---
| | |
---
| | | |
---|---|---|---
| |
 |
| | |
| | |
11 februari 2016
# Nikhef persbericht: GW150914 afkomstig van samensmeltend dubbel zwart gat
_Dit is een gezamenlijk persbericht van Nikhef, de Radboud Universiteit en de
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie NOVA._
**De gedetecteerde zwaartekrachtsgolf GW150914 blijkt afkomstig te zijn van
twee samensmeltende zwarte gaten die zich op een afstand van ongeveer 1,5
miljard lichtjaar van de aarde bevonden. De zwarte gaten waren 35 en 30
zonsmassa’s zwaar voordat ze samensmolten tot een nieuw, snel roterend zwart
gat van 62 zonsmassa's. De overige drie zonsmassa’s zijn via E = mc^2 omgezet
in energie en uitgestraald als zwaartekrachtsgolven. Dat is vijf duizend keer
zoveel energie als de zon in zijn hele leven produceert. **
Astronoom Gijs Nelemans (Radboud Universiteit), een van de twee coördinerende
editors van het artikel over de astrofysische implicaties van de eerste
detectie van zwaartekrachtsgolven: “We hebben heel veel geluk gehad, want de
‘knal’ vond plaats op maar een fractie van de afstand tot waar we hem hadden
kúnnen zien met de LIGO-detector. Daardoor is het ook een heel helder
signaal.” Het artikel is vandaag gepubliceerd in Astrophysical Journal
Letters.
Stellaire zwarte gaten ontstaan aan het eind van het leven van zeer zware
sterren (meer dan ~20 keer de massa van de zon). Wanneer al het materiaal in
hun kern in ijzer is omgezet en er dus geen ‘brandstof’ meer is voor kernfusie
stort de kern in elkaar en ontploffen sommige als supernova. Dit is de
geboorte van een zwart gat. In een dubbelstersysteem kunnen zo twee zwarte
gaten ontstaan. De samensmelting van twee zwarte gaten was nog nooit eerder
gezien.
In het paper schrijven de auteurs dat de massa's van de zwarte gaten waar de
zwaartekrachtsgolf van afkomstig is veel groter zijn dan die van de zwarte
gaten die al bekend waren. Die laatste bevinden zich bijna allemaal in onze
Melkweg en hebben massa's van vijf tot hooguit twintig keer die van de zon. De
reden daarvoor is dat sterren doorgaans niet worden gevormd met massa's boven
de 100 tot 150 zonsmassa's en tijdens hun evolutie een groot deel van de
materie in de vorm van een sterrenwind verliezen.
De theorie voorspelt dat sterren die minder zware elementen in hun gas
bevatten dan de zon, minder sterke sterwinden hebben en dus zwaardere zwarte
gaten kunnen vormen. Sommige waarnemingen lijken dat te bevestigen; zo zijn de
zwarte gaten in de Kleine Magelhaense Wolk, waar minder zware elementen zijn,
wat zwaarder dan die in de Melkweg, maar nog steeds niet zwaarder dan 20
zonsmassa's.
De vorming van dit soort stellaire dubbele zwarte gaten kan op twee manieren
gebeuren:
1\. Door de evolutie van een dubbelster die uit twee zware sterren bestaat en
waarbij beide sterren een zwart gat vormen. Zo'n evolutie is vrijwel identiek
aan de evolutie die de Amsterdamse emeritus-hoogleraar Ed van den Heuvel ruim
veertig jaar geleden heeft voorgesteld voor de vorming van dubbele
neutronensterren. De twee sterren hebben alleen iets meer massa. Maar de
Amsterdamse sterrenkundige Selma de Mink heeft recentelijk een heel nieuwe
route voorgesteld, waarbij de sterren snel roteren en dan veel efficiënter
zijn in het vormen van zware zwarte gaten;
2\. Doordat in sterrenhopen zware sterren ineenstorten tot een zwart gat en
vervolgens door dynamische interacties paren vormen. De Leidse astronoom Simon
Portegies Zwart heeft vijftien jaar geleden door middel van simulaties laten
zien dat op die manier ook veel dubbele zwarte gaten kunnen ontstaan.
