PERSBERICHT
Dit is een bewerking van een persbericht van het Duitse Max-Planck-Instituut
für Astronomie
* contactinfo en directe links naar tekst en beeld staan onderaan dit
persbericht *
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
6 mei 2022
Planeetvormende schijven evolueren verrassend vergelijkbaar
Ons zonnestelsel ontstond waarschijnlijk op dezelfde manier als de meeste
andere planetenstelsels bij ons in de buurt. Dat blijkt uit
Duits-Oostenrijks-Nederlands onderzoek aan meer dan 870 planeetvormende
schijven in de Orionwolk A. De onderzoekers, onder leiding van de Nederlander
Sierk van Terwisga die nu bij het Duitse Max-Planck-Instituut für Astronomie
werkt, publiceren hun bevindingen vrijdag in het vakblad Astronomy &
Astrophysics.
Sterrenkundigen zoeken al lang naar de vraag of ons zonnestelsel vergelijkbaar
is met andere planetenstelsels. Tot nu toe wisten astronomen niet of er een
doorslaggevende factor is die de evolutie van planeetvormende schijven rond
jonge sterren bepaalt. Nu blijkt dat de massa van een planeetvormende schijf
eigenlijk alleen afhangt van zijn leeftijd. Hoe ouder de schijf, hoe minder
stof. "Tenminste, dit geldt als de ster en schijf zich niet in de buurt
bevinden van barre omgevingen, zoals hete, grote sterren," zegt
hoofdonderzoeker Sierk van Terwisga (Max-Planck-Institut für Astronomie,
Heidelberg, Duitsland), "want die hebben we buiten ons onderzoek gehouden."
Moleculaire wolk
De onderzoekers analyseerden meer dan 870 planeetvormende schijven in de
moleculaire wolk Orion A op zo'n 1350 lichtjaar van ons vandaan. Het is een
grote, dichtstbijzijnde stervormingsregio. De wolk, die zich in de buurt van de
befaamde Orionnevel bevindt, bevat compacte clusters van sterren die lijken op
die waarin onze zon is gevormd. De onderzoekers vergeleken de stofschijven in
Orion A met andere schijven bij ons in de buurt.
Parallelle computers
De onderzoekers gebruikten gegevens van de ruimtetelescoop Herschel en van het
ALMA-observatorium<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Finstrument%2Falma-31&data=05%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7Caf78f975849e4dcb73d708da2db5fe54%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637872556924936939%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000%7C%7C%7C&sdata=SSWeT2xziWfOaFDcfjeGhlO3Mslx%2BOH6ZKjXyVXJvzA%3D&reserved=0>.
Het kalibreren of gelijktrekken van gegevens van ALMA-schotels zou normaal
gesproken maanden hebben geduurd. Daarom bedacht het team een manier waardoor
ze de parallelle computers van het Nederlandse SURF konden gebruiken. "Onze
nieuwe aanpak verbeterde de verwerkingssnelheid enorm", zegt coauteur Raymond
Oonk van SURF, Universiteit Leiden en ASTRON. "Er waren 3000 CPU-uren nodig om
de gegevens klaar te maken voor verdere analyse. Dat zou op een normale,
niet-parallelle computer 125 dagen aan rekentijd kosten. Bij ons duurde het
dankzij de parallelle verwerking slechts een dag."
Invloed van zwakke sterren
In de toekomst willen de onderzoekers kijken of de planeetvormende schijven
beïnvloed worden door kleine, zwakke sterren die in hun buurt staan. Voor hun
onderzoek hadden de onderzoekers al alle sterren weggelaten die in de buurt van
grote, hete sterren stonden, maar kleine, zwakke sterren zouden ook invloed
kunnen uitoefenen.
Wetenschappelijk artikel
Survey of Orion Disks with ALMA (SODA). I: Cloud-level demographics of 873
protoplanetary disks. Door: S.E. van Terwisga (1), A. Hacar (2), E.F. van
Dishoeck (3,4), R. Oonk (5,3,6) & S. Portegies Zwart (3) In: Astronomy &
Astrophysics (2022). Origineel:
https://doi.org/10.1051/0004-6361/202141913<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fdoi.org%2F10.1051%2F0004-6361%2F202141913&data=05%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7Caf78f975849e4dcb73d708da2db5fe54%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637872556924936939%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000%7C%7C%7C&sdata=wOn9QeUTmegzW4bmAUPTTaAh%2FCD%2BJ%2BhCy%2FK5gdpl5Y0%3D&reserved=0>
| Preprint:
https://arxiv.org/abs/2202.11057<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Farxiv.org%2Fabs%2F2202.11057&data=05%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7Caf78f975849e4dcb73d708da2db5fe54%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637872556924936939%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000%7C%7C%7C&sdata=xsbOS5UKnLSf2n%2Bi6wluGSpzm6uVSWyB4T5oZ1x05fQ%3D&reserved=0>
(1) Max-Planck-Institut für Astronomie, Heidelberg, Duitsland
(2) Department of Astrophysics, University of Vienna, Wenen, Oostenrijk
(3) Sterrewacht Leiden, Universiteit Leiden
(4) Max-Planck-Institut für Extraterrestrische Physik, Garching bei München,
Duitsland
(5) SURF, Leiden
(6) ASTRON, Dwingeloo
EINDE PERSBERICHT
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Sierk van Terwisga
Max-Planck-Institut für Astronomie, Heidelberg, Duitsland
terwisga@xxxxxxx<mailto:terwisga@xxxxxxx>
Raymond Oonk
SURF, ASTRON en Universiteit Leiden
raymond.oonk@xxxxxxx<mailto:raymond.oonk@xxxxxxx>
https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/raymond-oonk#tab-1<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.universiteitleiden.nl%2Fmedewerkers%2Fraymond-oonk%23tab-1&data=05%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7Caf78f975849e4dcb73d708da2db5fe54%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637872556925093147%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000%7C%7C%7C&sdata=jUIZhhK3SLf4w8Xa0Z%2B0ENGDuLfSmcEoLPEXDPSeXj0%3D&reserved=0>
Beeld:
Beeld is te gebruiken bij de berichtgeving over dit onderwerp, graag credit
vermelden.
