Dit persbericht staat ook op www.astronomie.nl
Nederlandse versie: http://www.astronomie.nl/#!/in
dex/_detail/gli/astronomische-vliegtuigstrepen-lichten-op/
Engelse versie: http://www.astronomie.nl/#!/index/_detail/gli/astronomical-a
irplane-trails-lighten-up/
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
4 oktober 2017
Astronomische vliegtuigstrepen doven niet uit, maar lichten op
Een internationaal team van sterrenkundigen onder leiding van Francesco de
Gasperin (Universiteit Leiden) heeft een onverwacht verschijnsel
waargenomen in een samensmeltende cluster van sterrenstelsels. De
astronomen ontdekten een gasstaart van een sterrenstelsel die eerst
langzaam uitdooft, maar daarna weer opleeft. Het is nog onduidelijk waar de
energie voor het opleven vandaan komt. De onderzoekers publiceren hun
bevindingen in Science Advances.
De astronomen onderzochten Abell 1033. Dat is een cluster die bestaat uit
twee kleinere clusters die aan het samensmelten zijn. Abell 1033 bevindt
zich in het noordelijke sterrenbeeld Kleine Leeuw (dichtbij Grote Beer).
Clusters van sterrenstelsels zijn de grootste structuren in het heelal. Ze
kunnen honderden tot duizenden sterrenstelsels vergelijkbaar met onze
Melkweg bevatten. Grote clusters vormen zich als kleinere clusters
samensmelten.
De astronomen zagen dat een individueel sterrenstelsel in Abell 1033 een
staart van gas had achtergelaten terwijl het door de andere cluster reisde.
Zo'n staart heeft, op astronomische schaal, wel wat weg van de gekleurde
rook achter een stuntvliegtuigje.
De sterrenkundigen hadden verwacht dat gasstrepen bij een sterrenstelsel,
net als bij een stuntvliegtuig, langzaam uitdoven en uiteindelijk
verdwijnen. De verbazing bij de astronomen was dan ook groot toen ze het
uiteinde van de gasstaart juist zagen oplichten.
"Dit was totaal onverwacht", zegt Francesco de Gasperin, eerste auteur van
het onderzoek dat verschijnt in Science Advances. "Omdat deze wolken
bestaan uit elektronen, zouden ze hun energie langzaam maar zeker moeten
uitstralen en verliezen. Maar hier zagen we in de staart, die zo'n honderd
miljoen jaar ouder is dan de kop, helder gloeiende elektronen."
Een precieze verklaring voor het fenomeen is er nog niet. Het lijkt erop
dat de opleving plaatsvindt in de buurt van het centrum van de cluster van
sterrenstelsels. De Gasperin: "Op de een of andere manier moet een deel van
de energie die vrijkomt bij het samensmelten, overgedragen zijn op de
elektronenwolk. Die wolk is daardoor nieuw leven ingeblazen of 'verjongd'
zoals wij het in onze wetenschappelijke publicatie zeggen."
Het onderzoek aan samensmeltende clusters van sterrenstelsels is
ingewikkeld omdat de astronomen slechts een momentopname zien van het
miljarden jaren durende proces. Daarnaast zijn voor het onderzoek
telescopen nodig die signalen met extreem lage frequenties kunnen ontvangen.
De onderzoekers combineerden gegevens van de Indiase Giant Metrewave Radio
Telescope en van LOFAR, de Low Frequency Array. LOFAR is ontworpen en
gebouwd door het Nederlandse onderzoeksinstituut ASTRON. De telescoop
bestaat uit duizenden gekoppelde antennes verspreid over acht landen. Het
hart van LOFAR staat in Drenthe.
"We voelen ons ontdekkingsreizigers die onontgonnen gebied, of in dit
geval, onontgonnen frequenties, betreden", zegt De Gasperin. "Dit is de
eerste stap. We beginnen nu de complexiteit van clusters van
sterrenstelsels te begrijpen en we ontdekken nu pas wat zich schuilhoudt op
lage frequenties."
E I N D E P E R S B E R I C H T
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Francesco de Gasperin
Sterrewacht Leiden, Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen,
Universiteit Leiden
Tel: 071 527 84732
E-mail: fdg@xxxxxxxxxxxxxxxxxx
Webpagina: https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/franco-de-gasperin
Artikel:
Gentle re-energisation of electrons in merging galaxy clusters. Door: F. de
Gasperin, H.T. Intema, T.W. Shimwell, G. Brunetti, M. Brüggen, T.A. Enßlin,
R.J. van Weeren, A. Bonafede, H.J.A. Röttgering. Geaccepteerd voor
publicatie in Science Advances. https://doi.org/10.1126/sciadv.1701634
Beeld (zie onder):
Op de afbeelding is in oranje een sterrenstelsel zichtbaar dat zich naar
links verplaatst en daarbij een gasstaart achterlaat. De gasstaart lijkt
langzaam uit te doven, maar licht weer op in de buurt van het tweede,
witgele sterrenstel. De meeste witte stippen in de afbeelding zijn complete
sterrenstelsels.
Credit: Francesco de Gasperin (Universiteit Leiden)
Opgemaakt persbericht op www.astronomie.nl
------------------------------------------------------------
---------------------------------------
Met vriendelijke groet,
David Redeker en Marieke Baan
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
vast: 020 - 525 7480
David mobiel: 06 - 44 588 969
d.redeker@xxxxxx
www.astronomie.nl
Attachment:
Gasparin_vliegtuigstrepen_kl.jpg
Description: JPEG image
