Nieuwsbrief Rijksuniversiteit Groningen / nummer 33 / 5 oktober 2011 Opinie 'Effectiviteit van ontwikkelingshulp gebaat bij veldexperimenten' De effectiviteit van ontwikkelingshulp is gebaat bij veldexperimenten. Voordat een ontwikkelingsprogramma grootschalig wordt uitgevoerd, zou er op kleine schaal moeten worden getest of een programma wel of niet werkt met behulp van een zogenaamde gerandomiseerde interventie. Dit soort interventies, waarbij vaak sprake is van een nauwe samenwerking van wetenschappers en non-gouvernementele organisatie (ngo's), geven een veel beter beeld van wat werkt. Dat stelt econoom prof.dr. Robert Lensink van de Rijksuniversiteit Groningen. > lees verder Contact: Robert Lensink, tel. 050-363 3712/3685 (secr), e-mail: b.w.lensink@xxxxxx -------------------------------------------------------------------------- Promoties Depressie na hartinfarct: verhoogd risico op nieuwe hartklachten Na een hartinfarct krijgt ongeveer een op de vijf patiënten klachten van depressieve aard. Deze patiënten lopen meer dan tweemaal zoveel risico om nieuwe hartproblemen te krijgen dan hartinfarctpatiënten die niet depressief worden. Pogingen de depressieve symptomen bij deze patiënten te verminderen, hebben nauwelijks resultaat. Ook de hartklachten nemen niet af door depressiebehandeling. Marij Zuidersma bracht de samenhang tussen depressie en hartklachten nader in kaart. Ze stelt vast dat patiënten bij wie een depressiebehandeling niet aanslaat een verhoogd risico hebben op nieuwe hartproblemen. Hetzelfde geldt voor patiënten bij wie de depressieve symptomen na het hartinfarct toenemen en patiënten bij wie de depressie gedomineerd wordt door symptomen van vermoeidheid en uitputting. > lees verder Contact: via de persvoorlichters van het UMCG, tel. 050-361 2200, e-mail: voorlichting@xxxxxxx Metaal-op-metaal kunstheupen: verhoogde kans op infectie Hoe ouder we worden, hoe vaker we gebruik zullen maken van implantaten zoals kunstgewrichten. Er zijn verschillende kunstgewrichten verkrijgbaar, onder meer metaal-op-metaal-gewrichten (MOM) en metaal-op-plastic-gewrichten (MOP). In de loop van de tijd slijten deze gewrichten altijd een beetje. Over de effecten van zogenoemde 'slijtageproducten', het slijpsel dat vrijkomt bij belasting van het gewricht, op het menselijke immuunsysteem en bacteriegroei is nog onvoldoende bekend. Anton Hosman onderzocht de invloed van slijpsel van metaal-op-metaal- heupprotheses op diepe infecties. In een laboratoriumopstelling bleek het slijpsel bacteriegroei te remmen; in een diermodel bleek het het immuunsysteem te remmen. > lees verder Contact: via de persvoorlichters van het UMCG, tel. 050-361 2200, e-mail: voorlichting@xxxxxxx Nader inzicht in oorzaak neurodegeneratie Door de toenemende vergrijzing kampen steeds meer mensen met neurodegeneratieve aandoeningen als dementie en de ziekte van Parkinson. Deze ziektes ontstaan wanneer eiwitten in hersencellen verkeerd opgevouwen raken en zogeheten plaques vormen, waarna hersencellen afsterven. Hoe dit exact gebeurt is nog niet bekend. Promovendus Kay Seidel verrichtte onderzoek op dit vlak. Hij bestudeerde de rol van het Protein Quality Control (PQC), een celsysteem dat plaquevorming van eiwitten tegengaat. > lees verder Contact: via de persvoorlichters van het UMCG, tel. 050-361 2200, e-mail: voorlichting@xxxxxxx Risico op nierfalen bij diabetes in kaart gebracht De nieren filteren afvalstoffen uit het bloed en scheiden die uit in de urine. Wanneer patiënten met diabetes een hoge bloedsuikerspiegel hebben, kunnen de nieren teveel bloed gaan filteren. Hierdoor kunnen de nieren uitgeput raken en hun functie niet langer goed vervullen, zodat er eiwitten in de urine komen. Dit wordt nefropathie genoemd. Naar schatting 30 tot 40% van de mensen met diabetes lijdt hieraan. Promovenda Eva Riedl ontdekte dat diabetespatiënten met de genetische variant CNDP1 een groter risico op