Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
2 maart 2020
Straalstroom vanaf zwart gat tot op enorme afstand waargenomen
Astronomen hebben met radiotelescopen de jet (of straalstroom) waargenomen van
MAXI J1820+070, een dubbelster die bestaat uit een zwart gat en een gewone
ster. Het bijna twee jaar geleden ontdekte en inmiddels veel bestudeerde
systeem heeft een nieuwe verrassing in petto: niet eerder konden astronomen de
jet (hoogenergetisch materiaal dat met bijna de lichtsnelheid vanaf het zwarte
gat wordt weggeschoten) van een dergelijk systeem tot op zo’n grote afstand
volgen. Het onderzoeksresultaat waaraan ook de astronomen Paul Groot (Radboud
Universiteit), Antonia Rowlinson (Universiteit van Amsterdam/ASTRON) en Ralph
Wijers (Universiteit van Amsterdam) meewerkten, verschijnt op 2 maart in Nature
Astronomy.
De onderzoeksgroep onder leiding van astronomen in Oxford, VK, richt zich op
zogeheten transients: kortdurende, snel in helderheid variërende verschijnselen
in het heelal. Het dubbelstersysteem MAXI J1820+070 bestaat uit een zwart gat
en een gewone ster die om elkaar heen draaien. Het zwarte gat voedt zich met
materiaal van de ster, maar niet al het materiaal komt terecht in het zwarte
gat. Een deel wordt met bijna de snelheid van het licht weggeschoten in jets.
Deze jets kunnen worden waargenomen met radiotelescopen. Dat het systeem vanaf
april 2018 uitbarstte is op zich al opmerkelijk omdat dit soort transients
doorgaans zo weinig materiaal overdraagt dat ze onzichtbaar zijn voor
telescopen.
“Deze nieuwe waarnemingen zorgen ervoor dat we beter kunnen bepalen hoeveel
energie de jets bevatten en hoe die energie afhangt van de andere eigenschappen
van de uitbarsting, zoals de hoeveelheid overgedragen materie,” zegt Ralph
Wijers (UvA). Dat is weer belangrijk omdat deze stellaire zwarte gaten
miniatuurversies zijn van de superzware zwarte gaten in de kernen van
sterrenstelsels. De hoeveelheid materiaal die deze superzware zwarte gaten
uitstoten is van belang voor de groei van hun gaststerrenstelsels en voor de
productie van super-energierijke kosmische straling in het heelal. Deze
processen spelen zich echter af op heel grote tijdschalen. Stellaire zwarte
gaten evolueren veel sneller en zijn daardoor de perfecte laboratoria om dit
zogeheten feedback-proces te bestuderen.
Behalve telescopen in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk deed ook
de nieuwe Zuid-Afrikaanse MeerKAT-array mee aan de waarneemcampagne.
E I N D E P E R S B E R I C H T
--------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Paul Groot, Radboud Universiteit
p.groot@xxxxxxxxxxx<mailto:p.groot@xxxxxxxxxxx>
Antonia Rowlinson, Universiteit van Amsterdam/ASTRON
b.a.rowlinson@xxxxxx
Ralph Wijers, Universiteit van Amsterdam
R.A.M.J.Wijers@xxxxxx
Artikel: An extremely powerful long-lived superluminal ejection from the black
hole MAXI J1820+070, J. S. Bright et al.
DOI: 10.1038/s41550-020-1023-5
https://www.nature.com/articles/s41550-020-1023-5
Beeld: Serie opnames door de MeerKAT-, VLA-, en eMERLIN-radiotelescopen van
MAXI J1820+070 op verschillende tijden (deltaT in dagen) na het begin van de
uitbarsting. De witte lijn markeert de positie van het zwarte gat. De
stippellijnen tonen de beweging van het materiaal dat werd gelanceerd tijdens
de uitbarsting.
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl/
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,
Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
T: 020-5257480
M: 0614322627
www.astronomie.nl
@mariekebaan
Attachment:
IMAGE_MONTAGE_Bright_Fi_4.pdf
Description: IMAGE_MONTAGE_Bright_Fi_4.pdf
