnTQMOAZ8yVm83QV-2FK7LjMD9Nckn10UmWbFHv8nVmDCsKUkkK0bBr8UAU5eiwShD2Y0XFboI9fC>
11 februari 2016
Zwaartekrachtsgolven gedetecteerd van tweede paar botsende zwarte gaten:
link
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=1N-2F8fkDnVDa02lyj8AY-2FdY2KyUZDr5YHq0N57OkI5QGoZNi4uvg8UWUCjc8-2FBgRzuUlNkGAt1HpduKkXY6v41k7Oc4DpVtInRBaF3hIxYGRWGdNArWe-2BMMHOmmd-2BgX9vFGmUaPk3qYFkog5QLYNP2A-3D-3D_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4XFyg1zu2XPn-2FlsI1dg0bC9m-2FkCG0tmDGkYA2eunKk-2BBFuOWa9MjrpR4YvCHETzPDCdsD14KA82WEJE-2FmUj-2F2MJf-2B7aSZJ39nw3img518xdCj5Z5tCJfEG4h11aRoxWS-2BRE4fEVKzwWWJerhU9jgJ3uJ1xgNRAfEeOGce7YjL76u-2BB9aZfNnMrAOqDOhZV13k-2BqPsnuhL0DrUgZKzZLfXiGApf2yyPwwTbnr2dKjnbji5vPpd36pyjPRHRWGPHUAm>
15 juni 2016
Voor de derde keer zwaartekrachtsgolven van samensmeltende zwarte gaten
gedetecteerd: link
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=1N-2F8fkDnVDa02lyj8AY-2FdY2KyUZDr5YHq0N57OkI5QEqNoXoouA3jQjb-2FlAO4jNuh3wbD7Eu7bmmOvn2p6WtZZco5FJdC39jaEBUvNKCAplCmRz-2FMBA1lY3k9yRG2STopFyBU4zFefEUSLL-2FqwUQfAAp8AbMZfqjWKX4O3UzDx8-3D_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4XFyg1zu2XPn-2FlsI1dg0bC9m-2FkCG0tmDGkYA2eunKk-2BBFuOWa9MjrpR4YvCHETzPDXhpY0MagmvKVOpAaJadLJzH5NvBbGvFWTX5aYypfMl0-2FstAJ2xCDfwmD-2B1B7UvB0qFk2Mom-2BuEMdu4KGNIMwJ8PY1LdCbGPWdlNPd2SkgeJZKYIN-2FZGXoXCHgyFehbFYIRJmyFzeKvrH3QGkLaiD4W1Fh9DdNw43foeZgxWKHsbvVXMF0joWi2QRKNamAkHg>
1 juni 2017
LIGO-Virgo-netwerk opent nieuw tijdperk van zwaartekrachtgolfwetenschap:
link
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=1N-2F8fkDnVDa02lyj8AY-2FdY2KyUZDr5YHq0N57OkI5QG8yGDL7Y-2B8mpf-2BvAPrlNBMqOY5sZr0qqPcHrybUlmOWZ0FBvgQmqQSBFUYD6TgysmQ2QgoI8WcTapM0MbBTETJwvxrOMkbDHFMmuqoGheKQg-3D-3D_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4XFyg1zu2XPn-2FlsI1dg0bC9m-2FkCG0tmDGkYA2eunKk-2BBFuOWa9MjrpR4YvCHETzPDKEILjLTdwoSuFXHdstQlXxo6SQAoZKvSZWd-2FbXVAzw8Q-2FufcZ3unlTZZj6OizMqv7qx3FzG4OUmZK2pXKabC-2Be7MTPgaKMy3LxPnq2bU0jW0sElAQaNWzRVLoOzGLVm5-2FDgUHi6ie9C6mArHwLdrljxVkJHA-2BuKxMswSYIHPLqgmAkJYPQGCrSQLaUfFsrnV>
27 september 2017
*U kunt contact opnemen met:*
Afdeling Wetenschapscommunicatie Nikhef, Vanessa Mexner,
mail v.mexner@xxxxxxxxx <mailto:v.mexner@xxxxxxxxx> - Tel 020 592 5075 /
020 592 2075
Prof. dr. Stan Bentvelsen (directeur Nikhef),
mail s.bentvelsen@xxxxxxxxx <mailto:s.bentvelsen@xxxxxxxxx> – Tel 020
5925001 / 06 51111284
Prof. dr. Jo van den Brand (Virgo spokesperson, verbonden aan Nikhef en
hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam),
mail j.van.den.brand@xxxxxxxxx <mailto:j.van.den.brand@xxxxxxxxx> - Tel
020 592 2015 / 06 20539484
Prof. dr. Gijs Nelemans (hoogleraar sterrenkunde, Radboud Universiteit
en KU Leuven en verbonden aan Nikhef),
mail nelemans@xxxxxxxxxxx <mailto:nelemans@xxxxxxxxxxx> – Tel 024 365
2983 / 06 45120189
Prof. dr. Chris Van Den Broeck (Senior-onderzoeker
gravitatiefysica-groep van Nikhef en bijzonder hoogleraar
Rijksuniversiteit Groningen)
mail c.van.den.broeck@xxxxxxxxx <mailto:c.van.den.broeck@xxxxxxxxx> –
Tel 020 592 2053 / 06 25133968
*Over LIGO en Virgo:*
LIGO wordt gefinancierd door de Amerikaanse /National Science
Foundation/ (NSF) en wordt gerund door Caltech en MIT, die het project
hebben ontworpen en gebouwd. Meer dan 1000 wetenschappers van over de
hele wereld nemen eraan deel via de /LIGO Scientific Collaboration/
(inclusief de GEO Collaboration). Andere partners staan vermeld op de
website
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=LBpvZ1WJB5iRRkDPnUdC6IGijvhJpnyi5qAga1O-2FRTTipNsuVZhMX777SrBD0IJd_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4XFyg1zu2XPn-2FlsI1dg0bC9m-2FkCG0tmDGkYA2eunKk-2BBFuOWa9MjrpR4YvCHETzPDTTQBI55Pda7IHqf0IzqbvQdcLqfGiF4bZnzHZdXhAip3aiO-2BIcMUYh-2BtpUiYmzwZmdH5PR-2FtB-2B0NkAYcnsmh-2BhAZZ39W-2Fo3UFfitomxx0qDPuqcul3QgiBwkLybILzu3-2BcpKwwAd3tKqIiCHaeGHeQiMMMAtnEiIYXCq5JDR2J5CwjJ2m6oFD3yi3CdxlMna>.