diabetische nefropathie (DN) lopen. > lees verder Contact: via de persvoorlichters van het UMCG, tel. 050-361 2200, e-mail: voorlichting@xxxxxxx Slechtziendheid bij suikerziekte nader in kaart Wanneer patiënten met diabetes een hoge bloedsuikerspiegel hebben, komt een proces op gang waarbij cellen in de vaatwanden van het netvlies opzetten. Hierdoor kunnen in het lichtgevoelige 'scherm' achter in het oog bloedingen optreden en nieuwe bloedvaatjes groeien. Onder invloed hiervan gaat de patiënt slechter zien. Dit wordt retinopatie genoemd; naar schatting veertig procent van de mensen met diabetes lijdt hieraan. Wereldwijd is diabetische retinopathie (DR) de belangrijkste oorzaak van blindheid. Frederick Pfister bracht de achtergronden van DR nader in kaart. Hij concentreerde zich hierbij op de rol van Angiopoietine-2 (Ang-2), een eiwit in het bloed dat de vorming van bloedvaten beïnvloedt. > lees verder Contact: via de persvoorlichters van het UMCG, tel. 050-361 2200, e-mail: voorlichting@xxxxxxx Behandelmogelijkheden taaislijmziekte onder de loep Een van de problemen bij Cystische Fibrose (CF), ook wel taaislijmziekte genoemd, is dat door schade aan de alvleesklier en de darmen de opname van vetten in de bloedbaan verstoord raakt. Hierdoor verslechtert de voedingsstatus van de patiënt. Eerder onderzoek in muismodellen met CF liet zien dat antibiotica de voedingsstatus verbetert. Promovenda Marjan Wouthuyzen-Bakker toont aan dat dit niet toe te schrijven valt aan een verbeterde vetopname, maar waarschijnlijk te maken heeft met de behandeling van overtollige bacteriën in de dunne darm. Nader onderzoek moet uitwijzen of deze therapie ook effectief is bij CF-patiënten om de voedingsstatus te verbeteren. > lees verder Contact: via de persvoorlichters van het UMCG, tel. 050-361 2200, e-mail: voorlichting@xxxxxxx Nieuw vaccin tegen knokkelkoorts stap dichterbij Dengue, of knokkelkoorts, is een virusziekte die wordt overgebracht door beten van een (sub)tropische mug. Jaarlijks raken 50 tot 100 miljoen mensen geïnfecteerd. De laatste decennia doen zich steeds meer ernstige gevallen voor. Naar schatting overlijden jaarlijks 20.000 mensen aan de ziekte. Het West Nijl virus (WNV) is verwant aan het dengue virus (DENV). Samen behoren ze tot de familie van de flavivirussen. In recente studies zijn veel antistoffen tegen het DNV en het WNV gekarakteriseerd. Hierbij is gebleken dat sommige antistoffen effectiever zijn en een betere bescherming bieden tegen een infectie dan andere antistoffen. Promovendus Bastiaan Moesker onderzocht hoe deze zeer effectieve antistoffen voorkómen dat het WNV een gastheercel infecteert. > lees verder Contact: via de persvoorlichters van het UMCG, tel. 050-361 2200, e-mail: voorlichting@xxxxxxx Wordt de seconde opnieuw gedefinieerd in Groningen? Het radium-ion (Ra+) is een veelbelovende kandidaat voor precisie-experimenten voor atoomklokken, concludeert Oscar Versolato in zijn proefschrift. Klokken zijn door de eeuwen heen telkens verbeterd. De cesiumatoomklok vormt sinds 1967 de basis voor de definitie van de seconde. De seconde is tegenwoordig gedefinieerd als de duur van 9.192.631.770 perioden van de straling die behoort bij de overgang tussen twee elektronbanen in de grondtoestand van het 133cesiumatoom. Het Kernfysisch Versneller Instituut in Groningen bouwt momenteel een opstelling waarin een enkel radium-ion kan worden gevangen en stilgezet. De frequentie-onzekerheid wordt daardoor heel erg klein, wat een zeer grote nauwkeurigheid oplevert. In zijn proefschrift beschrijft Oscar Versolato waarom radium-ionen geschikt zijn om zeer nauwkeurige oscillatoren te maken. Als over enkele jaren de bouw van een nieuwe experimentele opstelling in het KVI klaar is, zal onderzoek mogelijk zijn naar radium-isotopen voor klokken die nóg nauwkeuriger kunnen zijn, verwacht de promovendus. Versolato denkt aan een frequentie-onzekerheid van 10-18. De