Dit persbericht staat ook op www.astronomie.nl
Nederlands:
http://www.astronomie.nl/#!/index/_detail/gli/gasschijven-kantelen-en-krimpen-in-windtunnel/
Engels:
http://www.astronomie.nl/#!/index/_detail/gli/gas-discs-tilt-and-shrink-in-virtual-windtunnel/
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
28 augustus 2017
Astronomen laten gasschijven kantelen en krimpen in virtuele windtunnel
Het is een team Nederlandse astronomen, onder aanvoering van Thomas Wijnen
(Radboud Universiteit), gelukt om gasschijven, waaruit planeten vormen, te
laten kantelen en krimpen in een virtuele windtunnel. Het onderzoek helpt
bijvoorbeeld bij het vinden van een verklaring voor de gekantelde
planeetbanen in ons eigen zonnestelsel. Wijnen en de zijnen publiceren hun
bevindingen in twee artikelen in het vakblad Astronomy & Astrophysics.
Een pasgeboren ster is omringd door een schijf van gas en stof waaruit zich
planeten vormen. Daarnaast is er in stervormingsgebieden veel overgebleven
gas, dat niet is gebruikt om sterren (en hun schijven) te vormen.
Nederlandse astronomen denken dat de gasschijf waaruit ons planeetstelsel
ontstond, onder invloed van gas in de omgeving is gekanteld.
Om de hypothese van de kantelende stofschijven te onderzoeken, plaatsten
Nederlandse astronomen een ster met een gasschijf in een virtuele
windtunnel onder verschillende omstandigheden. Een echte windtunnel zou
niet kunnen, omdat daarvoor windtunnels zouden moeten bestaan die groter
zijn dan een compleet zonnestelsel en omdat de processen honderdduizenden
jaren duren.
Thomas Wijnen (ten tijde van het onderzoek werkzaam aan de Radboud
Universiteit, nu werkzaam aan de Universiteit Leiden), eerste auteur van
twee wetenschappelijke artikelen over de kantelende en krimpende schijven,
legt uit: "In een filmpje van onze simulatie zie je de schijf kantelen. Je
ziet ook hoe de buitenste lagen van de stofschijf meegesleurd worden door
de stroom. De schijf krimpt ook doordat het continu instromend gas opveegt,
maar dat is op het eerste oog wat moeilijker te zien."
De onderzoekers kunnen het krimpen van de schijven theoretisch beschrijven
en passen hun theorie toe door schijven na te bootsen in onder andere het
Trapeziumcluster. Dat is een stervormingsgebied in de Orionnevel in het
sterrenbeeld Orion op 'slechts' 1300 lichtjaar van ons vandaan.
De Nederlandse simulaties blijken de werkelijkheid goed te benaderen.
Wijnen: "Wij hebben ontdekt dat bijna-botsingen tussen stofschijven een
minder grote rol spelen dan gedacht. Onze simulaties laten zien dat juist
het opvegen van gas uit de omgeving belangrijker is. Tot nu toe had niemand
de invloed van het opgeveegde gas onderzocht en gedacht dat het zo’n grote
rol kan spelen."
In de toekomst zouden de onderzoekers onder andere willen kijken naar de
invloed van een krimpende schijf op de vorming van planeten. Het krimpen
zou er namelijk weleens voor kunnen zorgen dat planeten die aan de
buitenkant van het stelsel ontstaan later richting hun ster bewegen. Dat
onderzoek is nu 'hot' omdat begin 2017 het Trappist-1-stelsel werd ontdekt
met zeven grote planeten dicht bij zijn ster. Sinds die ontdekking
probeerden onder andere Amsterdamse onderzoekers te verklaren hoe zo'n
stelsel kan ontstaan.
E I N D E P E R S B E R I C H T
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer informatie
Contact:
Thomas Wijnen
Afdeling Sterrenkunde, Radboud Universiteit Nijmegen (nu werkzaam aan de
Universiteit Leiden)
vast: 071 527 5818 (Leiden)
mobiel: 06 155 255 23
thomas.wijnen@xxxxxxxxxxx
http://twijnen.science.ru.nl
Artikelen:
Changes in orientation and shape of protoplanetary discs moving through an
ambient medium. Door: T.P.G. Wijnen, F.I. Pelupessy, O.R. Pols, S.
Portegies Zwart. Geaccepteerd voor publicatie in Astronomy & Astrophysics.
https://doi.org/10.1051/0004-6361/201730793 ;(gratis preprint:
https://arxiv.org/abs/1707.01096)
Disc truncation in embedded star clusters: dynamical encounters versus
face-on accretion. Door: T.P.G. Wijnen, O.R. Pols, F.I. Pelupessy, S.
Portegies Zwart. Geaccepteerd voor publicatie in Astronomy & Astrophysics.
https://doi.org/10.1051/0004-6361/201731072 ;(gratis preprint:
https://arxiv.org/abs/1706.07048)
Beeld (zie onder):
Nederlandse astronomen kunnen planeetvormende gasschijven laten kantelen en
krimpen in een virtuele windtunnel. Het meest linkse filmbeeld toont de
startsituatie. Het tweede plaatje laat de situatie zien na 250 jaar, daarna
na 500 jaar en uiteindelijk na 1000 jaar.
Bron: Thomas Wijnen
Afbeelding:
http://www.astronomie.nl/media/medialibrary/2017/08/Kanetelen_en_krimpen_Wijnen.png
Video: https://youtu.be/hsEFHAoGBg0
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Met vriendelijke groet,
Marieke Baan en David Redeker
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
NOVA Informatie Centrum
Science Park 904
1098 XH Amsterdam
vast: 020 - 525 7480
Marieke mobiel: 06 - 14 322 627
David mobiel: 06 - 44 588 969
h.m.baan@xxxxxx
d.redeker@xxxxxx
www.astronomie.nl
Attachment:
Kanetelen_en_krimpen_Wijnen.png
Description: PNG image