Uit de samensmelting die nu tot zwaartekrachtsgolf GW150914 heeft geleid
hebben de astronomen een ruwe schatting gemaakt van het aantal samensmeltingen
dat plaatsvindt in het ‘nabije’ heelal (binnen enkele miljarden lichtjaren).
Dat blijkt ongeveer even groot als ze verwachtten, al zijn de onzekerheden
zowel in de verwachtingen als de meting aan de hoge kant.
Nelemans en collega’s hebben meer waarnemingen van zwaartekrachtsgolven nodig
om te kunnen onderzoeken op welke manier dit soort exotische objecten precies
ontstaat en wat dat betekent voor het begrip van de evolutie van zware
(dubbel)sterren.
Ook Paul Groot en Samaya Nissanke (eveneens van de Radboud Universiteit) zijn
betrokken bij het astrofysische onderzoek naar zwaartekrachtsgolven. De
astronomen hopen in de toekomst met verschillende telescopen, observatoria en
ruimtemissies elektromagnetische signalen van samensmeltingen te kunnen
waarnemen. De kans daarop is het grootst als een van de compacte objecten een
neutronenster is in plaats van een zwart gat.
Speciaal voor deze follow-upmetingen ontwikkelen NOVA en de Radboud
Universiteit onder leiding van Paul Groot de BlackGEM-array van optische
telescopen. BlackGem gaat samen met LIGO/Virgo meezoeken naar
zwaartekrachtsgolven.
**
**
**Meer weten?**
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
-Gijs Nelemans, Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit, e-mail:
[nelemans@xxxxxxxxxxx](mailto:nelemans@xxxxxxxxxxx), tel: 0645120189
-Iris Roggema, Radboud Universiteit, tel: 0627473273
-Marieke Baan, Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA), tel:
0614322627
De link naar het artikel: Astrophysical Implications of the Binary Black-Hole
Merger GW150914, ApJL, 818, 22L
<http://mail.smart.pr/wf/click?upn=TAoZx2ctpWlTrTFFcPCq7dtUCSftFvGseAitUq5nOFH5YTM2wYZPLUPXtmrABma2wLB-2Fatboc6CVeAiTIFmrPw-3D-3D_pL-2BXJ9rP5q-2BUaltF3BAu0APMIg3d2nFGiVcDnYlc5ZRpj5oNnEMGFHT3k25OfAHghpKewtw1b1Ezj-2FVK0H8CfTdQwqeZRj5yZLZUzQlzUBclUBMiT4hjnNHdEtzNsf7YEfZTY7xk7ekB1Md8XS7z47VnuZ-2BWG2xhb8kYfpgKFVzPs06kXmVyR-2Bv-2BlcTwCU0bZ-2BepZeO-2FL4WeWoBY-2BOuzAQ-3D-3D>
[](http://mail.smart.pr/wf/click?upn=TAoZx2ctpWlTrTFFcPCq7dtUCSftFvGseAitUq5nOFH5YTM2wYZPLUPXtmrABma278axsr4a5ZpKHbF15g5QPQ-3D-3D_pL-2BXJ9rP5q-2BUaltF3BAu0APMIg3d2nFGiVcDnYlc5ZRpj5oNnEMGFHT3k25OfAHghpKewtw1b1Ezj-2FVK0H8CfUVvK-2BFJxM0TAGYuJVxz9-2Bn496zBWbZvCtnPnzuTJgPcp9ugfP3GliJLrk6E6Lslr-2FTm66OfrT406AZE4VKAChQ5ncPnzkhTWlvF9B2D-2B3chzWeAfk6Nb37ofP1jxV87nQ-3D-3D