atoomklok zal in de toekomst dus een nauwkeurigheid hebben van 17 tot 18 cijfers achter de komma. Versolato: 'Misschien wordt de seconde dan opnieuw gedefinieerd, gebaseerd op een enkel gevangen en lasergekoeld radium-ion op het KVI in Groningen'. > lees verder Contact: Oscar Versolato, tel. 050-363 3665, e-mail: versolato@xxxxxx Nijlpaard is een imposante verschijning in een kwetsbare situatie Nijlpaarden zijn sinds mensenheugenis in contact geweest met mensen en spreken al even lang tot de verbeelding. In de tijd van de Egyptische farao's werden ze zelfs vereerd als goden. Het feit dat nijlpaarden niet alleen het water als habitat hebben, maar 's nachts ook rondstruinen op de rivieroevers, maakt, in combinatie met hun lichaamsgewicht van meer dan 1000 kilo, dat ze een grote ecologische invloed uitoefenen op hun leefgebied en bovendien geregeld in conflict komen met de mens. Dit laatste zelfs meer en meer. Erustus Mutembei Kanga toont in zijn proefschrift aan dat in Kenia het aantal nijlpaard-mensconflicten met een factor 26 is toegenomen tussen 1997-2008. In die periode vervijfvoudigde de populatie nijlpaarden, ondanks een dramatische achteruitgang van hun leefgebied. > lees verder Contact: via de afdeling Communicatie, tel. 050-363 4444, e-mail: communicatie@xxxxxx Open geformuleerde normen staan harmonisatie consumentenbescherming in de weg Geniet de Europese consument overal in de EU dezelfde (minimale) bescherming? Dit is wel waar de interne markt om vraagt, volgens de Europese wetgever, die hiertoe richtlijnen heeft uitgevaardigd. Omdat de markt volop in beweging is, maar ook omdat lidstaten het niet zomaar eens werden over wat precies verboden zou moeten worden, bevatten deze richtlijnen een open geformuleerd verbod op onder meer oneerlijke contractbedingen en oneerlijke handelspraktijken. Open normen hebben als voordeel dat zij maatwerk toestaan. Hun onbepaaldheid kan echter leiden tot uitlegverschillen. Om die reden gaan harmonisatie en open normen moeilijk samen. Charlotte Pavillon onderzocht in hoeverre er sprake is, dan wel sprake kan zijn, van een geharmoniseerde uitleg en toepassing van de open normen uit de Richtlijn oneerlijke bedingen en de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken. > lees verder Contact: Charlotte Pavillon, tel. 050-363 5303, e-mail: c.m.d.s.pavillon@xxxxxx Planning en regulering in de procesindustrie De procesindustrie heeft specifieke product- en proceskenmerken die de productie aanzienlijk beïnvloeden, zoals beschikbaarheid en opbrengst van grondstoffen, flexibele productrecepten, vergankelijke materialen, traceerbaarheidsvereisten en opslagcapaciteit. In menige productieomgeving komen industriespecifieke kenmerken tegelijk voor, reden waarom de planning en regulering rekening moet houden met een combinatie van deze kenmerken en hun interactie. Hoewel de literatuur reeds een verscheidenheid aan modellen en methoden biedt die deze kenmerken afzonderlijk bespreken, behandelt het proefschrift van Kilic de relatie tussen de kenmerken. > lees verder Contact: via de afdeling Communicatie, tel. 050-363 4444, e-mail: communicatie@xxxxxx Oorlog voeren met soft power Psychologische oorlogvoering maakt gebruik van soft power, de macht van de aantrekkelijkheid, als een wapen. Het verleidt burgers om dingen te geloven of om dingen te doen die ze anders niet zouden geloven of doen. Oorlogvoering met soft power is psychologisch. Het richt zich op het veranderen van de ideeën en percepties die de mensen hebben van zichzelf, van elkaar, en zelfs van de natie waartoe ze behoren. Grote naties gebruiken het om territoriale macht te verwerven door de menselijke percepties te manipuleren en gaan zelfs zo ver dat ze strategisch etnische conflicten en oorlog bevorderen. Echter, de wettigheid van dit beleid en het verband tussen soft power en de nationale veiligheid zijn tot op heden relatief onbekend gebleven. Lada L. Roslycky