Dit persbericht staat ook op:
http://www.astronomie.nl/#!/index/_detail/gli/bewegende-scha
duwen-rond-planeetvormende-ster/ (Nederlands)
http://www.astronomie.nl/#!/index/_detail/gli/moving-shadows
-around-planet-formin-star/ (Engels)
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
9 november 2017
Nederlandse astronomen zien bewegende schaduwen rond planeetvormende ster
Een team van voornamelijk Nederlandse sterrenkundigen heeft in detail
bewegende schaduwen waargenomen in een stofschijf rond een ster. Ze deden
dat door op meerdere dagen een 'foto' van de ster plus zijn schijf te
maken. Ze gebruikten hiervoor het mede in Nederland gebouwde
SPHERE-instrument op de Very Large Telescope in Chili. Waarschijnlijk
werpen processen in de binnenste schijf hun schaduw op de buitenste schijf.
De sterrenkundigen publiceren hun bevindingen in het vaktijdschrift
Astrophysical Journal.
De ontdekking is een vervolg op een eerdere publicatie waarin de
onderzoekers één afbeelding van de schijf hadden gemaakt. Door afbeeldingen
op meerdere dagen te maken, kunnen de astronomen nu duidelijk variaties
zien in de schaduwen. Daardoor konden ze de schaduwen in meer detail
bestuderen.
De astronomen vonden de schaduwen bij de ster HD135344B. Dat is een jonge
ster op een afstand van ongeveer 450 lichtjaar van de aarde. De stofschijf
rond de ster vertoont opvallende spiraalarmen. De onderzoekers vermoeden
dat deze zijn veroorzaakt door een of meer zware protoplaneten die tot
Jupiter-achtige werelden zullen evolueren.
De sterrenkundigen zagen subtiele helderheidsvariaties in de buitenste
stofschijf. Ze denken dat dit komt doordat het gas en stof in de
binnenschijf snel rond de ster draaien. Maar welk proces er precies achter
zit, weten de astronomen nog niet. "Het kunnen bijvoorbeeld winden zijn, of
wervelingen of botsingen tussen gruis." zegt Tomas Stolker eerste auteur
van de publicatie over de schaduwen. Stolker is nu postdoc aan de ETH in
Zürich en was ten tijde van de waarnemingen promovendus aan de Universiteit
van Amsterdam.
SPHERE is een van de nieuwste instrumenten op ESO’s Very Large Telescope op
Cerro Paranal in het noorden van Chili. Het instrument is mede in Nederland
ontwikkeld en gebouwd. Het gebruikt adaptieve optiek om te corrigeren voor
de trillende aardatmosfeer. Verder heeft het een coronagraaf die het meeste
sterlicht tegenhoudt. Daarnaast verwijderen polarisatiefilters het laatste
restje sterlicht. Uiteindelijk blijft een afbeelding van de stofschijf rond
de ster over.
Stolker: "Twee jaar geleden hadden we het vermoeden dat de schaduwen op de
buitenste schijf werden veroorzaakt door processen in de binnenste schijf.
Die schijf kunnen we helaas niet direct zien met SPHERE. Maar dankzij extra
waarnemingen met SPHERE konden we wel de schaduwen op de buitenste schijf
beter bestuderen en daardoor weten we nu ook meer van de binnenste schijf."
In de toekomst zouden de onderzoekers het liefst elke paar dagen een
afbeelding maken met SPHERE. Stolker: "Als we dan tegelijkertijd ook
fotometrische en spectroscopische waarnemingen doen, kunnen we bepaalde
scenario's uitsluiten."
E I N D E P E R S B E R I C H T
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Tomas Stolker (Universiteit van Amsterdam, nu ETH Zürich)
Mobiel: 06 478 39053
E-mail: tomas.stolker@xxxxxxxxxxxx
Artikel: Variable dynamics in the inner disk of HD 135344B revealed with
multi-epoch scattered light imaging. Door: Tomas Stolker, Mike Sitko,
Bernard Lazareff, Myriam Benisty, Carsten Dominik, Rens Waters, Michiel
Min, Sebastian Perez, Julien Milli, Antonio Garufi, Jozua de Boer,
Christian Ginski, Stefan Kraus, Jean-Philippe Berger en Henning Avenhaus.
Geaccepteerd voor publicatie in de Astrophysical Journal. Gratis preprint:
http://arxiv.org/abs/1710.02532
Beeld (zie onder):
Bewegende schaduwen in de stofschijf rond de ster HD 135344B. Op meerdere
dagen hebben de astronomen een 'foto' van de ster plus zijn schijf gemaakt
met behulp van het mede in Nederland gebouwde SPHERE-instrument op de Very
Large Telescope in Chili. De ster in het midden is uit de foto verwijderd.
Credit: Tomas Stolker
Grote afbeelding op: http://www.astronomie.nl/media
/medialibrary/2017/11/Stolker_schaduwen_langwerpig.jpeg
Filmpje op: https://youtu.be/CyWxnBVLC90
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
Met vriendelijke groet,
David Redeker en Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatiecentrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
vast: 020 - 525 7480
David mobiel: 06 - 44 588 969
d.redeker@xxxxxx
www.astronomie.nl
Attachment:
Stolker_schaduwen.jpeg
Description: JPEG image