[www.astronomie.nl/](http://mail.smart.pr/wf/click?upn=gNiz8ZwLqUrfpO3v-2B6RNfhDsV7PAv50aqoeooLHYfps-3D_pL-2BXJ9rP5q-2BUaltF3BAu0APMIg3d2nFGiVcDnYlc5ZRpj5oNnEMGFHT3k25OfAHghpKewtw1b1Ezj-2FVK0H8CfU2ut5BvkJu0zHpcMt3tMydDIBNQORtapNo4HloTg6N8D0yFdfffXV7BFN9m656rBkfYGFT2Ewi04-2BdCBEz-2FMYB8qMW87NXs5YmO4QTpIRF3GiG8LVSSHRq7d9-2BQoSXhfTBCMNJFpuC8U0MwyPRQZ-2Fw-3D
[www.astro.ru.nl](http://mail.smart.pr/wf/click?upn=gNiz8ZwLqUrfpO3v-2B6RNfrTv6aOxtlEL-2BrVk8Tp6Rtk-3D_pL-2BXJ9rP5q-2BUaltF3BAu0APMIg3d2nFGiVcDnYlc5ZRpj5oNnEMGFHT3k25OfAHghpKewtw1b1Ezj-2FVK0H8CfWoK9IZEbtTKQ4w38vq2M5kAG2EKurDXEteWag5r3CxuXTZDM4uYtr8h4wtgMTIM6xub0tr0VmxS0XbdVFL4wpaccG-2FSCqr8JmYveHG7thxzxFhSWqfz1vNj4SMKEycY2-2FVtVW4GxRiTAsZKBNtFU5w-3D
[www.nikhef.nl](http://mail.smart.pr/wf/click?upn=gNiz8ZwLqUrfpO3v-2B6RNfpG7VlpcVUf4sONLs-2FK8GA8-3D_pL-2BXJ9rP5q-2BUaltF3BAu0APMIg3d2nFGiVcDnYlc5ZRpj5oNnEMGFHT3k25OfAHghpKewtw1b1Ezj-2FVK0H8CfXR5kcg1CA-2BVo5qoEnZkU1dmdQQR5j7KhxjO0MziNht4dXneghoOP9L1NThu0AdshevgjNv3Nv5UHaNZQIb1vJQZ6-2FAH5DYFUNJLSgIHmsKc4itbne9mcfRA4M7CFMDNJpx58sZr5GjxeXRexkIArMM-3D
[www.zwaartekrachtsgolven.nl](http://mail.smart.pr/wf/click?upn=gNiz8ZwLqUrfpO3v-2B6RNfnaF-2FSfjkZ24v8TgTqs2KzSxXaNbGMVl2sOF-2B8IyAP8P_pL-2BXJ9rP5q-2BUaltF3BAu0APMIg3d2nFGiVcDnYlc5ZRpj5oNnEMGFHT3k25OfAHghpKewtw1b1Ezj-2FVK0H8CffayPVGj1U4YpJ9MU3t9UrEvnnatk0bZcvuSKzcmHXfHequ11IT7P3BAFz1FcvsjD3RJhhI67dMdzlNKtwiy-2BOIu3n-2BxEhhE2OrelCAFsm8PgIAxQLI1aXj53vwg71LpkMnFNpjoI9MawUP1RzLkDCc-3D
| |
---|---|---|---|---
|
Het Nationaal instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) verricht onderzoek op
het gebied van deeltjes- en astrodeeltjesfysica. Nikhef is een
samenwerkingsverband tussen de Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der
Materie (FOM) en vijf universiteiten: de Vrije Universiteit Amsterdam, de
Radboud Universiteit, de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Utrecht
en de Rijksuniversiteit Groningen. FOM maakt deel uit van de Nederlandse
Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
|
| |
---
| | **Nikhef**
---
+31 (0)20 592 5075
---
|
[www.nikhef.nl](http://mail.smart.pr/wf/click?upn=gNiz8ZwLqUrfpO3v-2B6RNfpG7VlpcVUf4sONLs-2FK8GA8-3D_pL-2BXJ9rP5q-2BUaltF3BAu0APMIg3d2nFGiVcDnYlc5ZRpj5oNnEMGFHT3k25OfAHghpKewtw1b1Ezj-2FVK0H8CfXxRS-2B0GrFjSrHPkcr3FKP74w4f9TaPbRslFIP6aiTfYrWvFu4tRr7w-2FD5QLEM2mR2n08bmz1fQzQQUOrnYha7rG3xPTKoz3E0foEYXRTHVLG3X0-2BueDJIVymQEGxBiUG026GpGbBE3K2CJXQM28ggc-3D
---
| |
---
Geen berichten meer ontvangen van ons? Klik [unsubscribe
---