heeft als eerste een opzet geschapen voor de empirische analyse van oorlogvoering met soft power. > lees verder Contact: Lada Roslycky, tel. 050-363 6683, e-mail: l.l.roslycky@xxxxxx Evaluatie van een vraag- en gezinsgericht jeugdzorgprogramma Gezin Centraal is een experimenteel jeugdzorgprogramma dat zich richt op kinderen tussen de zes en veertien jaar met ernstige psychosociale problemen en hun gezinnen. Het programma bestaat uit intensieve gezinsbegeleiding, daghulp en residentiële hulp. Vraaggericht en gezinsgericht werken bepalen de methodiek. Janneke Metselaar onderzocht het verloop van de hulpverlening bij het programma en welke resultaten er worden gehaald in vergelijking met gebruikelijke hulpverlening. > lees verder Contact: Janneke Metselaar, tel. 050-363 6572, e-mail: janneke.metselaar@xxxxxx Bacteriële bewoners rijstplanten zijn bijzondere gasten Gespecialiseerde bacteriën die in staat zijn de interne plantweefsels te koloniseren, endofyten, creëren een win-winsituatie voor zichzelf en hun gastheer. Hun ecologische rol is echter nog grotendeels onbekend. Pablo Rodrigo Hardoim deed onderzoek naar de bacteriële gemeenschappen die rijstwortels bewonen en naar bepalende factoren die van invloed zijn op de ecologie van bacteriële endofyten. > lees verder Contact: Rodrigo Hardoim, via de afdeling Communicatie, tel. 050-363 4444, e-mail: communicatie@xxxxxx Rol zwavel bij giftigheid van koper in Chinese kool Koper (Cu) is een essentiële voedingsstof voor planten, maar kan bij verhoogde concentraties in het wortelmilieu ook toxisch worden. Muhammad Shahbaz onderzocht in Chinese kool enerzijds de fysiologische basis van de toxiciteit van Cu en anderzijds het belang van het zwavelmetabolisme hierbij. > lees verder Contact: Muhammad Shahbaz, tel. 050-363 2283, e-mail: m.shahbaz@xxxxxx -------------------------------------------------------------------------- Prijs Ig Nobelprijs voor Debra Trampe Bij de uitreiking van de ludieke Ig Nobelprijzen aan Harvard University donderdagnacht, is het onderzoek van dr. Debra Trampe van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde winnaar geworden in de categorie geneeskunde. Het winnende wetenschappelijke artikel gaat over het effect van heel nodig moeten plassen op denkfuncties. Mensen maken over sommige dingen betere keuzes en over andere dingen slechtere als ze nodig moeten. > lees verder -------------------------------------------------------------------------- Benoeming Eveline de Bont hoogleraar Kindergeneeskunde Dr. E.S.J.M. de Bont is benoemd tot hoogleraar Kindergeneeskunde, in het bijzonder de kinderoncologie-hematologie bij de Faculteit Medische Wetenschappen, ten behoeve van het UMCG. Haar onderzoek richt zich op de moleculaire mechanismen en cellulaire processen bij acute myeloide leukemie en hersentumoren bij kinderen en de mogelijkheden hier therapeutisch in te grijpen. > lees verder -------------------------------------------------------------------------- Agenda Gastschrijver RUG / Studium Generale Groningen Annejet van der Zijl - The travelling sales woman 10 oktober 2011 > lees verder Studium Generale Groningen Joris Voorhoeve - Negen plagen tegelijk 11 oktober 2011 > lees verder Studium Generale Groningen Ben Tiggelaar - Dromen, durven, doen 12 oktober 2011 > lees verder Meer evenementen: > Universitaire agenda -------------------------------------------------------------------------- Redactie Afdeling Communicatie / Postbus 72, 9700 AB Groningen / 050-363 4444 / communicatie@xxxxxx / www.rug.nl Afmelden Nieuwsbrief E-mail: communicatie@xxxxxx Rijksuniversiteit Groningen De Rijksuniversiteit Groningen behoort tot de top van de Europese research-universiteiten en is internationaal georiënteerd. De universiteit is maatschappelijk actief en voelt zich betrokken bij haar omgeving. Talent, ambitie en prestatie van de 27.000 studenten en 5.500 medewerkers worden waar mogelijk gehonoreerd.