De /Virgo Collaboration/ bestaat uit meer dan 280 natuurkundigen en
technici van 20 verschillende Europese onderzoeksgroepen: zes van het
/Centre National de la Recherche Scientifique /(CNRS) in Frankrijk; acht
van het /Istituto Nazionale di Fisica Nucleare /(INFN) in Italië; twee
in Nederland met het /Nationaal instituut voor subatomaire fysica
/(Nikhef); het MTA /Wigner RCP/ in Hongarije; de /POLGRAW/-groep in
Polen, Spanje met de /Universitat de València/, en de /European
Gravitational Observatory /(EGO), het laboratorium waar de
Virgo-detector gehuisvest is nabij Pisa in Italië.
*Over Nikhef:*
Het Nationaal instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) verricht
onderzoek op het gebied van deeltjes- en astrodeeltjesfysica. Nikhef is
een samenwerkingsverband tussen de institutenorganisatie van NWO (NWO-I)
en vijf universiteiten: de Radboud Universiteit, de Rijksuniversiteit
Groningen, de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Utrecht en de
Vrije Universiteit Amsterdam. Nikhef is gevestigd op Amsterdam Science
Park
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=gNiz8ZwLqUrfpO3v-2B6RNfsMWiNfb0jbP1UAMgoTnAkzQ72TQP7P5iJarYQglNUQO_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4XFyg1zu2XPn-2FlsI1dg0bC9m-2FkCG0tmDGkYA2eunKk-2BBFuOWa9MjrpR4YvCHETzPDH5TzJc2pG7yMoBe7D9APaosvpIhMyIcVVPASguKLzMQ6RiVmo1dnnm5h4pl054Fh-2FXOYr-2BGFe6sSYvpTQt2XL2XLu-2FDyHX-2BRs7UQDAor1ABtD2rlWvMEmm5eKe3tEdC6eNzJGMpAk7kDo9d60EGr-2BQemX66pPgLD9bKmsVLoXtM-2FAmnEeHFBcHy5tpeGDvG9>.
De Radboud Universiteit is daarnaast zelfstandig lid van Virgo.
*Nikhef*
020 - 592 2075
Twitter
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=5-2FjYtE9Qrpt0AHXiwHo1KULlJ4NjLxOTtbRK9Hc8020-3D_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4XFyg1zu2XPn-2FlsI1dg0bC9m-2FkCG0tmDGkYA2eunKk-2BBFuOWa9MjrpR4YvCHETzPDPGbG91cKjFHwdwf8gdZjAs4yadm9vycLzTW1cZj-2BXjiq96C938zUeXdPgptbJ13s5IjDUOwX6FbTOrYeiAV0gtNXB-2BxJk3BBBejuIKGsCO-2FvpJXL8w5eIApmyvC11CN9oA0pzjG2JNbbBT-2Fq89bIVidE414MZwOnlhFOZv-2F7Goe-2F8SNcJ5HX3-2B9ZRyJYfUFu>
Twitter
<http://link.pressmailings.com/wf/click?upn=5-2FjYtE9Qrpt0AHXiwHo1KULlJ4NjLxOTtbRK9Hc8020-3D_0PaHWElp1v-2F0VLA3XDF-2F-2FLdhVMk6h1MuMjSHtwqJ0Cw-2BN0ByrHcGI3mhMMFEjdE4XFyg1zu2XPn-2FlsI1dg0bC9m-2FkCG0tmDGkYA2eunKk-2BBFuOWa9MjrpR4YvCHETzPD0dlKO5LNRGiA2z6XkqZxLs1gnC3g-2Bp7wcWAGt6BdwdZmgvmZdqLgkugf5qB0EEcHGj3Tsuqkws8lfdBa5Ow9Eo-2BBGrmZtLqv2STVfns-2BtwLDzzCAQLw6Ocswk8dt7MHf7erVGEM-2BnbNtPO7cVbdd87WwQ2SvJ3kWTTnrYnAodmFoEg7bQm-2BVixalQoTlxHLE>
Geen berichten meer ontvangen van ons? Klik hier <[UNSUBSCRIBE]>