[PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] VLT levert beste observationele bewijs voor eerste generatie sterren in het heelal
- From: "Baan, Marieke" <H.M.Baan@xxxxxx>
- To: "<nova-perslijst1@xxxxxxxxxxx>" <nova-perslijst1@xxxxxxxxxxx>, "<nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>" <nova-perslijst2@xxxxxxxxxxx>, "<nova-astronomen@xxxxxxxxxxx>" <nova-astronomen@xxxxxxxxxxx>
- Date: Wed, 17 Jun 2015 10:01:33 +0000
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
17 juni 2015
VLT levert beste observationele bewijs voor eerste generatie sterren in het
heelal
Astronomen hebben met behulp van ESO’s Very Large Telescope het verreweg
helderste sterrenstelsel ontdekt dat tot nu toe in het vroege heelal is
aangetroffen. Ook hebben ze sterk bewijs gevonden dat het stelsel sterren van
de eerste generatie bevat. Het team, met de Leidse astronomen David Sobral,
Jorryt Matthee en Huub Röttgering, publiceert dit resultaat binnenkort in The
Astrophysical Journal.
De zware, heldere en voorheen zuiver theoretische objecten hebben de eerste
zware elementen in de kosmische geschiedenis geproduceerd – de elementen die
nodig waren voor de vorming van de ons omringende sterren, de planeten die
daaromheen draaien en het leven zoals wij dat kennen. Het nu ontdekte
sterrenstelsel, dat de aanduiding CR7 heeft gekregen, is drie keer helderder
dan het helderste verre sterrenstelsel dat tot nu toe bekend was.
Astronomen vermoeden al heel lang dat er een eerste generatie van sterren moet
zijn – de zogeheten populatie-III-sterren – die is voortgekomen uit de materie
die bij de oerknal is ontstaan. Dat betekent dat deze oersterren uit slechts
drie elementen bestaan: waterstof, helium en sporen van lithium. Alle zwaardere
chemische elementen – zoals zuurstof, stikstof, koolstof en ijzer, die cruciaal
zijn voor leven – zijn in het inwendige van deze en latere sterren gevormd.
De kolossale populatie-III-sterren zouden honderden tot duizend keer zwaarder
zijn geweest dan de zon en ziedend heet, en na ongeveer twee miljoen jaar als
supernova zijn geëxplodeerd. Maar tot nu toe was er geen hard bewijs voor hun
bestaan gevonden.
Een team astronomen, onder leiding van David Sobral van het Instituut voor
Astrofysica en Ruimteonderzoek van de Universiteit van Lissabon, Portugal en de
Sterrewacht Leiden, heeft nu ESO’s Very Large Telescope (VLT) gebruikt om diep
het heelal in te kijken, naar een periode ongeveer 800 miljoen jaar na de
oerknal.
Daarbij beperkten ze zich niet tot een klein stukje hemel, maar verruimden ze
hun blik tot de breedste survey van zeer verre sterrenstelsels die ooit is
ondernomen. Bij dit omvangrijke onderzoek hebben de astronomen ook gebruik
gemaakt van het W.M. Keck Observatory, de Subaru-telescoop en de
Hubble-ruimtetelescoop van NASA en ESA.
Het team ontdekte – en bevestigde – het bestaan van een aantal verrassend
heldere, zeer jonge sterrenstelsels. Eén daarvan, het stelsel CR7, viel daarbij
op door zijn uitzonderlijke grote helderheid. Het is verreweg het helderste
sterrenstelsel dat ooit in dit vroege kosmische stadium is waargenomen.
Met het opsporen van CR7 en andere heldere sterrenstelsels was het onderzoek al
een succes, maar nadere inspectie heeft nóg een verrassende ontdekking
opgeleverd.
De VLT-instrumenten X-shooter en SINFONI ontdekten sterk geïoniseerde
heliumemissie in CR7, maar opvallend genoeg bleek een helder gebied in het
stelsel bovendien geen sporen van zware elementen te vertonen. Dit betekent dat
het team het eerste goede bewijs heeft gevonden dat het jonge stelsel
populatie-III-sterren bevat die bezig zijn om het gas in hun omgeving te
ioniseren.
‘De ontdekking van zo’n helder sterrenstelsel overtrof onze verwachtingen
direct al,’ zegt David Sobral. ‘Maar toen we de eigenschappen van CR7 stukje
bij beetje uitplozen, begonnen we ons te realiseren dat we niet alleen het
verreweg helderste verre sterrenstelsel hadden ontdekt, maar dat dit ook de
kenmerken vertoont die je van populatie-III-sterren verwacht. Deze sterren
hebben de eerste zware atomen gevormd die uiteindelijk ons bestaan mogelijk
hebben gemaakt. Veel spannender dan dit kan wetenschap niet worden.’
Binnen CR7 zijn zowel blauwere als wat rodere gebieden ontdekt. Dat wijst erop
dat de vorming van populatie-III-sterren – zoals al was voorspeld – in golven
heeft plaatsgevonden. Wat het team heeft waargenomen is de laatste golf van
populatie-III-sterren, en dat geeft aan dat zulke sterren makkelijker op te
sporen zijn dan tot nog toe werd aangenomen: ze verschuilen zich tussen normale
sterren in heldere sterrenstelsels, en niet alleen in de vroegste, kleinste en
zwakste stelsels, die uiterst moeilijk waarneembaar zijn.
Jorryt Matthee, coauteur van het onderzoeksartikel, concludeert: ‘Ik heb me
altijd al afgevraagd waar we vandaan komen. Als kind al wilde ik weten hoe de
elementen zijn ontstaan: het calcium in mijn botten, de zuurstof die ik inadem,
het ijzer in mijn bloed. Ik kwam erachter dat deze voor het eerst werden
geproduceerd in de prille begintijd van het heelal, door de eerste generatie
van sterren. Met deze opmerkelijke ontdekking beginnen we deze objecten voor
het eerst ook echt te zien.’
Geplande waarnemingen met de VLT, ALMA Hubble moeten het definitieve bewijs
leveren dat nu inderdaad populatie-III-sterren zijn ontdekt, en meer
voorbeelden daarvan opleveren.
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Jorryt Matthee, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
E-mail: matthee@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:matthee@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Huub Röttgering, Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
E-mail: rottgering@xxxxxxxxxxxxxxxxxx<mailto:rottgering@xxxxxxxxxxxxxxxxxx>
Tel: 071-527 5851
Artikel:
http://www.eso.org/public/archives/releases/sciencepapers/eso1524/eso1524a.pdf
Beeld: Artist’s impression van CR7: het helderste sterrenstelsel in het vroege
heelal http://www.eso.org/public/netherlands/news/eso1524/?nolang. Credit:
ESO/M. Kornmesser
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl/<http://www.astronomie.nl/>
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,
Drs. Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
T +31(0)20-5257480
F +31(0)20-5257484
M +31(0)6-14322627
www.astronomie.nl<http://www.astronomie.nl>
[cid:90CF7BF6-1654-4D68-B54B-E8D334B5043C]
NOVA-perslijst2 mailing list
NOVA-perslijst2@xxxxxxxxxxx
https://list.uva.nl/mailman/listinfo/nova-perslijst2
Other related posts:
- » [PWC-MEDIA] [NOVA-perslijst2] VLT levert beste observationele bewijs voor eerste generatie sterren in het heelal - Baan, Marieke