Lage resolutie bijgevoegd, hoge resolutie via url's.
Deze artistieke impressie illustreert hoe planeetvormende schijven rond jonge
sterren er vaak uitzien. Ze bestaan aanvankelijk uit stof en gas dat zich tot
ringen van dicht materiaal samenvoegt. Na verloop van tijd ontwikkelen de vaste
bestanddelen zich tot kiezelstenen die uiteindelijk kunnen uitgroeien tot
planeten. (c) MPIA
Hoge resolutie:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2022/05/Stofschijf-credit-MPIA.jpg<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Fupload%2Fimages%2F2022%2F05%2FStofschijf-credit-MPIA.jpg&data=05%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7Caf78f975849e4dcb73d708da2db5fe54%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637872556925093147%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000%7C%7C%7C&sdata=6bTBoM1mseNxlgdSVueRQJWy2q8W7Xr9nmAqOXA4W7w%3D&reserved=0>
Het gebied dat de onderzoekers bestudeerden. Alle plusjes zijn planeetvormende
schijven. De blauwe stippen zijn schijven met meer dan 100 aardmassa's. De
cirkel rechts omvat de Orionnevelcluster. Die bevat grote, hete sterren die
niet in het onderzoek zijn meegenomen. (c) Van Terwisga et al. / MPIA
Hoge resolutie:
https://www.astronomie.nl/upload/images/2022/05/Onderzocht-gebied-credit-van-terwisga-et-al-MPIA.jpg<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Fupload%2Fimages%2F2022%2F05%2FOnderzocht-gebied-credit-van-terwisga-et-al-MPIA.jpg&data=05%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7Caf78f975849e4dcb73d708da2db5fe54%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637872556925093147%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000%7C%7C%7C&sdata=NCQ%2BCvJjw9uE9vSGme24GYetpkK556Rn2iirKqkK2K4%3D&reserved=0>
Over NOVA /
www.astronomie.nl<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=http%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2F&data=05%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7Caf78f975849e4dcb73d708da2db5fe54%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637872556925093147%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000%7C%7C%7C&sdata=ql1BYABgtO9C6fVOvDGRbatC7EsirEURPgWL4IpqO2A%3D&reserved=0>
De Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) is het
samenwerkingsverband van de sterrenkundige instituten van de universiteiten van
Amsterdam, Groningen, Leiden en Nijmegen. Toponderzoekschool NOVA heeft als
missie het uitvoeren van baanbrekend sterrenkundig onderzoek, het opleiden van
jonge astronomen op het hoogste internationale niveau en het delen van nieuwe
ontdekkingen met de samenleving. De NOVA-laboratoria zijn gespecialiseerd in
het bouwen van state-of-the-art optische/infrarood- en
submillimeter-instrumentatie voor de grootste telescopen op aarde.
Opgemaakt persbericht:
Nederlands NOVA-persbericht:
https://www.astronomie.nl/nieuws/planeetvormende-schijven-evolueren-verrassend-vergelijkbaar-3248<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.astronomie.nl%2Fnieuws%2Fplaneetvormende-schijven-evolueren-verrassend-vergelijkbaar-3248&data=05%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7Caf78f975849e4dcb73d708da2db5fe54%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637872556925093147%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000%7C%7C%7C&sdata=JfgMVQRZYsfO0fyoLJ2sGDg4k99jP0vG506LZlZULvQ%3D&reserved=0>
Engels MPIA-persbericht:
https://www.mpia.de/news/science/2022-07-soda<https://eur04.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fwww.mpia.de%2Fnews%2Fscience%2F2022-07-soda&data=05%7C01%7Cd.redeker%40uva.nl%7Caf78f975849e4dcb73d708da2db5fe54%7Ca0f1cacd618c4403b94576fb3d6874e5%7C0%7C0%7C637872556925093147%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJWIjoiMC4wLjAwMDAiLCJQIjoiV2luMzIiLCJBTiI6Ik1haWwiLCJXVCI6Mn0%3D%7C3000%7C%7C%7C&sdata=8bXScnLqzvwZhSbVRtYTqve%2FbHLZS%2B89kphtztUA4wE%3D&reserved=0>
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Marieke Baan en David Redeker | Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie
(NOVA) | NOVA Informatiecentrum | Science Park 904 | Postbus 94249 | 1090 GE
Amsterdam | vast: 020 525 7480 | Marieke mobiel: 0614 322 627 | David mobiel:
0644 588 969 | h.m.baan@xxxxxx | d.redeker@xxxxxx | www.astronomie.nl
Attachment:
Stofschijf-credit-MPIA-kl.jpg
Description: Stofschijf-credit-MPIA-kl.jpg
Attachment:
Onderzocht-gebied-credit-van-terwisga-et-al-MPIA-kl.jpg
Description: Onderzocht-gebied-credit-van-terwisga-et-al-MPIA-kl.jpg
